◄ سهم شرکت‌های هواپیمایی خارجی در بازار حمل‌و‌نقل هوایی بین‌المللی ایران
شرکت‌های هواپیمایی خارجی علاوه بر شرکت های هواپیمایی ایرانی بر مبنای مفاد موافقتنامه های دو جانبه خدمات هوایی در مسیرهای منتهی به مقاصد ایران بطور متقابل پرواز بین المللی برقرار کرده اند که عملکرد آنها در اقتصاد حمل و نقل هوایی تاثیر بسزایی دارد.
وبلاگ علیرضا منظری-شرکت‌های هواپیمایی خارجی علاوه بر شرکت‌های هواپیمایی ایرانی بر مبنای مفاد موافقتنامه‌های دو‌جانبه خدمات هوایی در مسیرهای منتهی به مقاصد ایران بطور متقابل پرواز بین‌المللی برقرار کرده‌اند که عملکرد آنها در اقتصاد حمل‌و‌نقل هوایی تاثیر بسزایی دارد.
اگر چه ضرورت دارد تا سازمان هواپیمایی کشوری به منظور دسترسی سریع محققان نسبت به گردآوری و انتشار آمار حمل‌و‌نقل هوایی همانند الگوی سایر کشورهای جهان اقدام نماید ولی با توجه به آمار منتشره سال 1395 می توان تحلیل هایی را استخراج نمود که زمینه برخی از تصمیمات را فراهم آورد.
در سال 1395 پنجاه و یک شرکت هواپیمایی خارجی در پروازهای بین المللی 4911087 مسافر جا به جا کردند که نسبت به 4298439 مسافر جا به جا شده در سال 1394 رشد حدود 3/14 درصد را نشان می‌دهد.[1] از طرف دیگر سیزده شرکت هواپیمایی ایرانی در پروازهای بین‌المللی 5976011 مسافر در سال 1395 جا به جا کردند که نسبت به 6327765 مسافر جا به جا شده در سال 1394، 6/5 درصد کاهش را نشان می دهد.
در این سال تعداد شرکت‌های هواپیمایی خارجی از سی و نه به پنجاه و یک شرکت افزایش یافت ولی مقایسه عملکرد سال 1395 شرکت‌های هواپیمایی خارجی (4911087 مسافر) با شرکت‌های هواپیمایی ایرانی (5976011 مسافر) در پروازهای بین المللی حکایت از فاصله معنی‌دار عملکرد شرکت های هواپیمایی ایرانی دارد بطوری که آنها حدود 1064924 مسافر بیش از شرکت های هواپیمایی خارجی جا به جا کردند. البته توقف پرواز در مسیر کشور ایران به و از کشور عربستان تاثیر بسزایی در کاهش جا به جایی مسافر بین‌المللی داشت.
عملکرد پنجاه و یک شرکت هواپیمایی خارجی که در سال 1395 در مسیر هوایی میان کشورهای مبدا و کشور ایران به عنوان مقصد فعالیت جا به جایی مسافر را انجام دادند به ترتیب زیر است:
ترکیش ایر (875683)، امارات (691274)، ایرعربیا (366157)، قطرایرویز (355714)، عراقی ایرویز (339672)، فلای دبی (320362)، لوفت هانزا (251652)، اطلس جت (148993)، فلای بغداد (134800)، عمان ایر (126817)، اتریشی (105476)، پگاسوس (104254)، اتحاد (103031)، آزال (91281)، آلیتالیا (84796)، ایر آسیا ایکس (65952)، ایر فرانس (57757)، بریتیش ایرویز (56934)، ایروفلوت (54926)، کویتی (52767)، کم ایر (44461)، چایناساترن (44259)، ایژین (44194)، ک ال ام (33695)، تای ایر ویز (33671)، جزیره ایرویز (31379)، اوکراین اینترنشنال (27251)، کرندون (27242)، تای ایر آسیا ایکس (25464)، الناصر ایرلاین (22805)، سان اکسپرس (19692)، جرمنیا (17021)، جورجین ایرویز (17001)، فری برد (15142)، بورا جت (12075)، تاجیکستان (11859)، آستانا (10612)، بول ایر (9942)، نورد ویند (8668)، بلاویا (7139)، شاهین ایر (6748)، اوکراین (6288)، ایر ارمنیا (6188)، وینگز لبنان (5371)، تیل ویند (5145)، انور ایر (3850)، جت آسیا (2497)، شام وینگز (1289)، صافی (884)، نوول ایر (389) و سوریه (66).
عملکرد سی و نه شرکت هواپیمایی خارجی که در سال 1394 در مسیر هوایی میان کشورهای مبدا و کشور ایران به عنوان مقصد فعالیت جا به جایی مسافر را انجام دادند به ترتیب زیر است:
ترکیش ایر (985699)، امارات (577800)، قطرایرویز (349801)، ایرعربیا (325964)، فلای دبی (243580)، اطلس جت (234967)، لوفت هانزا (190473)، عراقی ایرویز (177018)، عربستان سعودی (143567)، فلای بغداد (122868)، پگاسوس (101621)، گلف ایر (97700)، کرندون (88457)، اتحاد (76406)، عمان ایر (61367)، آزال (57059)، اتریشی (53523)، ایروفلوت (47693)، آلیتالیا (44803)،فری برد (38269)، چایناساترن (36602)، کم ایر (34518)، جزیره ایرویز (32704)، انور ایر (23584)، اوکراین اینترنشنال (21212)، کویتی (19193)، ایژین (19074)، شاهین ایر (16539)، تاجیکستان (14874)، جرمنیا (13296)، سان اکسپرس (11526)، تیل ویند (10679)، بلاویا (7321)، اوکراین (7300)، صافی (4977)، جورجین ایرویز (2918)، بورا جت (1460)، سوریه (1175) و آریانا افغان (852).
درصد رشد عملکرد جا به جایی مسافر بوسیله شرکت های هواپیمایی خارجی در سال 5139 نسبت به سال 4139 به ترتیب زیر است:
بورا جت (5/727)، جورجین ایرویز (63/482)، کویتی (93/174)، ایژین (70/131)، عمان ایر (65/106)، اتریشی (07/97)، عراقی ایرویز (89/91)، آلیتالیا (71/89)، انور ایر (68/83)، سان اکسپرس (85/70)، کرندون (20/69)، آزال (98/59)، اتحاد ایرویز (85/34)، لوفت هانزا (12/32)، فلای دبی (52/31)، کم ایر (81/28)، اکراین اینترنشنال (47/28)، جرمنیا (02/28)، چایناساترن (92/20)، امارات (64/19)، ایروفلوت (17/15)،ایرعربیا (33/12)، فلای بغداد (71/9)، پگاسوس (59/2)، قطرایرویز (96/1)، بلاویا (49/2-)، جزیره ایرویز (05/4-)، ترکیش ایر (13/-9)، اوکراین (75/9-)، تاجیکستان (27/20-)، اطلس جت (59/36-)، تیل ویند (82/51-)، شاهین ایر (20/59-)، فری برد (43/60-)، صافی (24/82-) و سوریه (38/94-).
بنابراین در سال 1394 شرکت های هواپیمایی ایر آسیا ایکس، تای ایر آسیا ایکس، تای ایرویز، ک ال ام، بریتیش ایرویز، ایر فرانس، نول ایر، شام وینگز، جت آسیا، وینگز لبنان، ایر ارمنیا، نورد ویند، بول ایر، آستانا، الناصر ایرلاین به مقصد ایران پرواز نداشتند و در سال 1395 پرواز برقرار کردند و همچنین در سال 1395 شرکت‌های هواپیمایی عربستان سعودی، گلف ایر و آریانا افغان به مقصد ایران پرواز برقرار نکردند در حالی که در سال 1394 پرواز داشتند.
در سال 1395 شرکت های هواپیمایی ایرفرانس (57757)، بریتیش ایرویز (56934) و ک ال ام (33695) با برقراری پرواز از اروپا به ترتیب رتبه های هفدهم و هجدهم و بیست و چهارم را به خود اختصاص دادند و همچنین شرکت های هواپیمایی ایر آسیا ایکس (65952)، تای ایر ویز (33671) و تای ایر آسیا ایکس (25464) با برقراری پرواز از آسیا به ترتیب رتبه های شانزدهم و بیست و پنجم و بیست و نهم را کسب کردند.
شرکت های هواپیمایی ترکیش ایر و امارات در سال 1395 به لحاظ جا به جایی تعداد مسافر بین المللی همانند سال 1394 به ترتیب در رتبه های اول و دوم قرار گرفتند ولی رشد عملکرد سالانه متفاوتی را نشان می‌دهند بطوری که از جهت درصد رشد عملکرد سالانه شرکت‌های ترکیش ایر (13/9-) و امارات (64/19) به ترتیب جایگاه بیستم و بیست و هشتم را کسب کردند.
اگر چه شرکت‌های هواپیمایی ایرعربیا (366157)، قطرایرویز (355714)، عراقی ایرویز (339672) و فلای دبی (320362) به لحاظ جا به جایی تعداد مسافر بین المللی در سال 1395 به ترتیب در رتبه های سوم و چهارم و پنجم و ششم و همچنین در سال 1394 در رتبه های چهارم و سوم و هشتم و پنجم قرار گرفتند ولی رشد عملکرد سالانه متفاوتی داشتند بطوری که با درصد رشد عملکرد سالانه شرکت های ایر عربیا (33/12)، قطر ایرویز (69/1)، عراقی ایرویز(89/91) و فلای دبی (52/31) به ترتیب جایگاه بیست و دوم و بیست و پنجم و هفتم و پانزدهم را کسب کردند. در واقع ایرعربیا با یک رتبه صعود و قطر ایرویز با یک رتبه نزول و عراقی ایرویز با سه رتبه صعود و فلای دبی با یک رتبه نزول مواجه بودند.
درصد میزان سهم بازار هر یک از شرکت های هواپیمایی در سال 1395 عبارت بود از: ترکیش ایر (24/18)، امارات (08/14)، ایرعربیا (46/7)، قطرایرویز (24/7)، عراقی ایرویز (92/6)، فلای دبی (52/6)، لوفت هانزا (12/5)، اطلس جت (03/3)، فلای بغداد (74/2)، عمان ایر (58/2)، اتریشی (15/2)، پگاسوس (12/2)، اتحاد (10/2)، آزال (86/1)، آلیتالیا (73/1)، ایر آسیا ایکس (34/1)، ایرفرانس (18/1)، بریتیش ایرویز (16/1)، ایروفلوت (12/1)، کویتی (07/1)، کم ایر (91/0)، ایژین (90/0)، چایناساترن (90/0)، ک ال ام (69/0)، تای ایرویز (69/0)، جزیره ایرویز (64/0)، اوکراین اینترنشنال (55/0)، کرندون (55/0)، تای ایر آسیا ایکس (52/0)، الناصر ایرلاین (46/0)، سان اکسپرس (40/0)، جورجین ایرویز (35/0)، جرمنیا (35/0)، فری برد (31/0)، شام وینگز (30/0)، بوراجت (25/0)، تاجیکستان (24/0)، استانا (22/0)، بول ایر (20/0)، نورد ویند (18/0)، بلاویا (15/0)، شاهین ایر (14/0)، اوکراین (13/0)، ایر ارمنیا (13/0)، وینگز لبنان (11/0)، نوول ایر (10/0)، تیل ویند (10/0)، انور ایر (08/0)، جت آسیا (05/0)، صافی (02/0) و سوریه (0)
درصد میزان سهم بازار هر یک از شرکت های هواپیمایی در سال 1394 عبارت بود از: ترکیش ایر (93/22)، امارات (44/13)، قطرایرویز (14/8)، ایر عربیا (58/7)، فلای دبی (67/5)، اطلس جت (47/5)، لوفت هانزا (43/4)، عراقی ایرویز (12/4)، عربستان سعودی (34/3)، فلای بغداد (86/2)، پگاسوس (36/2)، گلف ایر (27/2)، کرندون (06/2)، اتحاد (78/1)، عمان ایر (43/1)، آزال (33/1)، اتریشی (25/1)، ایروفلوت (11/1)، آلیتالیا (04/1)، فری برد (89/0)، چایناساترن (85/0)، کم ایر (80/0)، جزیره ایرویز (76/0)،انور ایر (55/0)، اکراین اینترنشنال (49/0)، کویتی (45/0)، ایژین (44/0)، شاهین ایر (38/0)، تاجیکستان (35/0)، جرمنیا (31/0)، سان اکسپرس (27/0)، تیل ویند (25/0)، بلاویا (17/0)، اوکراین (17/0)، صافی (12/0)، جورجین ایرویز (07/0)، بوراجت (03/0)، سوریه (03/0)، آریانا افغان (02/0)،
در سال 1395 شرکت هواپیمایی ترکیش بطور قابل ملاحظه‌ای سهم بازار جا به جایی مسافر بین المللی را از دست داد و سهم آن از 93/22 درصد بازار در سال 1394 به 24/18 درصد بازار در سال 1395 رسید اما همچنان رتبه اول آن در بازار حفظ شده است. شرکت هواپیمایی امارات نیز با افزایش نسبی کمی از 44/13 به 08/14 درصد همچنان در رتبه دوم سهم بازار قرار دارد.
در سال 1395 شرکت‌های هواپیمایی ایر عربیا، قطر ایرویز، عراقی ایرویز و فلای دبی به لحاظ میزان سهم بازار در رتبه‌های سوم تا ششم قرار گرفتند در حالی که در سال 1395 ایر عربیا با کاهش بسیار کم سهم بازار نسبت به سال قبل یک رتبه صعود داشته و قطر ایرویز با کاهش نسبی سهم بازار نسبت به سال قبل با یک رتبه نزول مواجه بود. عراقی ایرویز با افزایش نسبی خوب سهم بازار توانست نسبت به سال قبل سه رتبه صعود را نشان دهد در حالی که فلای دبی با افزایش نسبی سهم بازار نسبت به سال قبل یک رتبه نزول داشت.
از طرف دیگر نشان می‌دهد سه شرکت آسیایی، ایر آسیا ایکس (34/1)، تای ایرویز (69/0) و تای ایر آسیا ایکس (52/0) که در سال 1395 وارد بازار شده اند به لحاظ میزان سهم بازار به ترتیب در رتبه‌های شانزدهم و بیست و پنجم و سی ام قرار دارند و در مجموع 55/2 درصد سهم بازار را به خود اختصاص دادند. همچنین سه شرکت اروپایی، ایرفرانس (18/1)، بریتیش ایرویز (16/1) و ک ال ام (69/0) که در سال 1395 وارد بازار شده اند به لحاظ میزان سهم بازار به ترتیب در رتبه های هفدهم و هجدهم و بیست و چهارم قرار دارند و در مجموع 03/3 درصد سهم بازار را به خود اختصاص دادند.
[1] - ماخذ آمار: کتاب آماری حمل‌و‌نقل هوایی کشور 1394، سازمان هواپیمایی کشوری
