◄ برای سخن گفتن از سرنوشت هواپیماهای برجامی زود است
خروج آمریکا و دولت ترامپ از برجام، از مدت‌ها قبل قابل پیش‌بینی بود. با توجه به تمام سنگ‌اندازی‌های آمریکا در مسیر ورود هواپیماهای جدید به ایران شرایطی که امروز به وجود آمده است، از قبل امکان ارزیابی داشت. تأثیرگذاری ایالات متحده آمریکا بر شرایط اقتصادی جهان و به‌طور خاص صنعت هواپیمایی، این نگرانی را به وجود آورده است که شاید بیرون رفتن آنها از برجام هرچه را که ایرلاین‌های ایرانی در طول ماه‌های گذشته رشته‌اند، پنبه کند؛ اما همان‌طور که در سطح کلان دیدیم...
علیرضا منظری*: خروج آمریکا و دولت ترامپ از برجام، از مدت‌ها قبل قابل پیش‌بینی بود. با توجه به تمام سنگ‌اندازی‌های آمریکا در مسیر ورود هواپیماهای جدید به ایران شرایطی که امروز به وجود آمده است، از قبل امکان ارزیابی داشت. تأثیرگذاری ایالات متحده آمریکا بر شرایط اقتصادی جهان و به‌طور خاص صنعت هواپیمایی، این نگرانی را به وجود آورده است که شاید بیرون رفتن آنها از برجام هرچه را که ایرلاین‌های ایرانی در طول ماه‌های گذشته رشته‌اند، پنبه کند؛ اما همان‌طور که در سطح کلان دیدیم...
در صنعت هوایی نیز نمی‌توان به این زودی راجع به تمام مسائل اظهارنظر قطعی کرد. شاید دولت آمریکا پیش از اعلام تصمیم نهایی خود راجع به برجام پیش‌بینی می‌کرد که یا ایران یا کشورهای اروپایی تصمیماتی مشابه بگیرند و به‌این‌ترتیب ترامپ به هدف خود برسد؛ اما همان‌طور که پس از اعلام این تصمیم دیدیم، همه طرف‌های حاضر در برجام اعلام کردند به تعهدات خود پایبند خواهند ماند و این مسئله قطعاً با اهداف ابتدایی آمریکا همراهی نمی‌کند. امروز ایرلاین‌های ایرانی بار دیگر تحریم‌های آمریکا را پیش روی خود می‌بینند، اما تفاوت اصلی با پیش از برجام در این است که اتحادیه اروپا پایبند به لغو تحریم‌های ایران باقی مانده است.
همان‌طور که پیش از این نیز صنعت هوایی ایران مانند بسیاری از دیگر بخش‌های اقتصاد، متأثر از تصمیم‌های سیاسی در سطح کلان بود، امروز نیز همین واقعیت صدق می‌کند. اگر دو سال قبل، با اجرایی شدن برجام، ایرلاین‌های ایرانی این فرصت را پیدا کردند که وارد بازارهای جهانی شوند و نیاز خود به نوسازی را در دستور کار قرار دهند، امروز نیز تصمیم‌های کلان سیاسی عاملی تعیین‌کننده در ادامه این مسیر خواهد بود. از این‌رو باقی‌ماندن برجام و تلاش‌هایی که برای حفظ آن آغاز شده است، این نوید را می‌دهد که شرایط امکان مدیریت خواهد داشت. در حوزه خرید هواپیماها، قطعاً کار پیچیدگی‌های زیادی در بر دارد. با توجه به قاعده‌ای که الزام می‌کند فروش هواپیمای جدید به ایران باید مجوز خزانه‌داری آمریکا را دریافت کند، قطعاً ما نیاز به چاره‌اندیشی کلان خواهیم داشت.
ایرلاین‌های ایرانی گزینه خرید هواپیماهای کارکرده اما با عمر پایین را دارند و این شیوه‌ای است که در سال‌های پیش از اجرایی شدن برجام نیز در دستور کار قرار گرفته بود و در کنار آن، ما می‌توانیم به شرکت‌های هواپیماساز دیگری جز ایرباس و بوئینگ نیز فکر کنیم. بازار ایران برای بسیاری از شرکت‌های هواپیماساز جهان بسیار جذاب است، زیرا این بازار سال‌های طولانی در عرصه‌های بین‌المللی حضور نداشته است و امروز با توجه به نیازی که برای نوسازی ناوگان خود دارد، قطعاً می‌تواند درآمد خوبی برای این شرکت‌ها به همراه داشته باشد. از این‌رو شرکت‌های هواپیماساز در نقاط مختلف دنیا برای به‌دست‌آوردن این بازار باید تلاش کنند و اگر این موضوع نیاز به کنار زدن این تحریم‌های یک‌جانبه داشته باشد نیز همچنان می‌توان به آن فکر کرد. در کنار آن، ایرباس و بوئینگ نیز نظرات نهایی خود درباره فروش هواپیما به ایران را اعلام نکرده‌اند. این به معنای آن است که این شرکت‌ها نمی‌خواهند به این راحتی بازاری را ترک کنند که برایشان منابع میلیارد دلاری به وجود می‌آورد.
در کنار آن قراردادهایی که میان طرفین بسته شده نیز قطعاً پیش‌بینی شرایط این‌چنینی را کرده است. هرچند جزئیات قرارداد ایران‌ایر با بوئینگ و ایرباس منتشر نشده است، شرایط به‌وجودآمده نیاز به بررسی دقیق در دل این قراردادها دارد. در این شرایط باید دید که آیا یکی از طرفین مقصر شناخته یا اوضاع برای هر دو طرف برابر در نظر گرفته می‌شود و به‌این‌ترتیب راه حلی جداگانه باید برای آن در نظر گرفت. تمام این ابهام‌ها و مقدمات نشان می‌دهد که هنوز نمی‌توان به‌طور دقیق درباره سرنوشت هواپیماهای برجامی سخن گفت. هرچند ورود آنها به کشور سخت و حتی ناممکن به نظر می‌رسد، باید دید تصمیمات در سطح کلان چگونه گرفته می‌شوند و این امر چه تأثیری بر آینده صنعت هوایی کشور می‌گذارد. ایرلاین‌های ایرانی در تمام سال‌های گذشته در فضای دشوار به کار خود ادامه داده‌اند و پس از نهایی شدن تصمیمات و اتفاقات باید دید این‌بار این صنعت چه مسیری را پیش خواهد گرفت.
*نماینده سابق ایران در ایکائو
