◄ طرح جوانمرگ
همان‌طور که از قبل نیز قابل پیش‌بینی بود، ترامپ رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا در بهار امسال سرنوشت برجام را برای همیشه تغییر داد؛ تغییری که می‌تواند روی بسیاری از برنامه‌های اقتصادی ایران در سال‌های پیش‌رو تأثیراتی جدی بگذارد.
جواد هاشمی: همان‌طور که از قبل نیز قابل پیش‌بینی بود، ترامپ رئیس‌جمهوری ایالات متحده آمریکا در بهار امسال سرنوشت برجام را برای همیشه تغییر داد؛ تغییری که می‌تواند روی بسیاری از برنامه‌های اقتصادی ایران در سال‌های پیش‌رو تأثیراتی جدی بگذارد.
هرچند نمایندگان ایران و پنج کشور باقیمانده در برجام بار دیگر بر سر میز مذاکره نشسته‌اند تا تکلیف آینده برجام را بدون آمریکا معلوم کنند و با توجه به اعلام نظر موافق طرفین به نظر می‌رسد حداقل در کوتاه‌مدت این توافق بین‌المللی به مسیر خود ادامه دهد، اما با نبود آمریکا قطعا گزینه‌های پیش روی ایران با تفاوت‌هایی محسوس مواجه خواهد شد.
یکی از اصلی‌ترین حوزه‌هایی که باید برنامه‌ریزی جدید در آن صورت گیرد، عرصه حمل‌ونقل هوایی خواهد بود. آمریکا حتی در زمان حضور در برجام نیز اعلام کرده بود برای فروش هر هواپیمای جدید به شرکت‌های ایرانی، هواپیماسازانی که ۱۰درصد از قطعات خود را از این کشور تأمین می‌کنند باید مجوز رسمی خزانه‌داری آمریکا یا اوفک را دریافت کنند و امروز با خروج این کشور از برجام، اعلام شده که مجوزهای اوفک در دو بازه زمانی ۹۰ یا ۱۸۰روزه باطل خواهد شد و این به معنای آن است که تکلیف آینده قراردادهای ایران‌ایر با هواپیماسازانی چون بوئینگ و ایرباس باید در مدتی کوتاه مشخص شود.
با توجه به اینکه در طول این ماه‌ها با سنگ‌اندازی آمریکا، عملا بانکی که بتواند فاینانس هواپیماهای ایران را تأمین کند، اعلام حضور نکرده و در این مدت کوتاه نیز نمی‌توان تصور کرد تفاوتی در این حوزه رخ دهد، احتمالا تنها گزینه ایران در این زمان محدود به خرید نقدی تعدادی هواپیماست.
همان‌طور که فخریه کاشان، قائم‌مقام سابق وزیر راه‌وشهرسازی و عضو اصلی تیم مذاکره‌کننده ایران در قراردادهای خرید هواپیما گفته ایران احتمالا در طول این مدت تعدادی هواپیمای ATR دریافت می‌کند و درصورتی‌که منابع نقدی لازم فراهم شود، شاید یک یا دو فروند ایرباس جدید نیز به کشور برسد اما جز این احتمالا نه خبری از بیش از ۹۰ فروند ایرباس باقیمانده خواهد شد و نه بوئینگ می‌تواند در راستای اجرای قرارداد خود، هواپیمایی از مجموع ۸۰ فروند بوئینگی که نامشان روی کاغذ امضا شده به ایران بفرستد.
در کنار خرید و فروش مستقیم هواپیما به ایران، حالا در نبود آمریکا این سؤال به وجود آمده که آیا گزینه‌های دیگر روی میز در صنعت هواپیمایی نیز در حال حاضر امکان فعال شدن نخواهند داشت و امکاناتی مثل اجاره یا لیزینگ هواپیما در ایران به چه سرنوشتی دچار خواهند شد؟
تعلل یا بسته بودن مسیر؟
همزمان با اجرایی شدن توافق هسته‌ای و نهایی شدن فروش هواپیماهای جدید به ایران، از زبان وزیر راه‌وشهرسازی و دیگر مقامات این حوزه صحبت‌هایی مطرح شد که حکایت از متنوع شدن روش‌های تأمین مالی هواپیما در بازار ایران می‌کرد؛ روش هایی که بسیاری از آنها در کشورهای توسعه یافته و حتی کشورهای منطقه مورد استفاده قرار گرفته‌اند و امتحانشان را پس داده‌اند.
برخلاف ایران که طبق قوانین سازمان هواپیمایی کشوری، ایرلاین‌های جدید در این کشور نیاز به ثبت رسمی حداقل پنج فروند هواپیمای ملکی دارند تا فعالیتشان آغاز شود، بسیاری از ایرلاین‌های بزرگ جهان، بخش قابل‌توجهی از ناوگانشان را نمی‌خرند، بلکه آن را اجاره می‌کنند.
این روش مهم که از سوی شرکت‌های لیزینگ‌کننده هواپیما پشتیبانی می‌شود به شرکت‌های هواپیمایی اجازه می‌دهد به جای آنکه بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌شان را در خرید هواپیما صرف کنند، با مبلغی کمتر تعداد هواپیمای بیشتری را به ناوگان خود بیاورند. این روش به ایرلاین‌ها کمک می‌کند ناوگان خود را انعطاف‌پذیر کنند و پس از چند سال استفاده از این هواپیماها، آنها را واگذار کرده و هواپیمای جدید وارد کنند تا به این ترتیب هم سن ناوگان خود را پایین نگه دارند و هم سرمایه خود را در حوزه تبلیغات و ورود به عرصه‌های جدید صرف کنند.
براساس آمارهای رسمی، نزدیک به نیمی از هواپیماهای شرکت‌های بزرگی مانند بوئینگ و ایرباس در اختیار شرکت‌های لیزینگ کننده هواپیما قرار می‌گیرد و آنها با استفاده از شیوه‌های مختلف این هواپیماها را به شرکت‌های مختلف واگذار می‌کنند؛ موضوعی که در سال‌های اجرایی شدن برجام در ایران مطرح شد و حتی صحبت از این بود که شرکت‌هایی در داخل کشور تأسیس شوند تا برای لیزینگ هواپیما به شرکت‌های ایرانی کمک کنند و البته که اجرایی نشد و حالا به نظر می‌رسد برای اجرایش راهی دشوار و حتی غیرممکن در پیش است.
با توجه به محدودیت‌های به‌وجود آمده برای واگذاری هواپیما به ایران، شرکت‌های لیزینگ نیز شامل همین محدودیت‌ها می‌شوند و همان‌طور که رئیس یکی از این شرکت‌ها چند روز پس از اجرایی شدن تصمیم ترامپ اعلام کرد، این شرکت که تاکنون فعالیتی در ایران نداشته، از این پس نیز امکان خدمات‌رسانی در این کشور را نخواهد داشت. جدا از تحریم‌های هواپیمایی، بانک‌ها نیز از سوی آمریکا تحت‌فشار هستند تا با ایران وارد تبادل رسمی نشوند و با توجه به اینکه کار اصلی شرکت‌های لیزینگ با جابه‌جایی منابع مالی صورت می‌گیرد، ایران مانعی دیگر نیز در استفاده از این شیوه پیش روی خود خواهد دید.
هرچند مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند با وجود تمام فشارها و تهدیدها به حرکت خود در توسعه صنعت هوایی کشور ادامه می دهند و در این زمینه استفاده از تمام گزینه‌های موجود در دستور کار قرار خواهد داشت، اما به‌نظر می‌رسد لیزینگ هواپیما، به‌عنوان یکی از مرسوم‌ترین شیوه‌ها برای توسعه ناوگان در بین ایرلاین‌های فعال در عرصه جهانی، امروز برای شرکت‌های ایرانی در دسترس نخواهد بود.
