پرواز ارواح؛ پروازهای تجاری هواپیماهای بدون مسافر

پرواز ارواح، به پروازهای تجاری هواپیما اطلاق می شود که با تعداد بسیار کمی مسافر یا حتی بدون مسافر انجام می گیرند. این پدیده دلایل متعددی دارد که فراتر از صرفاً حفظ سهمیه فرودگاه است و ریشه های پیچیده تری در صنعت هوانوردی و اقتصاد آن دارد.

1. حفظ اسلات های فرودگاهی (Airport Slots):

این مهم ترین دلیل برای انجام پروازهای ارواح است. در بسیاری از فرودگاه های بزرگ و پرتردد جهان، به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی، دسترسی به زمان های خاص برای فرود و برخاست هواپیما (که به آن ها "اسلات" گفته می شود) بسیار ارزشمند و محدود است.

قانون "استفاده کن یا از دست بده" (Use it or Lose it): قوانین هوانوردی بین المللی و مقررات فرودگاهی اغلب شامل این اصل هستند که شرکت های هواپیمایی باید حداقل درصد مشخصی (معمولاً 80%) از اسلات های تخصیص یافته خود را در یک دوره زمانی معین (مثلاً فصل پروازی) استفاده کنند. در غیر این صورت، آن ها ممکن است حق استفاده از آن اسلات ها را در دوره های بعدی از دست بدهند و این اسلات ها به رقبا واگذار شوند.

ارزش استراتژیک اسلات ها: اسلات های فرودگاهی، به ویژه در ساعات پرتردد، دارایی های بسیار ارزشمندی برای شرکت های هواپیمایی هستند. آن ها امکان ارائه پرواز در زمان های مطلوب برای مسافران تجاری و تفریحی را فراهم می کنند و به حفظ شبکه پروازی و رقابت پذیری شرکت کمک می کنند. از دست دادن این اسلات ها می تواند به معنای کاهش دسترسی به بازار، کاهش درآمد و تضعیف موقعیت رقابتی باشد.

2. عوامل اقتصادی و تجاری:

هزینه های ثابت در مقابل هزینه های متغیر: یک پرواز هواپیما هزینه های ثابت قابل توجهی دارد، از جمله هزینه سوخت، هزینه خدمه پرواز، هزینه نگهداری هواپیما، هزینه فرودگاهی و هزینه مدیریت ترافیک هوایی. حتی اگر تعداد مسافران کم باشد، بسیاری از این هزینه ها همچنان وجود دارند. در برخی موارد، لغو پرواز ممکن است هزینه های بیشتری (مانند جریمه های لغو و نارضایتی مسافران) به همراه داشته باشد تا انجام آن با تعداد کم مسافر.

 قراردادهای بلندمدت و تعهدات:

 شرکت های هواپیمایی ممکن است قراردادهای بلندمدتی با فرودگاه ها، شرکت های هندلینگ و سایر تامین کنندگان خدمات داشته باشند که آن ها را ملزم به انجام تعداد مشخصی پرواز می کند.

حفظ برنامه پروازی و اتصال پروازها: حتی با وجود تعداد کم مسافر در یک مسیر خاص، انجام آن پرواز ممکن است برای حفظ برنامه کلی پروازی و اطمینان از اتصال مسافران به پروازهای دیگر در یک شبکه بزرگتر ضروری باشد. لغو یک پرواز می تواند زنجیره ای از اختلالات را در کل شبکه ایجاد کند.

3. عوامل لجستیکی و عملیاتی:

 جابجایی هواپیما: گاهی اوقات، یک هواپیما باید به فرودگاه خاصی منتقل شود تا پرواز بعدی خود را از آنجا انجام دهد. در این حالت، ممکن است پرواز بدون مسافر یا با تعداد کمی مسافر برای جابجایی هواپیما انجام شود.

پروازهای آموزشی و آزمایشی: اگرچه این موارد معمولاً به عنوان "پرواز ارواح" تجاری دسته بندی نمی شوند، اما پروازهای بدون مسافر برای آموزش خلبانان، آزمایش های فنی و اهداف مشابه نیز انجام می شوند.

4. شرایط غیرمترقبه:

  همه گیری ها و بحران ها: در دوران همه گیری COVID-19، شاهد افزایش چشمگیر پروازهای ارواح بودیم. این امر به دلیل کاهش شدید تقاضای سفر و در عین حال، نیاز شرکت های هواپیمایی به حفظ اسلات های خود برای دوران پس از بحران بود.

نگاه تخصصی تر هوانوردی:

از دیدگاه هوانوردی، پرواز ارواح نشان دهنده یک ناکارآمدی در تخصیص منابع و برنامه ریزی پرواز است. هدف اصلی حمل و نقل هوایی، جابجایی ایمن و کارآمد مسافران و بار است. پرواز هواپیماهای خالی یا تقریباً خالی، مغایر با این هدف بوده و منجر به اتلاف سوخت، افزایش انتشار گازهای گلخانه ای و استفاده غیربهینه از ظرفیت ناوگان هوایی می شود.

مدیریت ترافیک هوایی (Air Traffic Management - ATM): پروازهای ارواح همچنان نیازمند خدمات کنترل ترافیک هوایی هستند، که این امر فشار مضاعفی بر سیستم ATM وارد می کند و می تواند منجر به تاخیر برای سایر پروازها شود.

فرودگاه ها و هندلینگ: حتی پروازهای بدون مسافر نیز نیازمند استفاده از زیرساخت های فرودگاهی، خدمات هندلینگ (مانند جابجایی هواپیما و بار) و پرسنل فرودگاهی هستند که این امر هزینه های عملیاتی را افزایش می دهد.

 برنامه ریزی ناوگان و تخصیص هواپیما: شرکت های هواپیمایی باید هواپیماها و خدمه پروازی را برای این پروازهای غیرضروری اختصاص دهند، که می تواند منجر به کمبود منابع در مسیرهای پرتقاضاتر شود.

نتیجه گیری :

پدیده "پرواز ارواح" یک معضل چندوجهی است که ریشه در ساختار مقرراتی صنعت هوانوردی، ملاحظات اقتصادی و تجاری شرکت های هواپیمایی و عوامل لجستیکی و عملیاتی دارد. در حالی که حفظ اسلات های فرودگاهی به عنوان دلیل اصلی این پدیده مطرح می شود، عوامل دیگری نظیر هزینه های ثابت پرواز، تعهدات قراردادی و نیاز به حفظ شبکه پروازی نیز در بروز آن نقش دارند.

از دیدگاه علمی، پرواز ارواح یک نمونه بارز از عدم تطابق بین انگیزه های فردی (شرکت های هواپیمایی برای حفظ سهمیه) و منافع جمعی (بهینه سازی مصرف سوخت و کاهش انتشار آلاینده ها) است. این پدیده نشان می دهد که مکانیسم های بازار به تنهایی قادر به حل مشکلات زیست محیطی و ناکارآمدی های سیستمی نیستند و نیازمند مداخله های نظارتی و مقرراتی هوشمندانه هستند.

از منظر هوانوردی، پرواز ارواح یک ناکارآمدی سیستمی است که منجر به استفاده غیربهینه از منابع (سوخت، نیروی انسانی، زیرساخت ها) و افزایش فشار بر سیستم های کنترل ترافیک هوایی و فرودگاهی می شود. این پدیده همچنین اعتبار صنعت هوانوردی را به عنوان یک وسیله حمل و نقل کارآمد و مسئولیت پذیر زیر سوال می برد.

برای حل این مشکل، نیازمند رویکردی جامع هستیم که شامل موارد زیر باشد:

بازنگری در مقررات مربوط به تخصیص و استفاده از اسلات های فرودگاهی: ایجاد انعطاف پذیری بیشتر در قوانین مربوط به "استفاده کن یا از دست بده" و در نظر گرفتن شرایط غیرمترقبه می تواند به کاهش انگیزه برای انجام پروازهای غیرضروری کمک کند.

ایجاد مشوق های اقتصادی برای کاهش پروازهای خالی: دولت ها و سازمان های بین المللی می توانند با ارائه مشوق های مالی یا اعمال مالیات بر پروازهای با ظرفیت بسیار پایین، شرکت های هواپیمایی را به بهینه سازی برنامه های پروازی خود تشویق کنند.

توسعه فناوری های پیشرفته برای پیش بینی تقاضا و بهینه سازی برنامه ریزی پرواز: استفاده از داده های بزرگ و هوش مصنوعی می تواند به شرکت های هواپیمایی کمک کند تا تقاضای سفر را بهتر پیش بینی کرده و برنامه های پروازی خود را بهینه تر تنظیم کنند.

افزایش شفافیت و پاسخگویی: انتشار اطلاعات مربوط به میزان اشغال صندلی پروازها و دلایل انجام پروازهای با ظرفیت پایین می تواند فشار عمومی را بر شرکت های هواپیمایی برای کاهش این پدیده افزایش دهد.

در نهایت، مقابله با پدیده پرواز ارواح نیازمند همکاری بین دولت ها، سازمان های هوانوردی، شرکت های هواپیمایی و مسافران است تا یک سیستم حمل و نقل هوایی پایدارتر و کارآمدتر ایجاد شود.

SourCe : General Aviation Information