آزادراه تهران- شمال به وسعت رکوردهای عمرانی خاورمیانه

انجام عملیات لاینینگ تونل بیش از 10 برابر حد متوسط، اجرای سطح دو پوشه در تونل 4900 متری در منطقه ۱، اجرای تونل 6400 متری در منطقه ۲، انجام روزانه 60 متر عملیات لاینیگ و 15 متر حفاری، ساخت پل‌هایی با ارتفاع (پایه)۷۰ متری از سطح زمین و پیشرفت 55 درصدی در ۲.۵ سال از جمله رکوردهایی است که در آزادراه تهران-شمال شکسته شده و آن را به یکی از منحصر به فردترین پروژه ها در خاورمیانه تبدیل کرده است.

 آزادراه 121 کیلومتری ٢١ساله تهران-شمال، پروژه‌ای که دولت‌های مختلف را با ٤ رئیس‌جمهوری و ٩وزیر راه به خود دیده، در سال 93 با حضور عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی و محمد سعیدی کیا رئیس بنیاد مستضعفان برگزار شد که پس از نتیجه‌گیری، راهکار برآمده از این همفکری به محضر رئیس‌جمهوری برای شروع عملیات اجرایی پروژه رسانده شد.

اولین اقدامی که در دولت یازدهم برای آزادراه تهران-شمال برداشته شد رفع مشکلات مربوط به ایمنی، امور راهداری و منظر منطقه 4 بود تا مردم در آسایش و ایمنی کامل از آن عبور کنند.

در گام بعدی منطقه یک آزادراه که از بزرگراه شهید همت تهران آغاز می‌شود و قبل از تونل کندوان به اتمام می‌رسد، همچنین بیشترین تأثیر در کاهش مسیر را دارد مورد تأکید و توجه قرار گرفت؛ زیرا ساخت این منطقه 32 کیلومتری مسیر 92 کیلومتری فعلی را 60 کیلومتر کاهش می‌دهد از طرفی باعث کاهش ترافیک مسیر تردد به شهر کرج و استان البرز نیز می‌شود.

لازم به ذکر است منطقه یک آزادراه تهران-شمال در 17 سال فعالیت پیمانکار چینی 29 درصد پیشرفت فیزیکی داشت اما پس از بر روی کار آمدن دولت یازدهم و برنامه‌ریزی وزارت راه و شهرسازی در راستای اقتصاد مقاومتی طی ۲.۵ سال گذشته پیشرفت فیزیکی آن به 85 درصد رسیده است. بدین معنی که آزادراه تهران-شمال طی این مدت کوتاه توانسته به 55 درصد پیشرفت فیزیکی دست یابد.

حالا پس از گذشته 4 سال از دولت تدبیر و امید، منطقه یک این آزادراه دارای 22 تونل به طول 31400 متر به‌صورت رفت‌وبرگشت و 26 دستگاه پل به طول 4600 متر با ویژگی‌های خاص و در ارتفاعات بالا مانند ارتفاع 70 متری یکی از پایه‌های پل‌ها از سطح زمین در دست‌ساخت قرار دارد. همچنین باوجود انجام عملیات اجرایی در 145 جبهه و به‌کارگیری بیش از 3500 نیروی انسانی، تکمیل آزادراه تهران- شمال به بزرگ‌ترین کارگاه سازندگی در ایران تبدیل‌شده است.

چنین اقدام بزرگی ارزان تمام نشده است به‌طوری‌که طبق گفته معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه ماهانه 100 میلیارد تومان برای ساخت این آزادراه صورت‌وضعیت صادر می‌شود. لذا تا الآن بالغ‌بر 1800 میلیارد تومان در این پروژه هزینه شده و البته 700 میلیارد تومان دیگر نیز برای تکمیل این پروژه نیاز است تا پروژه برای بهره‌برداری تا پایان سال جاری محیا شود.

تهران-شمال معمولی نیست

در بازدید سالانه معاون اول رئیس‌جمهوری و وزیر راه و شهرسازی که در هفته پایانی خردادماه سال 96 انجام شد، اسحاق جهانگیری این پروژه عظیم را یکی از افتخارات مهندسی ایران شمرد و اظهار امیدواری کرد که تا پایان امسال منطقه یک آزادراه تهران-شمال به بهره‌برداری برسد. وی اعلام کرد که آزادراه تهران- شمال یک‌راه معمولی نیست، بلکه وجود سازه‌های بزرگ آن را از پیچیدگی‌های فنی زیادی برخوردار کرده است.

کارگران ایرانی تابستان تا زمستان زیر آفتاب داغ و سرمای استخوان سوز کار می‌کنند تا زمین‌های‌ خاکی، کوه‌ها، سنگ‌ها و صخره‌های جاده را از سر راه بردارند تا جاده‌ها برای رسیدن به مقصد کوتاه و کم‌خطر شوند. بدون شک اما هیچ‌کدام از مسافران جاده‌ها به‌روزهای طاقت‌فرسای آن‌ها فکر نکرده‌اند، مسافران تخته‌گاز در مسیرهای کوتاه آزاد‌راه‌ها می‌رانند و هرگز نمی‌دانند این جاده‌ها چقدر برای کارگرانش طولانی بود.

رکوردهای جدید در آزادراه تهران-شمال ثبت شد

در این بین شنیدن اظهارات وزیر جسور و ریسک‌پذیر راه و شهرسازی که طی خدمت در دولت تدبیر و امید همواره نشان داده که هیچ‌چیز نمی‌تواند جلوی عزم و اراده ملت ایران ایستادگی کند و در این مسیر همواره از عزت و توان مهندسی ایران دفاع کرده است نیز خالی از لطف نیست، عباس آخوندی که همواره طی دو سال گذشته شخصاً پیگیر روند ساخت و پیشرفت آزادراه تهران-شمال بوده در بازدید اخیر خود، آزادراه تهران-شمال را شاهکار مهندسی ایران توصیف کرد و به تشریح رکورد‌های شکسته شده و اقداماتی که برای اولین بار در راه‌سازی کشور به منصه ظهور رسیده پرداخت.

به‌طور مثال ساخت بزرگ‌ترین تونل ایران به طول 6400 متر در منطقه 2 قرار دارد و برای آماده‌سازی تونل‌های این آزادراه 10 برابر بیش‌ازحد متوسط عملیات لاینینگ انجام می‌شود. هم‌زمان با منطقه 2 کار ساخت در منطقه 3 نیز آغاز خواهد شد، اگرچه کار در این منطقه بسیار سخت و از پیچیدگی‌های زیادی برخوردار خواهد بود.

همچنین مقوله معماری راه که برای اولین بار در کشور توسط آخوندی وزیر راه و شهرسازی مطرح شد نیز برای نخستین بار معماری مسیر و ایمنی بسیار بالای آن به‌علاوه استفاده از فناوری‌های جدید ازجمله پوشش بتنی در این آزادراه موردتوجه قرارگرفته است که هزینه‌های نگهداری راه را بسیار پایین می‌آورد. اجرای روسازی بتنی و هماهنگ‌سازی زیراساس با رویه بتنی نیز به‌عنوان یک فناوری جدید در این پروژه مورداستفاده قرارگرفته است.

در تونل بلند واقع در منطقه یک به طول 4900 متر، سطح تونل به‌صورت دو پوشه اجراشده است تا در زمان آتش‌سوزی و حریق بتوان مردم را از داخل تونل نجات داد. باید توجه داشت که اجرای تونل دو پوشه برای اولین بار در کشور در آزادراه تهران - شمال انجام می‌شود. از طرفی توجه به مفاهیم HSE در این پروژه به‌شدت و با تأکید وزیر راه و شهرسازی در انجام عملیات حفاری و تونلینگ رعایت می‌شود تا هیچ اتفاقی در زمان انفجار برای چند روستا رخ ندهد. لذا با در نظر گرفتن چنین سختی‌ها و دشواری‌هایی به تعبیر وزیر راه و شهرسازی کار مهندسی بزرگی در حال انجام است.

آزادراه تهران-شمال منحصر به فرد در منطقه

خیر اله خادمی مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل و نماینده ویژه وزیر راه و شهرسازی در پروژه آزادراه تهران-شمال نیز در رابطه با این پروژه معتقد است که با توجه به ابعاد بسیار بزرگ، حجم گسترده و سرعت بی‌نظیر ساخت این آزادراه نه‌تنها مانند آن در کشور وجود ندارد بلکه یکی از منحصربه‌فردترین پروژه‌های خاورمیانه نیز به شمار می‌رود.

به‌طور مثال روزانه حدود 60 متر عملیات لاینینگ و حدود 15 متر حفاری تونل در این پروژه انجام می‌شود که عملیات سنگینی در حوزه مهندسی و راه‌سازی به شمار می‌رود. ازاین‌رو می‌توان دریافت که تونل‌ها و پل‌های عریض و طویل، اجرای پروژه در محدوده سخت کوهستانی و مجاورت برخی مناطق مسکونی کار بسیار پیچیده‌ای محسوب می‌شود.

یا خاک‌برداری هم‌زمان با «پیکور» از بالای محل تردد خودروها و مردم یکی از این پیچیدگی‌ها محسوب می‌شود زیرا بدون رعایت نکات ایمنی امکان سقوط قطعات سنگ‌های بزرگ بر روی سطح جاده وجود خواهد داشت.

دلایل پیشرفت 55 درصدی در ۲.۵ سال

پیمانکار چینی که 17 سال بر روی پروژه مستقر بود و پروژه به‌کندی پیش می‌رفت قرار شد که پس از اتمام بخش نیمه‌کاره از پروژه خارج شوند و مابقی کار تحویل پیمانکاران ایرانی انجام شود در ابتدای سال ۹۳، شش پیمانکار دارای گرید یک ایرانی از طریق مناقصه‌ای عمومی انتخاب و در این پروژه مشغول فعالیت شدند؛ و همین عامل باعث پیشرفت 55 درصدی طی ۲.۵ سال شد.

صرف فعل توانستن از سوی وزیر راه و شهرسازی در وزارتخانه و سازمان‌های تابعه و همراه کردن سازمان‌ها و نهاد‌های دست‌اندرکار همچون بنیاد مستضعفان، رضایت برخی از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی را جلب کرد و از جمله آنان شهرام کوسه غراوی - عضو کمیسیون عمران مجلس معتقد است دولت یازدهم روند ساخت آزادراه را سرعت بخشیده و در این مدت این پروژه جهشی قابل‌توجه داشته است. بین وزارت راه و شهرسازی دولت یازدهم و بنیاد مستضعفان به‌عنوان کارفرمای آزادراه تهران- شمال هماهنگی و یکپارچگی وجود دارد و همین هم دلیل پیشروی سریع‌تر این پروژه در این دولت است.

مزایای ساخت آزادراه تهران-شمال

به عقیده کارشناسان، با بهره‌برداری منطقه یک آزادراه تهران - شمال حجم بار ترافیکی در جاده چالوس، هراز و آزادراه قزوین - رشت کاهش پیدا خواهد کرد. قطعات دوم و سوم آزادراه تهران - شمال نیز باعث می‌شود مسافران جاده علاوه بر امنیت، بدون ترافیک در این آزادراه تردد کنند. کوسه غراوی معتقد است تکمیل این پروژه بار روانی ترددکنندگان این منطقه را کاهش خواهد داد و در این‌باره می‌افزاید: «با بازگشایی این آزادراه مردمی که در تابستان به شهرهای شمالی کشور سفر می‌کنند دیگر در ترافیک‌های طولانی‌مدت جاده‌های شمالی گرفتار نخواهند شد؛ بنابراین کاهش بار روانی این پروژه بسیار مؤثر و به نفع مردم خواهد بود».

در پایان باید به این نکته اشاره کرد که اگرچه وعده دولت برای افتتاح منطقه یک آزادراه تهران-شمال در بهار 96 محقق نشد اما نمی‌توان به تلاش‌های شبانه‌روزی مسئولان، مدیران، کارکنان، کارگران و دست‌اندرکاران این پروژه غول‌آسا از وزارت راه و شهرسازی. شرکت ساخت و توسعه، بنیاد مستضعفان و شرکت‌های پیمانکار یا مهندسی مشاور در سرما و گرما چشم‌پوشی کرد؛ زیرا هیچ‌کس زمستان سرد و طاقت‌فرسای سال 95 را فراموش نخواهد کرد زمانی که جاده‌ها از برف و بوران مسدود شده بودند در همان زمان کارگاه‌ها در دمای زیر 20 درجه برای ادامه کار به آب گرم نیاز داشتند تا بتوانند مصالح موردنیاز را برای استفاده گرم کنند که میسر نبود. یا رانش‌های زمین که موجب جابجایی کوه و تغییر مسیر از جانب مهندسان پروژه شد.