دور باطل مونوریل در کرمانشاه
قصه ساخت مونوریل در کرمانشاه، سری دراز و پایانی مشابه با آنچه در شهرهای دیگر بر مونوریل گذشت، دارد. انگار سرنوشت پروژه مونوریل در ایران این است که در همه شهرها یا متوقف شود یا به شیوه دیگری از حمل‌ونقل تغییر کاربری دهد.
قصه ساخت مونوریل در کرمانشاه، سری دراز و پایانی مشابه با آنچه در شهرهای دیگر بر مونوریل گذشت، دارد. انگار سرنوشت پروژه مونوریل در ایران این است که در همه شهرها یا متوقف شود یا به شیوه دیگری از حمل‌ونقل تغییر کاربری دهد.
به گزارش گسترش تجارت، در کرمانشاه نیز طرح مونوریل دچار تغییر و تحول شده و کرمانشاهی‌ها بعد از سال‌ها که با پایه‌های سیمانی مونوریل در شهرشان خو گرفته‌اند، باید منتظر باشند تا به جای مونوریل، قطار سبک شهری (ال‌آرتی) روی این ستون‌ها به حرکت درآید. البته با وضعیت نامناسب اختصاص بودجه به این پروژه، معلوم نیست این طرح جدید چه زمانی وارد مرحله بهره‌برداری شود. مسئولان دولت یازدهم بر خلاف دولت دهم، معتقدند ال‌آرتی توجیه اقتصادی بیشتری برای کرمانشاه (و سایر شهرها) خواهد داشت و گام گذاشتن در راه ساخت مونوریل از ابتدا اشتباه بوده است.
به گزارش «گسترش‌تجارت»، ساخت مونوریل از اواخر سال ۹۰ در کرمانشاه آغاز شد. اگر بخواهیم تاریخچه شکل‌گیری ایده راه‌اندازی مونوریل در این شهر را بدانیم، باید به عقب‌تر یعنی به سال ۸۵ بازگردیم که در سفر محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری وقت به کرمانشاه، ساخت قطار شهری (مترو) در این شهر به طول ۱۳ کیلومتر به تصویب رسید و چندی بعد یعنی در اردیبهشت ۸۶ این طرح در مطالعات طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهر کرمانشاه به عنوان سند بالادستی قطار شهری نیز مورد تایید قرار گرفت.
با این حال در شهریور ۸۸ و با تغییر استاندار کرمانشاه، کارگروه فنی شورای‌عالی ترافیک کشور با حمایت رئیس‌جمهوری وقت، به دلایلی از جمله «تفکر مهندسی و اصلاح الگوی مصرف» طرح متروی کرمانشاه را به مونوریل تبدیل کرد؛ با این توجیه که این تغییر، هزینه و بودجه اجرای قطار شهری کرمانشاه را نصف خواهد کرد.
اگرچه ساخت مونوریل کرمانشاه سرانجام اواخر سال ۸۹ و اوایل ۹۰ کلید خورد و نصب پایه‌های مونوریل در مسیر تعیین‌شده آغاز شد اما این پروژه همچنان با اعتراض کارشناسان و برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی همراه بود، به‌طوری که در سفر رهبر معظم انقلاب به کرمانشاه در مهر ۹۰ همین پیگیری‌ها موجب شد بار دیگر مترو جایگزین مونوریل شود. با این حال با توجه به اینکه عملیات ساخت و نصب ستون‌ها آغاز شده و اینکه کار تا حدودی پیش رفته بود، قرار شد تا جایی که ستون‌ها نصب شده، مونوریل راه‌اندازی و در ادامه، پروژه تبدیل به متروی زیرزمینی شود.
البته در سال‌های بعد نیز در مونوریل کرمانشاه روی یک پاشنه نچرخید و بار دیگر این پروژه در دولت یازدهم دستخوش تغییر شد.
در خرداد ۹۳ شورای ترافیک استان کرمانشاه طرحی تصویب کرد که براساس آن، قطار سبک شهری (ال‌آرتی) جایگزین مونوریل شد. به این ترتیب بعد از ۷ سال کش و قوس، رویای راه‌اندازی مونوریل در کرمانشاه یک دور باطل زد و از بین رفت و جای خود را به قطار شهری داد؛ یعنی همان طرحی که از ابتدا تصمیم به اجرای آن گرفته شده بود. براساس مصوبه تبدیل مونوریل به قطار سبک شهری در جلسه شورای‌عالی ترافیک در خرداد ۹۳ حدود ۵/۵کیلومتر از مسیر این پروژه به شکل تونل، ۷ ایستگاه روی زمین و ۶ ایستگاه زیرزمینی اجرا می‌شود.
تغییر پروژه به سود مردم
مسئولان دولت یازدهم که بازگشت پروژه مونوریل به طرح اولیه یعنی قطار شهری را تصویب کردند، چنین پروژه‌ای را از اساس بدون توجیه اقتصادی دانسته و اعلام کردند این تغییر سیاسی و با هدف مخالفت با طرح‌های دولت گذشته نبوده است.
مجتبی نیک‌کردار، معاون عمرانی استاندار کرمانشاه با تاکید بر غیرسیاسی بودن تغییر در این پروژه گفت: مونوریل در ۲۰۰ سالی که از ساخت آن در جهان می‌گذرد، فقط حدود ۳۰۰ کیلومتر در دنیا مورد استفاده قرار گرفته و در مجموع سامانه قابل قبولی برای حمل‌ونقل نیست. مونوریل بیشتر نوعی وسیله تفریحی به‌شمار می‌رود که قابلیت جابه‌جایی ۱۵ هزار نفر در ساعت را دارد درحالی که قطار سبک شهری می‌تواند تا ۲۵هزار نفر را در هر ساعت جابه‌جا کند.
او افزود: همچنین تعمیر و نگهداری مونوریل نیاز به فناوری پیچیده‌ای دارد که در دسترس نیست اما در اجرای قطار سبک شهری، می‌توانیم از تجربه شهرهای دیگر در کشورهای همسایه و منطقه استفاده کنیم.
نیک‌کردار ناشناخته بودن فناوری مونوریل در کشور، محدودیت تولیدکنندگان واگن مونوریل و سایر عناصر آن در مقایسه با سامانه ریلی در جهان را از دیگر دلایل تغییر مونوریل به قطار سبک شهری عنوان کرد و افزود: بهره‌برداری از مونوریل در شرایط اضطراری بسیار مشکل‌تر از سامانه ریلی است. همچنین هزینه اجرای قطار شهری نسبت به مونوریل پایین‌تر است.
معاون عمرانی استاندار کرمانشاه با تاکید بر اینکه مونوریل در تهران و قم نیز انجام نشد و در همه این شهرها، این تصمیم به سود مردم بود، اضافه کرد: اگر قرار بود این پروژه به دلایل سیاسی تغییر کند، باید ستون‌های ساخته شده را تخریب می‌کردیم اما با توجه به اینکه برای اجرای آنها بیش از ۶۰میلیارد تومان هزینه شده، از آنها به‌عنوان مسیر ال‌آرتی استفاده خواهد شد.
معاون عمرانی استانداری کرمانشاه تاکید کرد: در صورت تامین اعتبار می‌توان حداکثر در مدت ۵ سال این پروژه را به بهره‌برداری رساند در غیر این صورت ممکن است کار اجرای آن تا ۱۰ سال نیز طول بکشد.
آنچه از سوی مسئولان درباره توجیه نداشتن مونوریل برای کرمانشاه گفته می‌شود، در پژوهش‌های دانشگاهی نیز تایید شده است. به عنوان نمونه در سال ۹۱ پایان‌نامه‌ای با عنوان «ارزیابی اقتصادی و اجتماعی پروژه مونوریل کرمانشاه» در دانشگاه رازی این شهر انجام شد که نتیجه‌گیری آن نشان می‌دهد ساخت مونوریل در کرمانشاه از نظر مالی، بدون توجیه است.
تزریق قطره‌چکانی بودجه به قطار شهری
اگرچه با تغییر پروژه مونوریل به قطار شهری، امیدواری‌ها به اجرایی و کاربردی شدن این پروژه در استان غربی کشورمان افزایش یافته اما یکی از نمایندگان این استان در مجلس شورای اسلامی معتقد است اگر وضعیت اختصاص بودجه مصوب این پروژه بهبود نیابد باید سال‌ها منتظر راه‌اندازی قطار شهری در کرمانشاه باشیم.
احمد صفری در پاسخ به «گسترش‌تجارت» با اشاره به بازدید نمایندگان از پروژه قطار شهری کرمانشاه گفت: روند اجرای این پروژه بسیار کند است که این مسئله با توجه به تزریق قطره‌چکانی بودجه به آن، طبیعی به نظر می‌رسد.
صفری با اشاره به گلایه پیمانکار پروژه از وضعیت بودجه افزود: گفته می‌شود درحال‌حاضر ۳ نوبت در این پروژه کار می‌کنند اما اگر روند اختصاص بودجه به روال فعلی باشد، به نظر می‌رسد ساخت آن تا سال‌های سال و دست‌کم تا ۶ سال دیگر طول بکشد.
وی توضیح داد: درحال‌حاضر روند کار به این صورت است که اعتباری به پروژه داده می‌شود و بعد از هزینه‌کرد آن، پروژه مدتی تعطیل می‌شود و با تزریق دوباره بودجه، کار را ادامه می‌دهند. از مسئولان انتظار داریم برای اصلاح این وضعیت، همکاری بیشتری از نظر اختصاص بودجه با این پروژه داشته باشند تا سرنوشت آن مانند قطار برون‌شهری کرمانشاه نشود که سال‌هاست قرار است راه‌اندازی شود.
بخشی از بودجه مصوب پروژه قطار شهری کرمانشاه مربوط به مصوبات سفر استانی رهبر معظم انقلاب در سال ۹۰ به این استان است که براساس آن قرار شد ۱۰ میلیارد تومان برای کمک به تکمیل پروژه در اختیار مسئولان قرار گیرد که به گفته صفری، همین بودجه نیز هنوز به طور کامل داده نشده است.
معطلی پروژه با تصمیم‌های سلیقه‌ای
این نماینده مجلس، اعمال سلیقه‌های شخصی را عامل اصلی تغییرات اعمال شده در پروژه قطار شهری کرمانشاه و معطلی بیش از اندازه آن در سال‌های گذشته دانست و اضافه کرد: مسئولان کشوری و استانی، با اعمال سلیقه‌های شخصی، پروژه مترو را یک بار به مونوریل و بار دیگر به قطار شهری تبدیل کردند. پس از مدتی دوباره به بهانه هزینه‌ها این طرح به مونوریل و در ادامه دوباره به قطار شهری تبدیل و درعمل، یک دور باطل زده شد و قطار شهری کرمانشاه، معطل این تصمیم‌ها شد.
صفری ادامه داد: این معطلی درحالی است که مترو و قطار شهری می‌توانست تحولی در کرمانشاه ایجاد کند، مانند تغییراتی که در دیگر شهرها مانند مشهد، شیراز، اصفهان و تبریز شاهد هستیم. از سوی دیگر با توجه به اینکه ایستگاه‌های مترو می‌تواند تبدیل به مجتمع‌های تجاری و محلی برای اشتغالزایی شود، این پروژه می‌توانست برای کرمانشاه از این منظر نیز مفید باشد اما متاسفانه حساسیت کمتری نسبت به وضعیت اشتغال در کرمانشاه وجود دارد و از این فرصت‌ها غفلت می‌شود.
اشتغالزایی قطار شهری در کرمانشاه
نماینده مردم کرمانشاه در مجلس شورای اسلامی یکی از مزیت‌های قطار شهری را اشتغالزایی آن در استان دانست و افزود: تا جایی که بررسی‌ها نشان می‌دهد، همه افراد مشغول در این پروژه از اهالی منطقه و بومی هستند و این مسئله امیدوارکننده است زیرا برای نخستین بار در استان، پروژه‌ای همه نیروی‌انسانی خود را از افراد بومی انتخاب کرده است. همین حالا پروژه‌هایی در استان داریم که همه کارکنان آن، غیربومی هستند، آن هم در شرایطی که کرمانشاه رتبه نخست بیکاری را در کشور دارد. به گفته صفری، در قطار شهری کرمانشاه در مجموع حدود ۲۰۰ نفر مشغول به کار هستند.
جزییات مسیر پروژه
براساس مطالعات اولیه، مونوریل کرمانشاه به طول ۱۳ کیلومتر، پروژه‌ای دوخطه، شامل ۱۲ ایستگاه تعریف شد که در مسیری شمالی- جنوبی، از طاق‌بستان به میدان فردوسی می‌رسد. براساس مطالعات اولیه، قرار بود مرحله نخست این پروژه در مدت ۳ سال به پایان رسیده و در سال ۹۳ وارد مرحله بهره‌برداری شود که با تغییرات انجام شده، این اتفاق نیفتاد.
آنطور که مسئولان می‌گویند، درحال‌حاضر عرشه‌گذاری ستون‌ها در بخش طاق‌بستان تا میدان آزادی از این پروژه در حال انجام و ایستگاه‌ها نیز طراحی شده است. با آخرین تغییرات رخ داده در طرح و براساس مصوبه شورای‌عالی ترافیک کشور درباره تغییر پروژه مونوریل به قطار شهری، قرار است این پروژه در مرحله نخست به طول ۸ کیلومتر انجام شود که ۵/۶کیلومتر آن از میدان طاق‌بستان تا سه‌راه ۲۲ بهمن (که پایه‌های مونوریل زده شده) به صورت روگذر و ۱/۵ کیلومتر آن از سه‌راه ۲۲ بهمن تا میدان آزادی به صورت زیرزمینی خواهد بود.
