◄ شهر فرودگاهی امام خمینی؛ بستری مناسب برای ایجاد قطب هوایی در منطقه و جذب سرمایه
تین نیوز | با سرعتی که تحولات در جهان امروز پیش می‌روند، حمل‌و نقل سریع ـ به‌ویژه هوایی ـ از ارزش روزافزونی برخوردار شده، بنابراین، وجود فرودگاه‌ها در مقیاسی بسیار بزرگ‌تر از آنچه تاکنون بوده، به ضرورتی غیر قابل اجتناب تبدیل شده است اما از آنجا که فرودگاه‌ها یکی از آلوده‌کننده‌ترین منابع زیست‌محیطی ـ به ویژه آلودگی صوتی و هوا ـ محسوب می شوند، چالش عظیم پیش رو، ازدیاد تعداد آنها در عین کاستن آلودگی‌های منتج از ایجاد و بهره‌برداری از آنها است.
به گزارش تین نیوز، امروزه فرودگاه بین‌المللی امام خمینی به عنوان یكی از فرودگاه‌های مهم و قابل توجه كشور در داخل و در منطقه خاورمیانه مطرح است. از این فرودگاه به عنوان بزرگترین مجموعه ارائه خدمات حمل و نقل هوایی کشور در سال ۱۳۸۲ بهره برداری شد.
احداث فرودگاه امام خمینی، عمدتا به منظور پاسخ‌گویی به نیازهای روز افزون مسافرتی و حمل و نقل هوایی بین المللی و جذب پروازهای ترانزیت بین المللی در جهت دست‌یابی به جایگاه ایران به عنوان قطب اصلی در پروازهای بین المللی منطقه و کانال عبور در مسیر اروپا و آسیا بوده و در راستای کسب درآمد ارزی و بهره برداری مطلوب تر از صنعت توریسم، توجه خاصی به آن شده است.
فرودگاه بین‌المللی امام خمینی از نظر هم‌سنجی با فرودگاه‌های بزرگ نظیر خود، از تمامی شرایط لازم برای تبدیل شدن به یك شهر فرودگاهی برخوردار است، از جمله این شرایط می توان به نزدیكی به كلانشهر تهران به عنوان یك مادرشهر با دسترسی به شبكه جاده‌های ترانزیتی كشور و ریلی (آزادراه‌های تهران ـ قم و تهران ـ ساوه، مترو تهران و شبكه راه‌آهن سراسری) و بهره‌مندی از طرح توسعه جامع مصوب و در اختیار داشتن مساحت 13 هزار و 700 هکتاری اشاره کرد.
یكی از اهداف پروژه فرودگاه بین المللی امام خمینی، توسعه فرودگاه در حد یك هاب بین المللی است، به طوری كه با تكیه بر عواملی چون كیفیت سرویس دهی و مسایل اقتصادی، خود را به عنوان یك قطب در صنعت حمل و نقل هوایی در سطح منطقه مطرح نماید.
ویژگی‌های عمومی فرودگاه امام خمینی
طبق مطالعاتی كه توسط مشاور adpi انجام شده است، چهار فاز توسعه برای احداث ترمینال های چهارگانه فرودگاه در نظر گرفته شده است، به نحوی كه در افق 1405 به میزان 90 میلیون مسافر داخلی و بین المللی و 2 میلیون تن بار در سال، از طریق این فرودگاه جابجا خواهد شد. سرانه فضاى در دسترس مسافران ورودی و خروجی فرودگاه امام در ساعت اوج براى هر مسافر ورودی ۱۸ متر و براى هر مسافر خروجی نزدیک به ۲۵ متر مربع است.
ویژگی‌های فنی فرودگاه امام خمینی
فرودگاه امام خمینی،در حال حاضر دارای یک باند پرواز به طول چهار هزار و 200 متر و عرض ۴۵ متر و 2 تاکسی‌وِی موازی به عنوان باند اضطراری و ارتباط و دسترسی به سطوح پروازی جنوبی پایانه بار، آشیانه تعمیر هواپیما و محل آزمایش موتور هواپیماست و در فاز چهارم، به چهار باند خواهیم رسید.
این فرودگاه، مجهز به سیستم‌های روشنایی، کمک‌ناوبری زمینی، پهلوگیری هواپیما، انتقال بار مسافر، پل‌های انتقال مسافر به هواپیما و بالعکس، سیستم اطلاعات مدیریت (MIS) فرودگاه، سیستم CUTE، سیستم مدیریت ساختمان (BMS)، کنترل تردد، سیستم تلویزیون‌های مدار بسته (CCTV) و سیستم اعلام حریق است.
این فرودگاه از ساختمان‌های جانبی مختلفی نیز برخوردار است که مهم‌ترین آنها برج مراقبت پرواز و ساختمان پشتیبانی است. برج مراقبت به ارتفاع 56.9 متر بین جاده‌های شرقی و غربی اسپاین با زیربنای یک هزار و 100 متر مربع با سازه بتنی احداث شده است. اتاق کنترل برج با مساحت ۱۷۵ متر مربع در طبقه یازدهم احداث شده و در قسمت فوقانی آن تجهیزات مربوط به مراقبت پروازها و سطوح پروازی، قرار دارد.
ساختمان پشتیبانی که واحدهای فنی و عملیاتی مربوطه در آن مستقر است، در چهار طبقه با زیر بنای 6 هزار و 800 متر مربع با سازه بتنی و تمام شیشه‌ای احداث شده و شامل فضاهای اداری، آموزشی، اطلاعاتی، هواشناسی، خدماتی و استقرار مدیریت فرودگاه است.
۴۷ واحد مسکونی نیز در داخل فرودگاه با زیربنای پنج هزار و 900 متر مربع احداث شده و برای اسکان بقیه پرسنل فرودگاه، شهرک‌هایی مسکونی اطراف فرودگاه در نظر گرفته شده است. در فرودگاه امام خمینی ساختمان‌های مختلف دیگری مانند آتش نشانی، تعمیر خودروهای سنگین، مدیریت فرودگاه، انبارها، پست‌های برق، تصفیه‌خانه‌ها، اماکن امنیتی، مخابرات و پمپ بنزین وجود دارد که مساحتی در حدود 35 هزار متر مربع از فضای فرودگاه را به خود اختصاص داده‌اند.
سایت پروژه
سایت پروژه شهر فرودگاهی محدوده‌ای به وسعت 13 هزار و 700 هكتار و شامل فرودگاه امام است كه در جنوب تهران واقع شده است. ابعاد سایت در محدوده شرقی ـ غربی آن بین 14 تا 17 كیلومتر و در محدوده شمالی ـ جنوبی آن بین 7 تا 10 كیلومتر است. بخش هوایی فرودگاه در منطقه شمال شرقی سایت قرار دارد.
موقعیت سایت فرودگاه در 40 كیلومتری جنوب مركز تهران قرار دارد. اتصال فرودگاه با شهر توسط دو آزادراه صورت گرفته كه از شرق سایت، آزادراه تهران ـ قم و از سمت غرب سایت، آزادراه تهران ـ ساوه، عبور می کنند. جاده قدیم تهران ـ قم و جاده قدیم ساوه نیز سایت پروژه را به شبكه معابر كلانشهر تهران متصل می‌كند.
توسعه خط یك مترو تهران در حال ساخت است كه مركز تهران را به فرودگاه و شهر جدید پرند وصل می‌كند. دو خط ریلی موجود نیز از شرق و غرب سایت می‌گذرند كه به جانب جنوب و شهر قم كشیده شده‌اند. جاده بزرگراه مانندی (جاده اسپاین فرودگاه) نیز از شرق به غرب سایت کشیده شده و دسترسی به فرودگاه را امکان‌پذیر می‌سازد، این جاده به دو آزادراه بیرونی سایت متصل می‌شود.
کمربندی سوم آینده تهران، از شمال سایت عبور خواهد کرد. این کمربندی مهم باید به شهر فرودگاهی متصل شود تا ظرفیت‌های دسترسی و توزیع ترافیک آن را افزایش دهد. با توجه به این که موقعیت این کمربندی سوم هنوز تدقیق و تثبیت نشده است، این فرصت برای طرح جامع شهر فرودگاهی وجود دارد که نیازها و خواسته‌های خود را برای اتصال هر چه موثرتر آن به کمربندی سوم در اختیار مراجع تصمیم‌گیری احداث کمربندی قرار دهد.
کاربری‌های هم‌جوار
یک شهرك بزرگ صنعتی (شمس‌آباد) در شرق سایت و در فاصله نزدیکی از آن قرار دارد. در شمال این شهرك صنعتی یک منطقه مسکونی کوچک نیز وجود دارد. مرز جنوبی سایت از دره رود‌شور عبور می‌کند. آب در این رودخانه فصلی است. سکونتگاه و توسعه شهری مهمی در نزدیکی مرز جنوبی سایت وجود ندارد.
در غرب سایت، شهرك صنعتی پرند در فاصله نزدیکی از آن و شهر جدید پرند با فاصله کمی از آن قرار دارد.
در حال حاضر از مناطق شمالی سایت استفاده کشاورزی می‌شود که دامنه‌های منطقه شهری رباط‌کریم به درون آن گسترش یافته است. انتظار می‌رود که با اجرای کمربندی سوم و توسعه شهر فرودگاهی شرایط این مناطق تغییر یابد.
شهر فرودگاهی
با توجه به موقعیت قرارگیری ایران در ارتباط با مناطق مختلف دنیا و دسترسی آن به آب‌های آزاد، این كشور از دیرباز مورد توجه و كانون عبور و مرور كاروان‌های تجاری دنیا بوده است و در زمینه داد و ستد و تجارت، پیشینه‌ای چند هزار ساله دارد.
به منظور بهبود جایگاه ایران در تجارت و داد و ستد در سطح منطقه و جهان، مطالعات و برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های مناسبی صورت گرفته است كه از آن جمله می‌توان به طرح ایجاد "شهر فرودگاهی فرودگاه بین المللی امام خمینی" اشاره كرد. شهر فرودگاهی امام خمینی با در اختیار داشتن مناطق ویژه و آزاد اقتصادی و همچنین قرار داشتن در قلب حمل و نقل هوایی ایران، بستر مناسبی برای جذب سرمایه، تامین آسایش و امنیت سرمایه‌گذاران و بازرگانان فراهم می‌آورد.
پیشنهاد احداث شهر فرودگاهی در جوار مجموعه پروازی فرودگاه بین‌المللی امام خمینی با چشم‌انداز زیر شكل گرفته است:
«شهر فرودگاهی فرودگاه بین‌المللی امام خمینی پیشرانه توسعه اقتصادی ترابرمحور، شهری به مثابه دروازه‌ای كهن برای فناوری پیشرفته و كانون پیوند خرد باستان و نوین، دانش‌بنیان و زمان‌پایه، نمودگاه تعالی و كانون مبادلات فرهنگی و اقتصادی بین‌المللی در بستری ایرانی‌اسلامی است.»
تغییرات ساختاری در اقتصاد جهانی به ارتقا ارزش‌گذاری نوین در درک عملکرد فرودگاه هاو اثرات آنها برپیرامون خود انجامیده است. تمرکز فعالیت های که سابق در این در مراکز عمده توسعه کسب و کار شهری صورت گرفته است و ظهور فضای بازار اداری در نواحی اطراف فرودگاه، گونه جدیدی از ساختارشناسی شهرهای فرودگاهی را به تصویر کشیده است.
فعالیت‌های متمرکز ساختمانی با توسعه زیرساخت‌های کسب و کار موجب شده که بُعد جدیدی در شهرها و مناطق فرودگاهی پا به عرصه گذارد. این‌گونه مزیت‌های مکانی که به طور عمده از تقاضا برای فعالیت‌های جابجا شونده ناشی می‌شوند بیان‌گر موفقیت طرح های توسعه‌ی شهرهای فرودگاهی است.
چشم‌انداز بهبود مستمرکیفیت فضایی موجب پویاتر شدن بازارهای ثانوی در مناطق فرودگاهی خواهد شد. سازمان اداره‌كننده فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) در تهران به دنبال روش‌های نوینی است تا محوطه وسیعی به وسعت 13 هزار و 700 هكتار را بر محور این فرودگاه جدید به یك قطب (Hub) اقتصادی پررونق قرن بیست و یكمی تبدیل نماید.
از آنجا كه فرودگاه ها از یك دروازه صرف برای جامعه/منطقه، به یك شخصیت زنده و دارای حیات تبدیل شده‌اند، لذا نیازها، اولویت‌ها و فرصت‌های آنها نیز افزایش یافته است.
احداث شهر فرودگاهی در محدوده ای به مساحت 13700 هکتار ، در اراضی اطراف فرودگاه پیش بینی شده است. با توجه به موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی IKIA (که قرار است در نهایت به شکل یک هاب بین المللی ارتباط آسیا و اروپا را ممکن سازد) و همین طور به منظور تامین منابع مالی لازم برای توسعه فرودگاه در فاز چهارم، وجود و گسترش چنین شهری اجتناب ناپذیر می نماید.
برای شهر مذکور کاربری های متفاوتی ازجمله ورزشی، تجاری، نمایشگاهی و... در نظر گرفته شده است. بنابراین گسترش آن جذب بالای کاربران را به دنبال خواهد داشت. این کاربران در دو گروه عمده دسته بندی می شوند:
1- مسافران یا همراهان آنها ( که مستقیما با فرودگاه سر و کار دارند)
2- کاربرانی که از شهرک های اطراف (بخصوص پرند) و تهران منحصرا به قصد شهر فرودگاهی و استفاده از کاربری های آن، جذب می شوند.
موفقیت شهر یا توسعه جدید بستگی به کارکرد ارتباط ها دارد. ارتباط ها به شهر امکان کار و پیوند با جهان بیرون را می دهند. چگونگی تامین ارتباطهای درون و برون شبکه ای، به کنترل جریان رفت و آمد و تراکم مناسب ترافیک کمک می کند. در حقیقت شهر وابسته به شبکه های رفت و آمد و جابجایی است.
ویژگی اصلی شهر فرودگاهی امام خمینی
وجود آثار تاریخی متعدد در محدوده سایت شهر فرودگاهی امام، نقطه قوت مهمی برای متمایز ساختن آن به شمار می‌رود، چرا که آن را تبدیل به نخستین شهر فرودگاهی باستانی جهان می‌کند.
به عنوان مثال، شهر باستانی سه هزار و 200 ساله "په‌ی معمورین" در این منطقه وجود دارد که در مورد آن باید گفت سفال خاکستری در آن ابداع و اختراع شد که مربوط به عصر آهن یا مفرغ است. اهمیت کشف این شهر تاریخی در این است که گویای وجود شهرنشینی پیشرفته در این نقطه از ایران در بیش از سه هزاره قبل است، چراکه تا قبل از آن تصور نمی‌شد شهرنشینی در ایران در آن زمان تا این حد وجود داشته است. بر همین اساس موزه‌های شهر فرودگاهی فرودگاه امام خمینی مرتبط با اکتشافات این شهر قدیمی باستانی خواهد بود و در نقاط مختلف آن، ازجمله ترمینال‌ها، به نمایش گذاشته خواهد شد.
سایت‌موزه نیز که دارای جاذبه‌ی بیشتری برای بازدیدکنندگان است در محل تپه‌ی معمورین برپا خواهد شد.
مزایای مکانی شهر فرودگاهی امام
شهر فرودگاهی امام با قرار داشتن در نزدیکی تهران به عنوان پایتخت کشور، با داشتن دسترسی مناسب به شبکه ریلی و بزرگراهی کشور، می تواند مزایای زیر را داشته باشد:
• دروازه ورود، تقسیم و خروج جهانگردان، مسافران و کالا و خدمات باشد.
• محل تعامل تجارت ملی با تجارت بین‌المللی عمل کند.
• به عنوان بندر خشک (dry port) مطرح شود.
مزایای هوانوردی شهر فرودگاهی امام
شهر فرودگاهی امام با قرار داشتن در مسیر راه‌های هوایی بین‌المللی، می‌تواند دارای مزایای زیر باشد:
• به عنوان میان‌بُری برای پروازهای بین‌المللی مورد استفاده قرار گیرد و با کوتاه‌تر کردن مسیر، باعث حدود 45 دقیقه صرفه‌جویی در زمان این پروازها شود.
• به عنوان منبع درآمد چشم‌گیری برای کشور مطرح شود.
• به عنوان محلی برای توقف و سوخت‌گیری هواپیماهای گوناگون از سراسر جهان مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
کارآفرینی شهر فرودگاهی امام
طبق برآوردهای انجام‌شده، پیش‌بینی می‌شود با ساخت شهر فرودگاهی امام حدود 430 هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم به‌وجود آید. این میزان کارآفرینی در نزدیکی مرکز کشور می‌تواند کمک شایانی به تقلیل درصد بی‌کاری و استفاده از نیروی انسانی داخلی نماید. مشاغل مزبور هم در دوره ساخت و هم در دوران بهره‌برداری وجود خواهند داشت و شامل طیف وسیعی از کارگران، کارکنان و کارشناسان متفاوت و در رشته‌های گوناگون است.
اندازه پروژه شهر فرودگاهی امام
از نظر وسعت، شهر فرودگاهی امام با مساحتی حدود 13 هزار و 700 هکتار، تقریبا یک پنجم شهر تهران خواهد بود (مساحت شهر تهران حدود 73 هزار هکتار است).
در مقایسه با دیگر شهرهای فرودگاهی در جهان، این شهر فرودگاهی یکی از وسیع‌ترین‌ها در دنیا خواهد بود. شاید تنها شهرهای فرودگاهی مطرح در جهان که مساحتی نزدیک به مساحت شهر فرودگاهی امام دارند، در چین و امارات متحد عربی باشند.
عناصر مهم شهر فرودگاهی امام خمینی
- قرار گرفتن در متن شهر مادر
شهرهای فرودگاهی دوردستی مثل فرودگاه امام باید در محیط شهری كاملاً جدیدی توسعه یافته و به یك شهر اقماری یا لبه‌ای كامل تبدیل شوند.
- اجزا كاربری اراضی
با توجه به بزرگی سایت، باید سهم بیشتری از كاربری‌های اراضی به كاربری‌های غیرهوانوردی تعلق گیرد، زیرا فرودگاه تنها می‌تواند پذیرای تعداد محدودی از انواع كاربری‌های فرودگاه محور، و مرتبط با فرودگاه باشد.
- مشوق‌های توسعه
جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی و افزایش كارایی در فرآیند توسعه، مناطق آزاد گوناگونی به كار گرفته شده‌اند.
- فازبندی توسعه
شهر فرودگاهی فرودگاه امام نیز نیازمند استراتژی فازبندی هوشمندانه‌ای است كه در آن عناصر هسته‌ای و ایجاد كننده ارزش افزوده (از محل مركز كنفرانس، امكانات اقامتی، امكانات آموزشی) در فاز اول پروژه ساخته شوند.
- ساختار و تراكم جمعیت شهری
در پروژه‌های بزرگ مقیاسی چون شهر فرودگاهی فرودگاه امام، ایجاد یك ساختار پایدار شهری و موجه نمودن احداث زیرساخت‌های پایدار حمل و نقلی، موكول به ایجاد هسته‌های متعدد است.
همراه با ملاحظات مهم فوق، درس‌های زیر نیز برای به كارگیری در توسعه فرودگاه امام استنتاج شده است:
1- تطابق با مضمون منطقه
توفیق شهرهای فرودگاهی بدون هم‌افزایی آنها با برنامه‌ریزی و توسعه منطقه تضمین نمی‌شود. جهت اطمینان از انطباق شهر فرودگاهی با مضمون منطقه، چشم‌انداز و استراتژی بلند مدت آن تهیه می‌شود.
2- قابلیت رقابت منطقه‌ای
شهرهای فرودگاهی می‌توانند كسب و كارهای عمومی غیرهواپیمایی را جذب نمایند. یك شهر فرودگاهی جهت داشتن قابلین رقابت منطقه‌ای باید شاخص و بی‌همتا باشد.
3- برآورده نمودن نیازهای بازار
اداره‌كنندگان شهر فرودگاهی باید به‌طور فزاینده‌ای در كشف و برآورده نمودن به موقع، كم هزینه و با صرفه نیازهای بازار مهارت پیدا كنند.
4- یكپارچگی هوشمندانه برنامه‌ریزی شهر فرودگاهی
برنامه‌ریزی در شهرهای فرودگاهی باید با برنامه‌ریزی شهری درستی صورت پذیرد. كاربران و سرمایه‌گذاران باید علاوه بر رضایت‌مندی از كاركردهای فرودگاهی از بازدهی و پایداری شهر فرودگاهی نیز مطمئن باشند.
مزایای منحصر به فرد شهر فرودگاهی امام خمینی(ره) نسبت به دیگر شهرهای فرودگاهی جهان به شرح زیر است:
- وسعت حدود 14هزار هكتار، تقریباً برابر با یك‌پنجم مساحت شهر تهران و یك هفتم کشور سنگاپور است.
- نزدیكی به مادرشهر تهران (حدود 40كیلومتر فاصله از مركز شهر تهران) منطبق با طیف بهینه‌ی تعاریف بین‌المللی
- موقعیت جغرافیایی استراتژیک محدوده فرودگاه (قرار گرفتن در کریدور هوایی اروپا و آمریکا به خاور دور
- برخورداری از هویت بی همتای شهر فرودگاهی به واسطه وجود آثار تاریخی با قدمت بیش از 3 هزار سال در اراضی فرودگاه
- وجود مناطق آزاد تجاری و ویژه‌ی اقتصادی با وسعت زیاد در کوتاه ترین فاصله از تهران
- نزدیكی با پنج استان مركزی دیگر كشور
- برخورداری از شبکه های دسترسی مناسب جاده ای، ریلی و مترو
* کارشناس شهر فرودگاهی امام خمینی
