نقشه همسایه‌های ایران برای توریسم دریایی

بهره‌برداری از سواحل جانشین نفت

به نظر می‌رسد عربستان سعودی در سال‌های اخیر و پس از کاهش شدید قیمت نفت، تلاش برای توسعه صنایع جایگزین از قبیل گردشگری را در دستور کار قرار داده و در این راه پروژه‌های بزرگی را در نظر گرفته است. به گزارش رویترز، «پروژه دریای سرخ» یکی از این طرح‌ها است که بین شهرهای املج و الجوه ساخته می‌شود و یک جاذبه طبیعی همراه با صخره‌های مرجانی و سایت‌های میراثی را دربرمی‌گیرد. این پروژه در فصل سوم سال 2019 کلید می‌خورد و فاز نخست آن در فصل چهارم سال 2022 کامل می‌شود. صندوق سرمایه‌گذاری‌های عمومی عربستان، سرمایه‌گذاری‌های اولیه در این پروژه را انجام خواهد داد و در جست‌وجوی سرمایه‌گذار و هتلداران بین‌المللی است. مدیریت این صندوق در دست ولیعهد عربستان قرار دارد و دارایی آن در مجموع حدود 183 میلیارد دلار برآورد می‌شود که در سال گذشته پس از فروش بخشی از سهام غول نفتی دولتی عربستان یعنی آرامکو مقدار نقد زیادی به آن اضافه شده است. به گفته ولیعهد، بیش از نیمی از رقم فروش این شرکت، مجددا در داخل این کشور سرمایه‌گذاری می‌شود تا بخش‌های غیرنفتی عربستان را توسعه دهد.

از سوی دیگر، بلومبرگ از این طرح‌های عربستان در خط ساحلی دریای سرخ و تلاش این کشور برای تبدیل این منطقه به مقصدی برای گردشگری جهانی که دارای هتل‌های مجلل و هاب‌های حمل‌ونقل است، به‌عنوان بخشی از یک طرح کلان برای کاهش وابستگی اقتصاد این کشور به نفت خبر داده است. این پروژه 30 هزار کیلومتر مربع را دربرمی‌گیرد و قرار است تسهیلات ویزا و ویزای آنلاین برای سفر نیز در نظر گرفته شود. براساس این گزارش، این پروژه در صورت موفقیت، صنعت توریسم عربستان را که عمدتا متکی به زائران است، تغییر خواهد داد. با این حال، این کشور با برخی مشکلات در زمینه قوانین پوشش و برخی مسائل دیگر روبه‌رو است. گمان می‌رود این پروژه برای 35 هزار نفر اشتغال‌زایی کند و حدود 15 میلیارد ریال سعودی (4 میلیارد دلار) در تولید ناخالص داخلی عربستان مشارکت داشته باشد. بازدیدکنندگان این منطقه همچنین به خرابه‌های باستانی مدائن صالح که یکی از سایت‌های میراث یونسکو در عربستان سعودی است، دسترسی خواهند داشت.

هدف‌گذاری یک میلیونی برای مسافران کروز

دبی نیز به عنوان یکی از همسایه‌های دریایی ایران، در طول سال‌های اخیر روی جذب گردشگران خارجی برنامه‌ریزی کرده است و مطابق با برنامه‌هایش قصد دارد تا سال 2020 رقمی در حدود 20 میلیون گردشگر را به کشور خود جذب کند. یکی از برنامه‌هایی که این کشور برای رسیدن به این مقصود دنبال می‌کند، استفاده از کشتی‌های تفریحی کروز است که در سال 2016 موفق به جذب 625 هزار بازدیدکننده برای این کشور شده است. به گفته مقامات رسمی گردشگری دبی، در 10 سال گذشته تعداد گردشگران متقاضی استفاده از کشتی‌های تفریحی کروز که به دبی وارد شده‌اند، 6 برابر تعداد گردشگران این حوزه در سال 2006 شده است؛ زمانی که تنها رقمی در حدود 105 هزار نفر را تشکیل می‌داد. گردشگری با کشتی‌های کروز سال گذشته شاهد رشد قابل توجه 16 تا 18 درصدی بود و این در حالی است که انتظار می‌رود آینده رشد این بخش نیز با تعداد زیادی از گردشگرانی که به همین مقصود از هند به دبی سفر می‌کنند، حفظ شود.

این شیخ‌نشین امارات، هند را به‌عنوان یک کشور مبدا مهم برای گردشگری کروز لحاظ می‌کند؛ زیرا رشد ورود گردشگران هندی در سال گذشته به دبی افزایشی 25 درصدی را تجربه کرده و انتظار می‌رود در سال‌جاری میلادی نیز شاهد رشد 30 درصدی باشد. جمال حمیدالفلسی، رئیس گردشگری کشتی‌های کروز در سازمان گردشگری دبی معتقد است: «هند پس از کشورهای مهمی چون آلمان، ایتالیا، بریتانیا و ایالات‌متحده آمریکا در رتبه چهاردهمین کشور مهم در گردشگری دبی قرار دارد. ما مطمئن هستیم که به هدف استراتژیک خود در خصوص دستیابی به یک میلیون گردشگری که به قصد کشتی‌های تفریحی کروز در سال 2020 وارد دبی می‌شوند، نائل خواهیم شد.» الفلسی در کنار سایر مقامات گردشگری دبی و نمایندگان خطوط کشتی کروز، سفری به احمدآباد هند داشته‌ که هدف از آن ارتقای گردشگری کروز در دبی عنوان شده است. فصل سفر کشتی‌های تفریحی کروز در سال 2017 از 25 اکتبر با ورود کشتی کروز «سی‌بورن آنکور» آغاز می‌شود. اخیرا، سازمان مربوط به گردشگری کروز دبی نیز اعلام کرده که کشتی‌های کروز جدیدی را برای سال 2018 وارد بنادر این شیخ‌نشین خواهد کرد.

همکاری چند جانبه در خزر

علاوه‌بر شیخ‌نشینان دبی، روس‌ها نیز در شمال ایران و دریای خزر به فکر توسعه گردشگری دریایی با استفاده از کشتی‌های کروز افتاده‌اند. گردشگری کروز یکی از بخش‌های گردشگری به‌شمار می‌رود که رشد مستمری را در طول سال‌های اخیر تجربه کرده و می‌تواند مشارکت گسترده‌ای در اقتصاد یک مقصد داشته باشد. گردشگری کروز یک نوع مجلل از سفر محسوب می‌شود که شامل گذران تعطیلات به‌طور کامل در یک کشتی تفریحی است و درآمد حاصل از آن از محل مخارجی که گردشگران آن انجام می‌دهند، در حدود 18 میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود.  براساس گزارش آذرنیوز از جمهوری‌آذربایجان، دریای خزر بزرگ‌ترین دریاچه جهان محسوب می‌شود و پتانسیل‌های خوبی برای قرارگرفتن در میان محبوب‌ترین مقاصد در نقشه گردشگری کروز دارد. با این وجود، هیچ سفر دریایی در طول دریای خزر تاکنون در دسترس نیست و دولت‌های پیرامون این دریا درصدد ایجاد محصول گردشگری کروز مشترک بین خود هستند.

در این راستا، سازمان فدرال گردشگری روسیه طرح‌ها و مشوق‌هایی را پیشنهاد داده است تا گردشگری کروز را در دریای‌خزر ارتقا دهد و این کار قرار است با مشارکت کشورهای ساحلی این دریا یعنی جمهوری‌آذربایجان، ایران، قزاقستان و ترکمنستان انجام شود.  طبق این گزارش، رئیس سازمان گردشگری روسیه، اولگ سافانوف به خبرگزاری ایتارتاس روسیه گفته که این سازمان در حال تهیه کردن طرحی با هدف توسعه گردشگری کروز در دریای خزر است و بر اساس آن، یکی از مهم‌ترین مقاصد این نوع گردشگری، روسیه خواهد بود. این کار اساسا محصولی توریستی با کیفیت زیاد و نوین است که برای این منطقه بدیع محسوب می‌شود و برای منطقه خزر فرصت‌هایی را در پی خواهد داشت. براساس سخنان سافانوف، مهم‌ترین مشکل در گردشگری کروز، ایجاد زیرساخت‌ها است که از آن جمله می‌توان به ایستگاه‌های مسافر، پست‌های بازرسی و برخی موارد مشابه اشاره کرد که باید تا سال آینده مهیا شوند. وی معتقد است: «علاقه بسیار زیادی از سوی همکاران و دوستانمان می‌بینیم. منظور من ایران و جمهوری آذربایجان است. همه علاقه‌مند هستند و ما فعالانه در حال ایجاد این مسیرها هستیم. در ملاقاتی با مسوولان داغستان، ما در این مورد نیز بحث کردیم و او از این ایده حمایت کرد.»

در ماه مارس و در مجمع سرمایه‌گذاری روسی که در شهر سوچی برگزار شد، مقامات داغستان پروژه‌ای را در مورد توسعه کشتیرانی بین‌المللی کروز در دریای خزر ارائه کردند. این پروژه جدید شامل ایجاد 9 مسیر کروز است که شعار «دریای خزر- دریای دوستی» را در مسیر ماخاچ‌قلعه- دربنت- باکو- انزلی- ترکمن‌باشی- آکتائو- آستاراخان- ماخاچ‌قلعه دربر می‌گیرد. بر اساس گزارش آذرنیوز، گفت‌وگوها در مورد ایجاد یک خط جدید کروز در دریای‌خزر در سال 2005 آغاز شد؛ وقتی که طرفین برنامه‌ریزی‌هایی در خصوص افتتاح کروزهای مسافربر در مسیر آستاراخان (روسیه)، باکو (جمهوری‌آذربایجان)، انزلی (ایران)، آکتائو (قزاقستان) و ترکمن‌باشی (ترکمنستان) صورت دادند. با این وجود، خط کروز هرگز افتتاح نشد و به تعویق افتاد. همه اینها درحالی است که دریای‌خزر با منابع فراوان نفت و گاز و نیز ماهی، می‌تواند به درستی به یکی از مقاصد مهم کروز دنیا تبدیل شود. این دریا خانه 755 گونه و زیرگونه گیاهی است و 920 گونه جانوری نیز در آن زندگی می‌کنند که در میان آنها بسیاری از انواع وجود دارند که در جای دیگری از جهان یافت نمی‌شوند.