افزایش احتمال وزارتخانه شدن «گردشگری»
با تصویب کلیات طرح تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه در کمیسیون مشترک مجلس، امیدها برای بهبود ساختاری مدیریت گردشگری کشور جانی تازه گرفت. اداره امور گردشگری کشور تحت نظر یک وزارتخانه تخصصی، یکی از مطالبات فعالان گردشگری و همچنین صنایع دستی و میراث‌فرهنگی بوده است.
با تصویب کلیات طرح تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه در کمیسیون مشترک مجلس، امیدها برای بهبود ساختاری مدیریت گردشگری کشور جانی تازه گرفت. اداره امور گردشگری کشور تحت نظر یک وزارتخانه تخصصی، یکی از مطالبات فعالان گردشگری و همچنین صنایع دستی و میراث‌فرهنگی بوده است.
تجارب موفق جهانی نیز موید آن است که تغییرات ساختاری و اهمیت به گردشگری در سطح وزارتخانه موجب جهش در رشد گردشگر و به تبع آن اقتصاد آن کشور، شده است. به‌عنوان مثال، ترکیه در سال 2000 میزبان 8 میلیون گردشگر بود. در سال 2003 دولت این کشور وزارتخانه‌ای با عنوان وزارت «فرهنگ و گردشگری» تاسیس کرد و با تمرکز بر این حوزه، ترکیه توانست تعداد گردشگران خود را در سال 2005 به 21 میلیون نفر برساند.
تجارب مشابهی نیز در اندونزی و مالزی تکرار شده است و با توجه به ظرفیت‌های اقتصادی صنعت توریسم و اشتغال‌زایی و ارزش افزوده‌ای که با خود به همراه دارد، بسیاری از فعالان این حوزه مدت‌ها است که خواستار اهمیت دادن بیشتر دولت به این بخش شده و در گام نخست انتظار بهبود اوضاع را از اصلاح ساختاری و ایجاد وزارت گردشگری دارند. به باور آنها، با تبدیل این سازمان به وزارتخانه، مسوولان آن در برابر مجلس نیز وظیفه پاسخگویی خواهند داشت و این تغییر می‌تواند از انتصاب افراد غیر مرتبط در این نهاد جلوگیری کند.
اقدامات کمیسیون مشترک
در همین حال یک نماینده مردم تهران در مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای اقتصاد» در رابطه با پیشینه این طرح گفت: «از زمان آغاز به‌کار مجلس دهم، تلاش‌های بسیاری برای ایجاد یک تحول ساختاری در فعالیت‌های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری صورت گرفت و فعالیت‌های کارشناسی دقیقی در این زمینه انجام شد. به‌رغم تمام کارشکنی‌ها و مشکلاتی که بر سر راه پیشرفت این طرح بود، نهایتا کمیسیون مشترک شکل گرفت و کلیات این طرح به تصویب اکثریت اعضای آن رسید.» پروانه سلحشوری افزود: «زمانی که موضوع مورد بررسی در رابطه با ساختار باشد، آن طرح به کمیسیون اجتماعی ارجاع داده می‌شود. با این حال مسائل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، به کمیسیون فرهنگی مربوط است. بنابراین کمیسیون مشترکی با حضور 10 نفر از کمیسیون اجتماعی، 8 نفر از کمیسیون فرهنگی و 5 نفر از کمیسیون‌های برنامه و بودجه و صنایع و معادن تشکیل شد تا برای انجام بررسی‌های لازم، اقدام شود.» عضو ناظر مجلس در شورای عالی میراث فرهنگی اظهار کرد: «در جلسه اخیر که کلیات طرح به تصویب رسید، علاوه‌بر اعضای کمیسیون مشترک، افرادی نیز از سازمان میراث فرهنگی حضور داشتند.»
ادامه بررسی بعد از تعطیلات
دیگر نماینده مجلس نیز در رابطه با آخرین وضعیت این طرح گفت: «کلیات این طرح در کمیسیون مشترک مجلس پس از چندین جلسه مشورت و رایزنی به تصویب رسید و به اتفاق آرا نهایی شد. مایل بودیم که در همین روزها پیگیری‌های لازم را تا نهایی شدن آن در صحن علنی مجلس انجام دهیم، اما این ایام مصادف با تعطیلات مجلس شد و امیدواریم بعد از تعطیلات، کار روی آن را آغاز کنیم.» نصرالله پژمان‌فر افزود: «پیش‌تر یک‌فوریت این طرح با رای بالایی تایید شده بود. بنابراین به‌زودی در صحن مجلس به رای گذاشته خواهد شد و پیش‌بینی می‌کنیم که در صورت تصویب نهایی، حوالی مهر ماه یا آبان ماه به دولت ابلاغ شود. امیدواریم که دولت نیز همکاری‌های لازم را انجام دهد و هرچه سریع‌تر این وزارتخانه تشکیل شود.» وی ضمن تشریح جزئیات این طرح اظهار کرد: «تصمیم بر این است که سازمان مستقیما تبدیل به وزارتخانه شود و قرار بر این نیست که سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از یکدیگر تفکیک شوند.»
پاسخ به نگرانی میراثی‌ها
به‌رغم استقبال گسترده فعالان این سه حوزه از تبدیل این سازمان به وزارتخانه، نگرانی‌هایی در صورت تداوم مدیریت این سه حوزه تحت یک نهاد و عدم تفکیک آنها وجود دارد. برخی از کارشناسان بر این باورند که این سه حوزه آن‌چنان به یکدیگر مرتبط نبوده و هرکدام تخصص مدیریتی مربوط به خود را می‌طلبد و پیشنهاد داده‌اند که بخش میراث فرهنگی زیر نظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بخش صنایع دستی تحت نظارت وزارت صنعت، معدن و تجارت و بخش گردشگری نیز در قالب یک وزارتخانه مستقل مدیریت شود. آنها باور دارند که در صورت تشکیل وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دو حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی بیش از پیش زیر سایه گردشگری و تحت‌الشعاع آن قرار خواهد گرفت. با این حال پژمان‌فر، ضمن رد ادعای فوق، ابراز کرد: «این سه حوزه کاملا به هم گره خورده هستند و حضور آنها در کنار هم مشکلی پیش نخواهد آورد.
برای ایجاد درآمد از گردشگری که به کشور وارد می‌شود، قطعا دو حوزه میراث‌فرهنگی و صنایع دستی باید ورود کنند و این نشان از ارتباط تنگاتنگ این سه بخش با یکدیگر دارد.» وی تاکید کرد: «ارائه جزئیات این طرح طی یک کار کاملا کارشناسی‌شده صورت گرفته و اکثر اشکالاتی که به آن وارد می‌شود به دور از انصاف است. بسیاری از ذی‌نفعان شرایط فعلی تلاش می‌کنند که این طرح به مشکل بخورد و بعضا گزارش‌ها و آمارهای اشتباهی اعلام می‌کنند، اما امیدواریم که با حمایت نمایندگان و اراده دولت این وزارتخانه راه‌اندازی شده و گردشگری ایران به جایگاهی که مستحق آن است برسد.» در جلسه کمیسیون مشترک مقرر شد سه کمیته تخصصی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برای بررسی بیشتر این طرح تشکیل شود تا هرکدام گزارش خود را در جلسه بعدی کمیسیون مشترک ارائه کنند.
لزوم تحول ساختاری
پژمان‌فر در بخش دیگری از صحبت‌های خود تصریح کرد: «در وضعیت فعلی اقتصاد کشور و با توجه به نیازهایی که احساس می‌شود، ما می‌توانیم از ظرفیت‌های گردشگری به نحو احسن استفاده و یک اقتصاد فعال و غیرنفتی را راه‌اندازی کنیم. ایران ظرفیت‌های بالقوه و ویژه‌ای در حوزه گردشگری دارد. پتانسیل‌های گردشگری سلامت، گردشگری زیارت و گردشگری فرهنگی کشورمان، بازدید از آن را برای بسیاری از مردم جهان جذاب کرده و انگیزه سفر به ایران را افزایش داده است.» وی خاطرنشان کرد: «این ظرفیت‌ها البته همواره وجود داشته‌اند و اعتقاد داریم با اصلاحات ساختاری و ایجاد وزارتخانه، بسیاری از مشکلات مدیریتی که وجود داشتند حل شده و گردشگری ایران رونق را تجربه خواهد کرد.»
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای‌اسلامی تاکید کرد: «در صورتی که این طرح به سرانجام برسد و وزارت گردشگری در ایران راه‌اندازی شود، پیام بسیار مثبتی برای دنیا خواهد داشت. این امر برای سایر کشور‌ها این معنی را دارد که ایران برای یک تحول اقتصادی و همچنین پذیرش گردشگر از اراده‌ای جدی برخوردار است.» وی در رابطه با میزان احتمال تصویب این طرح توسط نمایندگان مجلس نیز گفت: «شانس رای آوردن طرح را بسیار بالا می‌دانم و نمایندگان بر این موضوع اتفاق نظر مثبتی دارند. امیدوار هستیم که در صورت تصویب آن، دولت نیز استقبال کرده و همکاری‌های لازم را انجام دهد. متاسفانه تا این نقطه از مسیر، کارشکنی‌هایی از طرف افراد سودجو صورت گرفت و با ارائه آمار و گزارش‌های خلاف واقع، تلاش بسیاری شد تا این طرح با مشکل روبه‌رو شود. اما مجلس مصرانه پیگیر این مساله خواهد بود و تسلیم کارشکنی‌ها و فضای مسمومی که وجود دارد نخواهد شد.»
پروانه سلحشوری نیز ضمن اشاره به مشکلات و معضلات مدیریتی به عنوان عاملی برای توسعه نیافتن گردشگری ایران به میزانی که شایسته آن بوده، اظهار کرد: «ما اعتقاد داریم که گردشگری نه تنها جایگزین صنعت نفت، بلکه صنعتی فراتر از آن است و برای رهایی اقتصاد ایران از نفت، تنها راه چاره است. تا زمانی که این حوزه مهم صاحب یک وزارتخانه متخصص در امور خود نباشد، توسعه‌ای شکل نخواهد گرفت و این صنعت گرفتار مشکلات ساختاری و مدیریتی خود خواهد ماند.» منتقدان عملکرد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، این معاونت ریاست‌جمهوری را به نوعی حیاط خلوت دولت می‌دانند و اعتقاد دارند که انتصابات صورت گرفته در راس این سازمان، عموما سیاسی بوده و تخصص مدیریتی افراد در آن لحاظ نمی‌شود.
به باور آنها، برخورد سیاسی با این سازمان موجب شده که صنعت گردشگری و همچنین دو حوزه صنایع دستی و میراث فرهنگی لطمه‌های جدی ببیند و تنها اصلاحات ساختاری می‌تواند وخامت وضعیت موجود را بهبود ببخشد. موافقان تبدیل این سازمان به وزارتخانه امیدوارند که در وهله نخست به‌دلیل اعتبار جایگاه وزارتخانه، مدیران این حوزه مسوولیت‌های خود را حائز اهمیت بیشتری بدانند و ثانیا، تخصص مدیران پیشنهادی این عرصه با اهرم رای اعتماد، مورد سنجش مجلس شورای اسلامی قرار گیرد و با نظارت مستمر و مستقیم مجلس بر فعالیت‌های این نهاد، صنعت گردشگری کشور و همچنین صنایع دستی و میراث فرهنگی، بر مدار توسعه جای گیرند. حالا با تصویب کلیات طرح تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارتخانه در کمیسیون مشترک مجلس، باید منتظر ماند تا سرانجام این مطالبه که به رأی نمایندگان در صحن مجلس بستگی دارد، به کجا خواهد رسید.
