چگونگی توزیع سفرهای نوروزی
معمولا در تعطیلات نوروز تعدادی از مقاصد سنتی مورد اقبال گردشگران داخلی قرار می‌گیرد؛ اما مقاصد کمتر شناخته‌شده با استقبال کمی مواجه می‌شوند. این در حالی است که بارها مسوولان از اقدامات خود در راستای توزیع مکانی سفر خبر داده‌اند. آنها راهکارهایی را هم به‌عنوان راه‌حل روی کاغذ ارائه داده‌اند که به دلیل ضعف در بخش تبلیغات و معرفی مقصد، نتیجه عملی و قابل‌قبولی به‌دست نمی‌آید. در کنار این موضوع، ضعف زیرساخت‌ها نیز در تصمیم مردم بی‌اثر نبوده است.
معمولا در تعطیلات نوروز تعدادی از مقاصد سنتی مورد اقبال گردشگران داخلی قرار می‌گیرد؛ اما مقاصد کمتر شناخته‌شده با استقبال کمی مواجه می‌شوند. این در حالی است که بارها مسوولان از اقدامات خود در راستای توزیع مکانی سفر خبر داده‌اند. آنها راهکارهایی را هم به‌عنوان راه‌حل روی کاغذ ارائه داده‌اند که به دلیل ضعف در بخش تبلیغات و معرفی مقصد، نتیجه عملی و قابل‌قبولی به‌دست نمی‌آید. در کنار این موضوع، ضعف زیرساخت‌ها نیز در تصمیم مردم بی‌اثر نبوده است.
حالا بازهم در آستانه نوروز بار دیگر معاون گردشگری کشور از توزیع سفر می‌گوید و معتقد است که آنچه باعث شده تاکنون توزیع سفر داخلی رخ ندهد عدم معرفی این مقاصد است. با اینهمه کارشناسان بر این باورند تبلیغات و بازاریابی برای مقاصد کمتر گردشگرپذیر تنها وظیفه سازمان میراث‌فرهنگی نیست و سایر ارگان‌ها همچون شهرداری، فرمانداری، استانداری، بخش خصوصی و... هم لازم است در این بخش ورود کنند. از سوی دیگر، گرچه برخی از استان‌های کمتر شناخته شده سعی می‌کنند با برنامه پیش بروند؛ اما برخی نیز اساسا برنامه جامع و مدونی در این زمینه ندارند. بنابراین کارشناسان معتقدند برای توزیع مکانی سفر علاوه بر برنامه‌ریزی مدون، باید تبلیغات بهتر و موثرتری برای مقاصد کمترشناخته‌شده صورت گیرد و در کنار آن، زیرساخت‌ها را نیز متناسب با تقاضا توسعه داد.
ضعف در تبلیغات است، نه زیرساخت!
اما ولی تیموری معاون گردشگری سازمان میراث‌فرهنگی به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «هم‌اکنون مشکل ضعف عدم توزیع سفر، ضعف در معرفی مقاصد کمتر شناخته شده است. مشکل فعلی ما نداشتن زیرساخت نیست؛ بلکه عدم شناخت و معرفی است و سازمان میراث فرهنگی یک طرف این جریان قرار دارد.» او ادامه می‌دهد: «سازمان ابزار و امکانات کافی را در زمینه معرفی این مقاصد ندارد اما تمام تلاش خود را می‌کنیم تا مدیران استانی از جمله شهرداری، فرمانداری، استانداری و... را برای این موضوع ترغیب کنیم.» به باور معاون گردشگری کشور، معرفی این مقاصد موجب خواهد شد تقاضا تحریک شود و به این ترتیب، تقاضا خود به خود عرضه را نیز تقویت خواهد کرد. او در پاسخ به این سوال که در صورت معرفی و جذب گردشگر آیا آسیب به جاذبه‌های طبیعی و تاریخی رخ نمی‌دهد، می‌گوید: «در حال‌حاضر آموزش و مشارکت جوامع محلی به موازات معرفی مقصدها در حال انجام و توانمندسازی جوامع محلی نیز در حال پیگیری است.»
پرهیز از هیجان
اما سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که برای رسیدن به توزیع سفر متوازن به‌صورت اصولی و دائمی چه فعالیت‌هایی باید انجام داد تا هم اکثر استان‌ها در ایام سفر دارای مسافر باشند و هم زیرساخت‌های لازم برای ورود گردشگر مهیا شود؟ محسن حاجی‌سعید، رئیس هیات‌مدیره کانون سراسری انجمن‌های صنفی راهنمایان گردشگری کشور با انتقاد از اینکه چنین هدفی در حال حاضر چه در سازمان و چه در استان‌ها به‌صورت هیجانی در حال پیش‌روی است، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «در حال‌حاضر گردشگری روند رو به رشدی را در پیش گرفته است؛ اما این روند کاملا هیجانی بوده چون برنامه‌ای در این زمینه وجود ندارد. این وضع نه‌تنها در سازمان میراث‌فرهنگی، بلکه در تک‌تک استان‌ها محسوس است.» او ادامه می‌دهد: «بخش اعظمی از مسافرانی که به مقصدهای گوناگون سفر می‌کنند از پایتخت و ابرشهرهای کشورند؛ اما برای معرفی مقصدهای کمتر شناخته شده فعالیت خلاقانه‌ای صورت نگرفته است.»
حاجی‌سعید با انتقاد از منفعل بودن سازمان‌ها و ارگان‌هایی که باید در جذب و معرفی این مقاصد فعالیت کنند، می‌گوید: «بعد از نمایشگاه گردشگری که اخیرا برگزار شد از جمله اقدامات مفیدی که باید شهرداری‌ها انجام می‌دادند این بود که بیلبوردهای شهر را به معرفی مقاصد کمتر شناخته شده اختصاص دهند. وزارت راه هم در این زمینه باید ورود می‌کرد تا بحث معرفی را به کلان شهرهای کشور تعمیم دهد؛ اما در عمل چه می‌بینید؟» البته به اعتقاد این فعال گردشگری در صورت معرفی این مقاصد و سفر مردم به آنها، با معضل تازه‌ای هم مواجه خواهیم شد و این موضوع نبود ظرفیت مقصد برای جذب گردشگر است: «نبود زیرساخت‌های لازم باعث خواهد شد تا ظرفیت مقصد برای این میزان گردشگر کافی نباشد و برای همین با معضل تازه‌تری مواجه می‌شویم.» به گفته حاجی‌سعید، آنچه باعث خواهد شد توزیع سفر به‌صورت منطقی، اصولی و نه هیجانی صورت گیرد این است که به این موضوع به‌صورت علمی نگاه شود و با ارائه راهکارهای علمی و قرار دادن آن در اختیار بخش‌های مربوط و اجرای درست، می‌توان امیدوار بود جریان توزیع سفر در مسیر درستی قرار گیرد.
نبود خودباوری در استان‌های کم‌گردشگر
با وجود آنکه بارها و بارها تاکید مسوولان سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری بر این بوده که توزیع سفر را در روزهای نوروزی متوازن کنند اما به نظر می‌رسد برخی از استان‌های کمتر شناخته‌شده همچنان از نبود زیرساخت‌های لازم به منظور جذب گردشگر رنج می‌برند و اساسا به خودباوری لازم برای جذب گردشگر نیز نرسیده‌اند. برهمین اساس مهرداد جوادی، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان چهار محال و بختیاری درباره وضعیت زیرساخت‌های استان به منظور جذب گردشگر در تعطیلات نوروزی به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «توزیع سفر در صورتی می‌تواند موفق باشد که در استان‌های کمتر شناخته شده زیرساخت‌های لازم در زمینه گردشگری و جذب گردشگر ایجاد شود. تلاش استان بر این است تا چنین زیرساخت‌هایی در تمام شهرستان‌ها به‌صورت عادلانه توزیع شود.»
با این همه به نظر می‌رسد در یک سال اخیر فعالیتی جهت بهبود زیرساخت‌های استان چهار محال و بختیاری انجام نشده؛ جوادی در این خصوص می‌گوید: «برای افزایش زیرساخت‌های استان فرصت کمی وجود داشت به همین دلیل تنها فعالیتی که در حال حاضر صورت گرفته است در نظر گرفتن چند سرویس بهداشتی سیار به‌علاوه احداث چند سکوی استقرار و محل‌هایی است که مواد غذایی و نوشیدنی را در اختیار گردشگران قرار می‌دهد.» مدیرکل میراث فرهنگی استان چهار محال و بختیاری با تاکید بر اینکه زیرساخت‌ها در استان ضعیف است اما تلاش‌ها به سمتی در حرکت است که این ضعف تا حدی جبران شود، می‌گوید: «استان ما دارای پتانسیل‌های بسیاری در جذب گردشگر است. از جمله این پتانسیل‌ها وجود رودخانه‌های خروشانی است که امکان تفریحات آبی از جمله رفتینگ را به وجود می‌آورد.» به گفته جوادی، در بخش اقامتی نیز تلاش شده است تا مجوزها برای احداث خانه مسافر و اقامتگاه‌های بوم‌گردی ساده‌تر و راحت‌تر صورت گیرد.
تلاش تمام قوای یک استان
با این حال، تمام استان‌ها صرفا از ضعف زیرساخت‌های گردشگری گلایه‌مند نیستند و گام‌های موثری را هم در این زمینه برداشته‌اند. عبدالمالک شنبه‌زاده، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان ایلام از تلاش‌های این استان برای جذب گردشگر بیشتر در روزهای نوروزی می‌گوید: «از آنجا که لازم است تا توزیع مناسب سفر به مناطق کمتر شناخته شده سوق پیدا کند، استان ایلام هم از این قاعده مستثنا نیست و باتوجه به موقعیت جغرافیایی که دارد این امکان را دارد تا در کل سال گردشگر بپذیرد.» او در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با تاکید بر چنین پتانسیلی در استان برای ورود گردشگر، روزهای نوروز را هم موقعیت مناسبی می‌داند که از این طریق می‌توان این استان را به‌عنوان یک مقصد قوی گردشگری به گردشگران معرفی کرد: «ایلام برای طبیعت‌گردان یک مقصد بسیار ایده‌آل است و حتی برخی از مناطق ترکیبی از تاریخ و طبیعت است.
قرار داشتن دشت، کویر، تنگه، رودخانه، چشمه، کوه و... در کنار یکدیگر در یک منطقه کم یافت می‌شود اما طبیعت این استان چنین قابلیتی دارد.» شنبه‌زاده با اشاره به این پتانسیل از برنامه‌های زیرساختی استان به منظور جذب گردشگر می‌گوید: «ایجاد ۳۰ خانه بوم‌گردی در استان، ایجاد ۷ کمپ و ۳ کمپ عشایری و همچنین هتل‌ها، میهمان‌پذیرها، خانه مسافرها، مدارس و... زیرساخت‌های اقامتی است که مورد توجه قرار داده‌ایم.» او همچنین به سدهایی اشاره می‌کند که ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر ساحل ایجاد کرده و در همین مسیر دو مجتمع تفریحی-اقامتی ساخته شده است. به گفته این مقام مسوول، پایگا‌های اطلاع‌رسانی گردشگری نیز در ورودی شهرستان‌ها قرار گرفته است. شنبه‌زاده تاکید می‌کند که در حال حاضر ۴ پرواز به سمت استان صورت می‌گیرد که در ایام نوروز به ۶ پرواز ارتقا پیدا می‌کند. همچنین جاده‌هایی که به ایلام منتهی می‌شود نسبت به سال‌های گذشته بهبود یافته و در حال حاضر مسیر تهران-ایلام به ۷ ساعت رسیده است.
وی علاوه بر این از اربعین به‌عنوان فرصتی یاد می‌کند که توانسته‌اند استان ایلام را به‌عنوان مقصد معرفی کنند: «در حال حاضر برای معرفی ایلام به‌عنوان مقصد گردشگری تلاش‌های بسیاری صورت گرفته شده است. راه‌اندازی اپلیکیشن، ایجاد موزه مجازی، تبلیغات تلویزیونی و... از جمله این فعالیت‌هاست. اما آنچه کمک می‌کند تا استان را به مردم بیشتر معرفی کنیم ایام اربعین است که بیش از ۳ میلیون نفر از مرز مهران به عراق می‌روند. این زمان فرصتی است تا ایلام را از معبر به مقصد بودن نزدیک کنیم.» با وجود آنکه معاون گردشگری معتقد است زیرساخت‌ها پس از معرفی مقصد شکل می‌گیرد اما کارشناسان و صاحب‌نظران گردشگری بر این باورند که این دو موضوع باید همراستا و همزمان با هم مورد توجه قرار گیرند. وجود یک برنامه‌ریزی اصولی و اجرایی شدن آن از سوی سازمان‌ها و ارگان‌های مربوط از جمله بهترین راهکارهایی است که می‌تواند در بلندمدت هم برای معرفی مقصد و هم ایجاد زیرساخت و هم حفظ جاذبه‌های طبیعی و تاریخی مثمرثمر باشد.
