◄ ضرورت برقی کردن و ارتقای خط ریلی تهران - مشهد از نگاه کاربران تین نیوز
تین نیوز | چندی پیش موضوع برقی کردن راه آهن تهران مشهد در اتاق فکر حمل و نقل در لینکدین مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت که پس از باز نشر آن در تین نیوز، نظرات جدیدی در این خصوص مطرح شد. این نظرات در زیر می آید:
1- آیا داشتن توجیه فنی، مالی و اقتصادی احداث یا برقی کردن این محور و اهمیت آن مورد نظر همه مهندسین و اهل فن است یا نه؟ آیا حضرات مهندسین اذعان دارند که درحال حاضر که اوضاع مالی کشور و بودجه حمل و نقل به ویژه ریلی بسیار کم و درحدی نسیت که ما اولویت های اول شبکه ریلی را زمین بگذاریم و بیاییم سراغ افزایش سرعت قطارهای مسافری که مردم عزیزمان به جای ده دوازده ساعت زمان سیر در قطارهای بد بو و البته گران قیمت ! 7 -8 یا 6 ساعته سفر کنند که اصلا بدون سانحه و مشکل و .....بودن آن را هم صفر و خطی می گیریم.
بنده وقتی اولویت ها را می بینم بیشتر نگران حمل و نقل ریلی شده و از بزرگان و متخصصین دست دوستی می‌خواهم تا نسبت به مواردی که در زیر بدان اشارتی گذرا می کنم التفاتی جدی داشته باشند:
1- همانطور که می دانید درحال حاضر یکی از مهمترین خطوط ریلی کشور که باید هرچه زودتر احداث گردد قزوین - رشت - آستار و انزلی و بعد از آن چابهار - زاهدان - مشهد است. اگر بخواهیم بودجه یا سرمایه سرمایه گذاری را بدین سوی یعنی حمل و نقل ریلی سوق دهیم آیا بهتر نیست خطوطی را بسازیم که مشکلات حمل و نقل، ترانزیت و شبکه ما را رفع می‌کند؟
2-همسایگان ما درصدد دور زدن ما برای ترانزیت و عبورکالاهایشان از مسیرهای مشابه اند. بنابراین باید به احداث به موقع ! دقت داشته باشیم چرا که به موقع احداث کردن شاید مهمتر از این باشد که این خطوط اولویت اول و مهم هستند. چنانچه این خطوط در زمانی قبل از افتتاح مسیرهای جایگزین در حمل تزانزیت کالا از مسیر ایران توسط همسایگان شرقی و غربی ما صورت نپذیرد متاسفانه این خطوط دیگر ارزش خارجی نخواهد داشت. یعنی کریدور بی کریدور . (البته نه 100 درصد بلکه بیشتر حجم آن. )
3- توجیه فنی مالی و اقتصادی برقی کردن قابل ملاحظه است. اما اگر طی این دوسال دو خطوط مذکور احداث نشود و خطوط همسایگانی چون عراق متصل گردد آیا استفاده خطوط ما تنها داخلی نخواهد شد؟
آیا این موارد مهم است یا افزایش سرعت و ایمنی آن مسیری که در حال حاضر نه راه آهن، نه مردم و نه مسئولانش! دغدغه ای برای آن ندارند. هیچکس با حرکت قطار در این مسیر مشکلی ندارد. تنها مشکل مردم در این خطوط امکانات و تشکیلات داخلی قطارها از پتو و ملافه و غذا و کثیفی ... ها و بوی بد کوپه ها و ... می باشد. هزینه پرداختی مردم به امکاناتی که بو می دهند!
2- وقتی صحبت از توسعه متوازن ریلی می شود منظور این است که بتوانیم بخش ریلی را در همه ابعاد آن توسعه دهیم. امروز دیگر نمی توان با موضوع افزایش سرعت به عنوان یک پدیده لوکس برخورد نمود. ارتقای سرعت هم از نگاه رضایت مشتری و هم از نگاه اقتصادی و ارتقای بهره‌وری ناوگان اهمیت ویژه ای دارد. در خصوص آنالیز هزینه و منفعت این دست از پروژه ها نیز به دلیل منافع گسترده غیرمستقیمی که برای اقتصاد کشور از حیث ایمنی، محیط زیست، مصرف سوخت و غیره دارد نباید محدود به محاسبات بنگاهی باشد و دولت نیز حتما در این خصوص حمایت نموده و مشوق هایی را در نظر می گیرد.
اخیرا گزارشی در تین نیوز مطرح گردید که آمار کشته های سوانح جاده ای کشور در دهه 80 را 240,000 نفر اعلام نمود. این یعنی فاجعه ای در همه ابعاد در حال اتفاق است که باید از طریق سایر شیوه های حمل و نقل از جمله ریلی از میزان آن کاست.
اما این سوال که اولویت های دیگر منابعش چه می شود را باید از متولیان امر پرسید که منابع کشور را در جهت پروژه های بی بازگشت ریلی صرف می‌نمایند. داشتن قطار سریع برای کشوری که یک قرن تجربه ریلی دارد و لازم است به مرور به سمت تکنولوزی های به روزتر دنیا حرکت نماید یک ضرورت است. اما در مبحث بالا تاکید داشتیم که برای رسیدن به هدف مذکور باید برنامه و نقشه راهی ترسیم گردد تا فرایند انتقال و مدیریت تکنولوژی سریع السیر به صورت منطقی صورت گیرد و نحوه برخورد با چنین پروژه هایی باید متفاوت با سیستم های متداول فعلی باشد.
3- منافع پروژه برقی كردن و ارتقای خط تهران - مشهد را در فقط حد كاهش ساعات سفر مسافرین تلقی شده و به منافع قابل توجه در افزایش ایمنی سفر و مصرف سوخت و بهره وری ناوگان ریلی توجه نشده است.
اگر ایمنی در حركت قطارهای راه آهن را مناسب نیست اما در همین وضعیت، نسبت ایمنی ریلی و جاده ای بسیار به نفع ریلی می باشد و جذب مسافر به راه آهن برای كاهش تلفات سوانح بسیار مهم است.
نرخ بازده بالای اقتصادی طرح به معنای بازگشت منافع بنگاهی و غیر بنگاهی طرح است كه باید ذهنیت افراد راه آهنی و غیر راه آهنی مبنی بر زیانده بودن فعالیت‌های ریلی را با اجرای طرحهای مفید و پربازده شستشو داد.
كاهش زمان سفر در این مسیر امكان دو سفر در روز برای قطار را فراهم می كند و زیان دهی فعالیت شركتهای حمل مسافر را رفع و به سوددهی مناسب می رساند.
مشكلاتی كه اكنون در خدمات مسافری وجود دارند را مسئولین راه آهن و شركتهای مسافربری به خوبی می دانند ولی محدودیت درآمد مانع افزایش خدمات شده است و اجرای پروژه و افزایش بهره وری ناوگان مسافری باعث می شود كه بدون افزایش تعرفه امكان افزایش خدمات به مسافرین فراهم شود و با عنایت به اینكه پایان نامه اینجانب روی اولویت بندی طرحهای راه آهن از منظر ملی است عرض می كنم كه به نظرم این پروژه به دلایل مختلف واجد اولویت بالاست و حتی بالاتر از خطوطی كه نام برده شد.
اهمیت اصلی خط چابهار مشهد در ترانزیت نیست از منظر ترانزیت پتانسیل‌های این خط بیش از دو میلیون تن در سال نیست و موجب توجیه پذیری اقتصادی ایجاد خط ریلی مزبور نمی‌شود بلكه اهمیت این خط در آمایش سرزمین و توسعه مناطق شرقی است و دولت مصمم به اجرای عاجل آن می باشد. اهمیت پروژه قزوین - انزلی هم مورد اتفاق نظر متخصصان است.
یکی دیگر از مزایای خط برقی کاهش احتمال خرابی لکوموتیو در بین راه است متاسفانه اغلب لکوموتیوهای راه اهن ایران از نوع دیزلی است و احتمال خراب شدن آنها در بین راه بسیار بالاتر از احتمال خرابی لکوموتیوهای برقی است مزیت کاهش مصرف انرژی هم مهم است و برای مقایسه مصرف انرژی یادآوری می شود تبدیل سوخت به انرژی الکتریکی هم در نیروگاه روی می دهد و هم در داخل لکوموتیو دیزلی و راندمان نیروگاه برای این تبدیل بالاتر از راندمان لکوموتیو است و از سوی دیگر وقتی از لکوموتیو برقی استفاده می شود نیازی به حمل مخزن سوخت و حمل موتور دیزل نخواهد بود و لکوموتیو به نسبت سبکتر می شود و مصرف انرژی برای این حمل مازاد را نخواهیم داشت. تنها موضوع باقیمانده اتلاف برق در طول مسیر از نیروگاه تا محل لکوموتیو برقی است و در مجموع عوامل فوق راندمان مصرف انرژی معمولا به نفع لکوموتیو برقی خواهد بود ولی نکته مهم دیگری که مزیت لکوموتیو برقی را در بحثانرژی بارز می نماید آن است که در لکوموتیو برقی منشا انرژی ممکن است منابع مختلف انرژی ارزان و پایدار باشند ولی در لکوموتیو دیزلی وابسته به گازوئیل به عنوان یک منبع تمام شدنی و آلاینده و گرانقیمت هستیم