رونق کریدورهای شمال-جنوب و شرق-به غرب در سایه شانگهای
عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند به رونق کریدورهای تجاری کشور و بندر چابهار منجر شود.
شاید یک از مهم‌ترین اخبار در حوزه روابط بین‌الملل ایران در سال جاری، پیوستن ایران به سازمان همکاری‌های شانگهای باشد، سازمانی که متشکل از چندین قدرت بزرگ اقتصادی و نظامی جهان است و در آینده نه چندان دور حرف اول را در عرصه اقتصادی جهان خواهد زد. اما پیوستن ایران به این سازمان، چه تاثیری بر اقتصاد کشور خواهد داشت؟
ایران چهارراه ترانزیتی منطقه اوراسیا به شمار می‌رود، به طوری که چندین کریدور ترانزیتی، تجاری و اقتصادی که شرق و غرب و شمال و جنوب این منطقه را به هم متصل می‌کنند، از خاک ایران می‌گذرند. از سوی دیگر کشورهایی نظیر چین، هند، روسیه و پاکستان که در زمره بزرگترین اقتصادهای منطقه و جهان هستند، از جمله اعضای دائم پیمان شانگهای به شمار می‌روند. بنابراین عضویت ایران در این سازمان می‌تواند باعث رونق کریدورهای ترانزیتی، تجاری و اقتصادی کشور شود، چراکه تردد تجاری از خاک ایران را برای سایر اعضای این پیمان تسهیل خواهد کرد.
چابهار؛ فرصتی برای همکاری اعضای شانگهای
این مساله‌ای است که ابراهیم رییسی، رییس جمهور کشور نیز بر آن تاکید دارد. او در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان شانگهای با اشاره به ظرفیت ترانزیتی کشور گفت: ایران می‌تواند از طریق کریدور شمال-جنوب حلقه وصل جنوب و شمال اوراسیا باشد و آسیای مرکزی و روسیه را به هند پیوند دهد. کریدور شمال-جنوب می‌تواند زیرساخت همگرایی در قالب اوراسیای بزرگ را تقویت کند.
وی ادامم داد: ایران در مسیر یکی از کریدورهای «ابتکار کمربند و راه» یعنی کریدور چین-آسیای مرکزی و غرب آسیا نیز قرار دارد و می‌تواند پیوند‌دهنده شرق و غرب اوراسیا باشد. همچنین بندر بزرگ چابهار ایران ظرفیت تبدیل شدن به مرکز تبادلات چندین کشور عضو و همسایه را به نحو ویژه دارد که با همت اعضا می‌تواند به نماد همکاری همه اعضای سازمان شانگهای تبدیل شود.
تاکید رییس جمهور بر اهمیت کریدورهای تجاری ایران و بندر چابهار، موید این است که ایران در نظر دارد با استفاده از این ظرفیت در همکاری با سایر اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای به تقویت بنیه اقتصادی خود از طریق افزایش سهم ترانزیت از تولید ناخالص داخلی کشور بپردازد. اما آیا این ظرفیت واقعا در ایران وجود دارد؟
اهمیت دیپلماسی حمل‌ونقل در بهره‌برداری از ظرفیت‌های شانگهای
مسعود پل‌مه، دبیر انجمن کشتیرانی ایران بر اهمیت کریدورهای تجاری در همکاری با سازمان شانگهای تاکید کرده و می‌گوید: پیمان شانگهای که به ناتوی آسیایی نیز معروف است، در کنار مراودات نظامی که می‌تواند حاصل توافقات ذی‌نفعان این معاهده باشد، ایجاد ارتباطات گسترده اقتصادی بین اعضا را نیز تسهیل می‌کند و ارتباطات اقتصادی نیز در سایه سایر موارد یکی از اصلی‌ترین راهبردهای هر کشور برای استفاده اقتصادی از ظرفیت‌های این سازمان خواهد بود.
وی می‌افزاید: به طور قطع دیپلماسی اقتصادی کشوری ما قابلیت‌های لازم را برای بهره‌مندی از ظرفیت‌های تجاری و اقتصادی کشورهای عضو اصلی و عضو ناظر سازمان همکاری‌های شانگهای خواهد داشت.
در نظر پل‌مه، یکی از مزایای بسیار مهمی که ایران می‌تواند از رهگذر این معاهده به دست آورد، استفاده اعضای پیمان شانگهای از کریدورهای ترانزیتی شمال-جنوب و غرب-شرق است، چراکه اکثریت مطلق کشورهای آسیای میانه در مسیر ترددی این کریدورها قرار دارند. مضاف بر اینکه چین به عنوان یکی از قدرت‌های بلامنازع اقتصادی جهان یکی از اعضای اصلی این سازمان به شمار می‌رود.
این فعال اقتصادی می‌گوید: به طور قطع با ظرفیت‌هایی که به طور بالقوه و بالفعل در کشور ما وجود دارد و با بهره‌برداری از توانمندی بخش خصوصی امکان افزایش سهم کشور از ترانزیت کالا در کریدورها وجود خواهد داشت. به ویژه با اتکا به توانمندی ریلی کشور که در حال افزایش است و ظرفیت بندر چابهار، این امکان وجود دارد که حجم قابل توجهی از کالاهای تجاری کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای از ایران عبور کند. همچنین مسیر جدید ریلی فنلاند به هند که اخیرا آزمایش شد و قابلیت خوبی از خود به نمایش گذاشت، با توجه به توانمندی داخلی و قدرت رقابتی در حوزه لجستیک می‌تواند یکی از برگ‌های برنده ایران در پیمان شانگهای باشد.
لزوم توجه بیشتر به بخش خصوصی
اما ایران برای بهره‌مندی بیشتر از ظرفیت‌های اقتصادی پیمان شانگهای به چه اقداماتی نیاز دارد؟ دبیر انجمن کشتیرانی معتقد است که مهم‌ترین اقدامی که ایران باید انجام دهد، تسهیل حوزه کسب‌وکار است. وی می‌گوید: روان گرایی، حذف مراکز متعدد تصمیم‌گیری، جلوگیری از مداخله سازمان‌هایی که ارتباطی با لجستیک ندارند.در امر لجستیک، اصلاح و تسهیل قوانین، و واگذاری تصدی‌گری های دولتی به بخش خصوصی از جمله اقداماتی است که باید انجام شود. اگر رویکرد توامندسازی حداکثری بخش خصوصی شکل بگیرد، ایران استفاده حداکثری از شرایط به وجود آمده را خواهد داشت.
بی‌شک عضویت کشور در پیمان شانگهای، تسهیل‌گر حضور هرچه فعال‌تر ایران در اقتصاد جهانی و عرصه تجارت بین‌الملل خواهد بود، اما برای استفاده هرچه بیشتر از این ظرفیت لازم است اقدامات فراوانی در خصوص تقویت و توسعه زیرساخت‌ها و تسهیل تجارت انجام شود. بنابراین باید منتظر بود تا مشخص شود که ایران تا چه اندازه به این اقدامات توجه داشته و در ورود به اقتصاد جهانی با نگاه به شرق جدی است.
