◄ آیا باکو به کریدور شمال جنوب تهران چراغ سبز نشان می دهد؟

همکاری جمهوری آذربایجان با کریدور شمال جنوب سبب بهبود روابط تهران و باکو خواهد شد. در صورت عبور مسیر ترانزیتی شمال جنوب از خاک آذربایجان، باکو می تواند به چهار راه ترانزیتی در قفقاز جنوبی تبدیل شود.

به گزارش تین نیوز، اخیرا رهبران باکو و مسکو در ملاقاتی رسمی به دیدار همدیگر رفتند و الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان به پوتین وعده داد که با اتصال راه آهن روسیه به آذربایجان و مرز ایران، زمینه برای رفع نیازهای لجستیکی روسیه و اتصال آن به اقیانوس هند فراهم خواهد شد. در واقع، علی اف تمایل خود را برای پیوستن به کریدور شمال جنوب ایران اعلام کرد. سوال اینجاست که آیا صحبت های رئیس جمهور آذربایجان صرفا خوراک رسانه های سیاسی و اقتصادی است و ملاحظات دیپلماتیک در چنین اظهاراتی در نظر گرفته شده یا اینکه همسایه شمالی ایران با جدیت قصد دارد تا با یک کریدور مهم بین المللی همکاری کند. 

تلاش های علی اف برای راضی نگه داشتن پوتین

با گذشت بیش از سه دهه از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، همچنان قدرت و نفوذ گسترده روس ها در ممالک جدا شده وجود دارد، به نحوی که اکثریت این کشور ها (آسیای میانه و قفقاز جنوبی) در روابط سیاسی خود با دنیای غرب تا حد ممکن جانب احتیاط را رعایت می کنند تا مبادا به سرنوشت اوکراین ‌و گرجستان دچار شوند. در این میان جمهوری آذربایجان نیز به مانند دیگر کشورهای منطقه سعی بر آن دارد تا احتیاجات و دغدغه های روسیه تحت رهبری پوتین را در حد توان بر طرف کند. از این رو، علی اف که در تمام دوران ریاستش بر آذربایجان تلاش کرده به غربی ها نزدیک شود، اکنون و با گذشت سه سال از حمله نظامی روسیه به اوکراین به پوتین دلگرمی می دهد که باکو راه کریدور شمال جنوب را برای تهران خواهد گشود. در این میان نباید فراموش کرد که روسیه تحت شدیدترین تحریم های غرب قرار دارد و نیاز این کشور‌ برای دسترسی آسان به گذرگاه های اقتصادی بین المللی دو چندان است.

تبدیل شدن باکو به چهار راه تجارت جهانی

جمهوری آذربایجان به خوبی می داند در صورت پیوستن به کریدور شمال جنوب، جایگاه ترانزیتی باکو در ژئو پلیتیک منطقه قفقاز و آسیای میانه تغییر خواهد کرد. چرا که پایتخت آذربایجان خواهد توانست در دو محور شرق به غرب و شمال به جنوب حلقه واسط باشد. از طرفی، این شهر دروازه اتصال آسیای میانه به اروپا از طریق دریای خزر خواهد بود، از طرف دیگر روسیه و هند به عنوان دو شریک راهبردی در باکو به یکدیگر وصل می ‌شوند. هر چند که تمام این فرضیات منوط به آن است که باکو با تمایل کامل تهران را به میزبانی بپذیرد، وگرنه کریدور شمال جنوب مسیرهای دیگری را می پیماید. 

بهبود روابط با ایران

با توجه به تنش های چند سال اخیر دو کشور ایران و آذربایجان، می توان گفت که ابراز تمایل باکو برای نقش آفرینی در کریدور شمال جنوب قطعا اعتماد مقامات تهران را بیش از پیش جلب خواهد کرد و سبب بهبود روابط سیاسی دو کشور نیز خواهد شد. امر توسعه روابط اقتصادی و تجاری در تمام دنیا اسباب روابط سیاسی مطلوب را فراهم می آورد، اما وقتی که این رابطه تبدیل به تبادل ترانزیتی شود تاثیراتش به مراتب اثر بخش تر خواهد بود. در واقع اگر چابهار ایران (و یا دیگر بنادر جنوبی کشور) به باکوی آذربایجان متصل گردد، این انتظار می رود که دو کشور روابط همسایگی خود را از همزیستی مسالمت آمیز به دوستی محکم و خدشه ناپذیر ارتقا دهند. 

نقش آفرینی باکو در اقتصاد بریکس 

جمهوری آذربایجان به خوبی می داند که کریدور شمال جنوب ایران زنجیره اتصال کشورهای بریکس به یکدیگر است، یعنی روسیه که از چهار عضو موسس بریکس ( برزیل، هند، چین و آفریقای جنوبی) فاصله بسیار دارد و دسترسی دریایی هم برای آن مشکل است، می تواند از طریق ایران به عنوان نزدیکترین مسیر خود را به آب های آزاد و به نوعی کشورهای بریکس برساند. لذا در صورت نقش آفرینی هر چه بیشتر باکو در این کریدور ترانزیتی می توان انتظار داشت که جمهوری آذربایجان به شکل مستقیم و غیر مستقیم راه تجارت گسترده با کشورهای عضو بریکس را در پیش بگیرد که در قیاس با رقبای منطقه ای خود به خصوص ارمنستان، قدرت اقتصادی اش را فزونی بخشد. 

ایران، نزدیک ترین مسیر اتصال آذربایجان به اقیانوس هند

مناسب ترین و سریع ترین راه دسترسی آذربایجان به آب های گرم اقیانوسی از مسیر ایران است، لذا این کشور به خوبی می داند که حتی اگر کریدور شمال جنوب موجودیت نداشته باشد، این کشور تنها یک راه برای دسترسی سریع به آب های گرم دارد و آن هم قلمرو ایران است. هر چند که باکو در سال‌های اخیر تلاش کرده تا از طریق خط آهن باکو تفلیس ترکیه خود را به مرزهای اتحادیه اروپا نزدیک کند، ولی برای ارتباط با اقتصادهای نو ظهور مثل هند و چین می بایست راه شرق را در پیش گرفت که برای آذربایجان مناسب ترین آن مسیر ایران است.

آیا کریدور شمال جنوب از باکو عبور خواهد کرد؟

به نظر می‌رسد برای پیش بینی رفتار باکو در قبال ترانزیت از مسیر تهران اندکی زود باشد، چرا که راه آهن رشت به آستارا به عنوان آخرین حلقه از زنجیره شمال جنوب همچنان افتتاح نشده و عملا نمی توان صحبتی در مورد وضعیت پیش رو داشت، اما با قاطعیت می توان گفت که در صورت تکمیل مسیر ترانزیتی شمال به جنوب، مقامات باکو با آزمون دشواری روبرو خواهند شد، پیوستن به کریدور بین المللی که روسیه چند قرن است برای فتح آن کشور‌گشایی می کند و یا ایجاد سدی محکم در برابر این شاهراه بین المللی که می تواند زمینه را برای جایگزین شدن ارمنستان به جای آذربایجان در کریدور شمال جنوب فراهم آورد.