کریدورهای عربی و ترکی علیه ترانزیت ایران/ هند بندر چابهار را معلق نگه داشته است

بندر چابهار، به عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران، نقشی مهم و استراتژیک در پیشبرد اهداف ترانزیتی ایران دارد. محمود تهی دست، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی زاهدان، در این زمینه گفت: با توجه به تحولات منطقه و بی توجهی مسئولان به توسعه این بندر، کشورها تلاش خود را می کنند تا چابهار فعال نشود.

به گزارش تین نیوز به نقل از تجارت نیوز، بندر چابهار ایران، نقش بزرگی در توسعه اهداف ترانزیتی ایران می تواند داشته باشد. ایران، با موقعیت استراتژیک خود در مسیرهای تجاری، می تواند از طریق سرمایه گذاری در بندرهایی مانند چابهار و توسعه خطوط ریلی، نقش مهمی در تجارت جهانی ایفا کند. ازجمله آنکه این بندر می تواند به عنوان نقطه ارتباطی مهمی بین هند، آسیای میانه، روسیه و قفقاز عمل کند و مسیر ارتباطی هند به بازارهای اروپای شرقی و آسیای مرکزی باشد.

نقش کلیدی چابهار در توسعه کریدور شمال جنوب

کریدور شمال جنوب که هند و روسیه را از طریق ایران به هم متصل می کند، از کریدورهای مهم در حال توسعه است. همان طور که در تصویر پایین مشخص است، بندر چابهار نقش کلیدی در تقویت کریدور شمال-جنوب و روابط اقتصادی ایران و هند دارد.

کریدور شمال جنوب

هند در اوایل دهه 2010 توافقنامه توسعه بندر چابهار ایران را به عنوان بخشی از کریدور شمال - جنوب امضا کرد. چابهار که تنها بندر اقیانوسی ایران است، می تواند نیاز هند به دسترسی به بازارهای آسیای مرکزی، روسیه و افغانستان را تامین کند.

هند برای توسعه این بندر، تجهیزات بندری به ارزش ۲۴ میلیون دلار ارسال کرده است. گرچه به غیر از چند محموله بشردوستانه به افغانستان، هنوز ترانزیت هیچ کالایی از طریق ایران به کشورهای خارجی را تسهیل نکرده است.

یکی از دلایل موفق نشدن این طرح، تکمیل نشدن خط آهن چابهار زاهدان به طول 630 کیلومتر در دو دهه گذشته است.

همچنین این بندر در رقابت های اقتصادی جهانی، به ویژه با چین، اهمیت فزاینده ای یافته است و این منطقه به کانون رقابت بین چین و هند تبدیل شده است.

بندر فاو عراق؛ رقیب بندر چابهار

در این میان، ترکیه با سرمایه گذاری در راه آهن عراق به رقابت با ایران پرداخته است. اتصال بندر فاو عراق به ترکیه، رقیب جدی برای توسعه بندر چابهار و ترانزیت حمل ونقل ایران است. ترکیه قصد دارد با سرمایه گذاری در راه آهن عراق، رقیب جدی ایران در احداث کریدور شمال به جنوب باشد.

با این پروژه، بندر فاو در جنوب عراق، به ترکیه متصل خواهد شد. این اتصال موجب ترانزیت کالاها ازآسیا به اروپا می شود و می تواند عراق را به یک هاب حمل ونقل تبدیل کند که رقیب جدی برای ایران خواهد شد.

نقش کریدور عرب مد در افول جایگاه ایران

کریدور عرب-مد از هند، عمان، امارات، عربستان سعودی، اردن، اسرائیل و یونان عبور می کند و هدف آن توسعه زیرساخت های حمل ونقل مانند راه آهن، جاده ها، بندرها و خطوط لوله برای حمل ونقل نفت و گاز است. عربستان سعودی، بزرگ ترین صادرکننده نفت جهان، نقش کلیدی در این طرح دارد. کریدور عرب-مد هدف دارد زمان حمل ونقل کالا و هزینه ها بین هند و اروپا را کاهش دهد.

کریدور عرب مد

این طرح در رقابت با طرح کمربند-یک جاده چین است و هند از طریق آن به گسترش نفوذ خود در منطقه می پردازد. حمایت چین از دولت های عربی به خصوص سوریه، نشان از این موضوع دارد که یکی از مهم ترین دلایل تحولات منطقه، احیای کریدور عرب-مد است. پروژه ای که مشخصا منافع چین، ایران و دیگر کشورهای هم پیمان را به خطر خواهد انداخت.

حضور اسرائیل در این کریدور، روابط آن را با هند و کشورهای غرب آسیا تقویت می کند. عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی نیز در این زمینه قابل مشاهده بوده و می توان آن را  به جهت بهره برداری از این کریدور دانست.

با توجه به تحولات منطقه و از دست رفتن هم پیمانان ایران، به نظر می رسد که توقف توسعه کریدور شمال-جنوب مشخص باشد. چنانکه هند به دنبال توسعه ارتباط خود با کشورهای عربی، محقق شدن کریدور عرب-مد و افزایش مبادلات با اروپاست. به دنبال این هدف، بسیاری از منافع ایران از دست خواهد رفت و توسعه بندر چابهار در هاله ای از ابهام قرار خواهد داشت.

چرا تاکنون به اهمیت بندر چابهار توجه نشده است؟

محمود تهی دست، عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی زاهدان و اتاق مشترک ایران و پاکستان، در گفت وگو با تجارت نیوز عنوان کرد: چابهار تنها بندر غیرتحریمی ایران است، اما متاسفانه هند به رغم انعقاد قرارداد برای توسعه این بندر و توجه به نقش چابهار در کریدور شمال-جنوب، به طور کامل به این بندر توجه نمی کند و معلوم نیست سیاست های آن ها چگونه است و چرا به درستی کار نمی کنند.

به گفته او، اگر چابهار به طور کامل فعال شود و کریدور شمال-جنوب راه بیفتد، می تواند بسیاری از مشکلات کشور را حل کند. اما متاسفانه به دلیل تحریم ها و مشکلاتی کشور مانند ضعف زیرساخت ها، این پروژه ها به تعویق می افتد. همین مشکلات باعث می شود که ایران در تجارت جهانی جایگاه خود را از دست دهد و در واقع هیچ گونه تمایلی از سوی هند و دیگر کشورها برای همکاری با ایران وجود نداشته باشد.

این فعال اقتصادی ادامه داد: حتی اگر هند تاخیر داشته باشد، ایران نمی تواند آن ها را جریمه کند، زیرا در دنیا قدرت لازم را ندارد و کسی به حرف های ایران توجه نمی کند. هند بیشتر تحت تأثیر سیاست های کشورهای غربی است تا اینکه بخواهد با ایران همکاری کند. اگر هم احساس کند که پاکستان یا چین رقیبش هستند، ممکن است برای مدتی کارهایی به جهت توسعه بندر انجام دهد، ولی در نهایت ایران را در وضعیت معلق نگه داشته است.

او ضمن ابراز امیدواری نسبت به ورود سرمایه به کشور به جهت اهداف توسعه ای تصریح کرد: چند سال است که مسئولان وعده می دهند که راه آهن چابهار وصل می شود و حتی در سال ۱۴۰۱ قرار بود این پروژه تکمیل شود. اما اکنون نزدیک پایان سال ۱۴۰۳ بوده و هنوز هیچ اقدامی انجام نشده است.

وی افزود: جاده های چابهار نیز مشکل دارند و مسیر رفت وبرگشت درستی وجود ندارد و این خود معضل بزرگی است. به دلیل ضعف سیستم حمل ونقل در منطقه، کشتی ها نمی توانند کنار چابهار پهلو بگیرند. همه این مسائل نشان دهنده این است که زیرساخت ها باید به طور اساسی اصلاح شوند تا چابهار به عنوان یکی از نگین های بنادر اصلی و استراتژیک دنیا فعال شود.

نقش تحولات منطقه در توسعه نیافتن بندر چابهار

بنا بر گفته تهی دست، با توجه به تحولات منطقه ای و طرح هایی مانند کریدور عرب-مد که هند را از کشورهای حاشیه خلیج فارس به اروپا وصل می کند، باید نقش چابهار و ایران به عنوان یک نقطه ترانزیتی حیاتی در این تحولات در نظر گرفته شود. کشورهای عربی، مانند قطر، امارات، عربستان، پاکستان و حتی عراق، هیچ کدام علاقه ای به فعال شدن چابهار ندارند.

تهی دست تشریح کرد: عراق با توسعه بندر فاو و کشورهای دیگر با پیگیری کریدور عرب-مد، نشان داده اند که به توسعه این بندر علاقه ای چرا که چابهار یک بندر اقیانوسی است که در نزدیکی تنگه هرمز قرار دارد و اگر این بندر فعال شود، این کشورها بسیاری از مزایای اقتصادی خود را از دست می دهند.

وی خاطرنشان کرد: چابهار مسیر کوتاه تری دارد و امکانات بهتری را ارائه می دهد. اگر ایران بتواند در این بندر به عنوان هاب خدماتی و سوخت رسانی عمل کند، بسیاری از کشتی ها می توانند از این خدمات بهره برداری کنند. در این صورت، کشورهایی مانند قطر، عربستان و حتی پاکستان به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.

او در همین زمینه گفت: از این رو، کشورها تلاش می کنند تا چابهار فعال نشود و کریدور عرب-مد به عنوان مسیر اصلی مطرح شود. این در حالی است که هزینه ها و مشکلات این مسیر بیشتر است. تمام دنیا به طور ضمنی خواهان این هستند که چابهار فعال نشود. بنابراین، ایران باید با استفاده از منابع داخلی خود و حتی از طریق استقراض از صندوق توسعه یا بانک ها، سرمایه گذاری لازم را برای فعال سازی چابهار انجام دهد.

مسئولان توجهی به بندر چابهار ندارند

این عضو اتاق بازرگانی زاهدان در مورد اهمیت نقش چابهار عنوان کرد: چابهار به عنوان یک بندر با موقعیت ویژه، هم از طریق دریا، خشکی و هوایی، می تواند ظرفیت های بی نظیری را ارائه دهد. متاسفانه به نظر می رسد مسئولان کشور یا توجه کافی به موقعیت چابهار ندارند، یا نمی توانند این موقعیت را درک کنند.

وی ادامه داد: چابهار می تواند به عنوان یک کریدور و راه ترانزیتی برای کشور عمل کند و بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور را حل کند. اما کارشکنی ها و تاخیرهایی در این پروژه وجود دارد و علت اصلی آن مشخص نیست. در دیگر پروژه ها از مردم پول جمع می کنند و بسیاری از شرکت ها پول مردم را پرداخت نمی کنند. به جای این اقدام ها، حداقل می توانند سرمایه های مردم را به جهت توسعه چابهار به کار گیرند.

به گفته او، با این کارها می توانند چابهار را به یک بندر فعال تبدیل کنند. مطمئنا نتایج مثبت آن نمایان خواهد شد. همچنین بسیاری از صنایع مانند خودروسازی، فولادسازی و دیگر صنایع که می توانند از دریا استفاده کنند، در کنار دریا و چابهار می توانند مستقر شوند و اقتصاد دریایی کشور را تقویت کنند. متاسفانه این بخش از اقتصاد کشور ضعیف است و باید به طور جدی به آن توجه شود.

تهی دست با انتقاد نسبت به بی توجهی به بندر چابهار افزود: چابهار می تواند بسیاری از هزینه های کشور را کاهش دهد و سیستم حمل ونقل منطقه را به طور جدی بهبود بخشد. متأسفانه، از ناتوانی مسئولان کشور در توجه به این موضوع و مشکلات موجود، تنها می توان تأسف خورد. مشخص نیست کسانی که قانون گذاری می کنند چه تفکری نسبت به بندر چابهار دارند.

او در نهایت خاطرنشان کرد: بندر چابهار یک بندر استراتژیک بوده و می تواند یکی از برگ های برنده کشور در مذاکرات جهانی و مسائل منطقه ای باشد؛ اگر مسئولان به آن توجه کنند!