◄ ساخت راه‌ آهن رشت آستارا فقط به روش BOT توجیه دارد

به‌منظور ارزیابی جامع، این تحلیل به چهار بخش تقسیم شده است: توجیه اقتصادی، مزایای ترانزیتی، اثرات زیست‌محیطی، و چالش‌های سیاسی و دیپلماتیک.
1. توجیه اقتصادی پروژه
یکی از مهم‌ترین مسائل این پروژه، ارزیابی توجیه اقتصادی آن است. با توجه به ظرفیت بالقوه ترانزیت و درآمد حاصل از عبور کالاها، این پروژه به حمایت‌های مالی خارجی نیازمند است و مدل BOT (ساخت، بهره‌برداری و انتقال) پیشنهاد شده است.
معیار=پروژه رشت-آستارا=پروژه‌های جایگزین داخلی
هزینه برآوردی ساخت=۲.۵ میلیارد دلار=حدود ۱.۵ میلیارد دلار برای بهینه‌سازی مسیرهای داخلی
درآمد بالقوه ترانزیت=سالانه تا ۱ میلیارد دلار=حدود ۵۰۰ میلیون دلار سالانه در دیگر مسیرها
تأمین مالی خارجی=روسیه و هند (مشروط به مدل BOT)=معمولاً از وام‌های داخلی یا صندوق توسعه ملی
هزینه‌های نگهداری سالانه=۵۰ میلیون دلار=۳۵ میلیون دلار در سایر مسیرهای داخلی
بررسی‌ها نشان می‌دهد که تأمین مالی این پروژه از سوی کشورهای روسیه و هند به‌صورت BOT تا حد زیادی می‌تواند ریسک مالی پروژه را کاهش دهد، اما در صورت عدم موفقیت این مدل، هزینه‌های سنگینی به منابع داخلی تحمیل می‌شود.
2. مزایای ترانزیتی
این پروژه یکی از حلقه‌های کلیدی کریدور شمال-جنوب است که از هند تا روسیه امتداد دارد و به ایران اجازه می‌دهد تا درآمد بالایی از ترانزیت بار کسب کند. در جدول زیر، توانایی پروژه در حمل بار و زمان سفر با پروژه‌های جایگزین مقایسه شده است:
معیار=پروژه رشت-آستارا=پروژه‌های جایگزین داخلی
ظرفیت حمل سالانه=تا ۲۰ میلیون تن=حدود ۱۰ میلیون تن در مسیرهای جایگزین
زمان ترانزیت=۷ روز از هند به روسیه=حدود ۱۲ روز از مسیرهای دریایی و زمینی دیگر
جذابیت برای کشورهای ثالث=بسیار بالا (برای روسیه، هند و آسیای میانه)=متوسط (تنها برای کشورهای هم‌جوار)
افزایش درآمد ترانزیت=تا ۱۵ درصد=حدود ۸ درصد در مسیرهای داخلی دیگر
این ارقام نشان می‌دهد که پروژه رشت-آستارا به دلیل قرار گرفتن در مسیر اصلی کریدور شمال-جنوب، از ظرفیت بالایی برای جذب بارهای ترانزیتی برخوردار است. با این حال، جذابیت پروژه مشروط به بهبود ظرفیت‌های داخلی و ارتقاء زیرساخت‌های مرتبط است.
3. اثرات زیست‌محیطی
یکی از چالش‌های مهم پروژه، اثرات زیست‌محیطی آن است که به دلیل عبور از مناطق حساس طبیعی نظیر جنگل‌ها و منابع آب، توجه زیادی به خود جلب کرده است. در جدول زیر، اثرات زیست‌محیطی پروژه رشت-آستارا با پروژه‌های دیگر مقایسه شده است:
معیار=پروژه رشت-آستارا=پروژه‌های جایگزین داخلی
تخریب پوشش گیاهی=حدود ۵۰۰ هکتار (در صورت عدم مطالعات کامل)=کمتر از ۳۰۰ هکتار
اثر بر حیات وحش=بالاتر به دلیل عبور از مناطق حساس=پایین‌تر در مسیرهای کم‌خطر
آلودگی آب و خاک=بالا (نیاز به مطالعات بیشتر)=پایین به دلیل عبور از مناطق کمتر حساس
ریسک فرسایش زمین=بالا (به‌ویژه در مناطق جنگلی و کوهستانی)=پایین‌تر در دیگر مسیرها
4. چالش‌های سیاسی و دیپلماتیک
پروژه راه‌آهن رشت-آستارا با چالش‌های دیپلماتیک نیز روبه‌روست، به‌ویژه در رابطه با روابط ایران با آذربایجان و روسیه. در ادامه، به بررسی روابط سیاسی مرتبط با این پروژه پرداخته شده است:
معیار=پروژه رشت-آستارا=پروژه‌های جایگزین داخلی
تنش با آذربایجان=بالا (به دلیل عبور از مناطق مورد توجه آذربایجان)=بسیار پایین
حمایت روسیه=بالا (در صورت اجرای BOT)=متوسط
تأثیر بر امنیت ملی=ریسک‌های متوسط به بالا=ریسک پایین‌تر در مسیرهای داخلی
پتانسیل جلب سرمایه خارجی=بالا، در صورت حمایت روسیه و هند=پایین‌تر در مسیرهای داخلی
جمع‌بندی
بررسی‌های دقیق اقتصادی، زیست‌محیطی و دیپلماتیک نشان می‌دهد که پروژه رشت-آستارا در صورتی که شرایط مالی و سرمایه‌گذاری آن به مدل BOT محدود شود، توجیه‌پذیر خواهد بود. با این حال، اجرای آن مستلزم فراهم شدن شرایط مالی، بهبود زیرساخت‌های ریلی داخلی و انجام مطالعات زیست‌محیطی جامع است. در غیر این صورت، این پروژه در میان دیگر پروژه‌های غیرضروری قرار خواهد گرفت که از دیدگاه کارشناسان مخالف، جایگزین‌های مقرون‌به‌صرفه‌تر و قابل‌قبول‌تری برای کشور وجود دارد.

خدا رو شکر. از شعارهای تب و تاب اولیه کلنگ زنی طرح عبور کردیم و واقع بینانه به طرح نگاه میکنیم.