چالش های تأمین قطعات هواپیما در ایران و راهکارهای پایدار آن
.ناوگان هوایی ایران با میانگین سنی حدود ۲۵ سال، تقریباً دو برابر پیرتر از میانگین جهانی است. این فرسودگی ناوگان، هزینه های تعمیر و نگهداری شرکت های هواپیمایی ایرانی را سالانه تا ۴۰ درصد بیشتر از همتایان جهانی افزایش داده و قابلیت پرواز ناوگان را تا ۳۰ درصد کاهش داده است؛ بحرانی که هر روز ابعاد تازه تری به خود می گیرد.
خلیل الله معمارزاده: صنعت هوانوردی ایران در گرداب چالش های چندوجهی تأمین قطعات گرفتار آمده است. تحریم های بین المللی مستمر و محدودیت های تجاری، در سایه نابسامانی های اقتصادی و ارزی داخلی و واقعیت های خاص سیاسی کشور، موانعی سترگ در مسیر تأمین قطعات حیاتی هواپیما ایجاد کرده است.
فراتر از مرزهای ایران، تحولات جهانی نیز بر این وضعیت سایه افکنده است. کاهش عرضه ناوگان هوایی در سطح بین المللی، میانگین سن هواپیماها را به طور چشمگیری افزایش داده و به تبع آن، تقاضا و قیمت قطعات و همچنین هزینه های کمرشکن تعمیر و نگهداری، بار سنگینی بر دوش شرکت های هواپیمایی تحمیل کرده است. این فشار مضاعف، در کنار افزایش سرسام آور هزینه سوخت، نفس های صنعت هوانوردی را تنگ تر کرده است.
واقعیت تلخ آن است که ناوگان هوایی ایران با میانگین سنی حدود ۲۵ سال، تقریباً دو برابر پیرتر از میانگین جهانی است. این فرسودگی ناوگان، هزینه های تعمیر و نگهداری شرکت های هواپیمایی ایرانی را سالانه تا ۴۰ درصد بیشتر از همتایان جهانی افزایش داده و قابلیت پرواز ناوگان را تا ۳۰ درصد کاهش داده است؛ بحرانی که هر روز ابعاد تازه تری به خود می گیرد.
در دل این تنگناها، راهکارهای نوآورانه مبتنی بر استفاده از قطعات قابل استفاده مجدد (USM) و فرآیند تولید مجدد (Remanufacturing) می توانند روزنه های امیدی برای عبور از این بحران باشند. این رویکرد هوشمندانه نه تنها وابستگی به واردات قطعات نو را کاهش می دهد، بلکه امکان حفظ و پایداری ناوگان موجود را حتی در شرایط تحریم نیز فراهم می سازد.
آمارها گواه این واقعیت هستند که ایران در بهره گیری از این ظرفیت ها عقب مانده است. در حالی که میانگین تأمین قطعات از طریق USM در سطح جهان حدود ۳۵ درصد است، این رقم در ایران کمتر از ۸ درصد تخمین زده می شود؛ فاصله ای که نشان دهنده فرصت های مغفول مانده است.
تجربیات موفق بین المللی، همچون سرمایه گذاری هدفمند شرکت هواپیمایی ترکیش در ایجاد و توسعه مراکز تخصصی Remanufacturing، چراغ راهی برای ایران است. این شرکت توانسته است با این رویکرد، تا ۵۰ درصد در هزینه های تعمیر و نگهداری صرفه جویی کند و عمر مفید قطعات را تا سه برابر افزایش دهد. در ایران نیز اجرای پروژه های محدود بازتولید قطعات توربین ها توسط متخصصان داخلی، پتانسیل های بومی قابل توجه در این عرصه را نمایان می سازد.
توسعه یک شبکه منسجم برای تأمین قطعات بازیافتی (USM) و ایجاد مراکز پیشرفته تولید مجدد، می تواند طیف وسیعی از قطعات حیاتی شامل موتور، اویونیک، الکترونیک، مکانیک، هیدرولیک و اجزای سازه ای را در بر بگیرد. به جای تمرکز صرف بر سرمایه گذاری های کلان برای ساخت انواع هواپیماهای بومی و رویکردهای پرهزینه دیگر، اتخاذ استراتژی ترکیبی هوشمندانه USM و توسعه توانمندی های داخلی در تولید مجدد، راهکاری عملی و پایدار برای جلوگیری از زمین گیر شدن ناوگان موجود است. این رویکرد قادر است تا ۷۰ درصد از نیازهای قطعات ناوگان فعلی را تأمین کرده، حداقل ۲۰ درصد به ساعات و قابلیت پرواز بیفزاید و در نهایت، تاب آوری صنعت هوانوردی ایران را در این شرایط پیچیده کنونی و آینده به طرز چشمگیری تقویت کند.
* خلیل الله معمار زاده کارشناس حمل و نقل هوایی
