اتصال سیستم های حمل ونقل، نفس تازه ای برای شهرهای خسته

سیاست هایی که افزایش جابه جایی به ویژه شخصی را رواج می دهد، از جنبه های مختلف ناپایدار است؛ این ناپایداری ناظر به مواردی همچون اتلاف وقت و انرژی در تراکم و ازدحام ترافیکی، انتشار گازهای مضر و کاهش کیفیت هوا، گرم شدن جهانی، استفاده از منابع تجدیدنشدنی، سوانح جاده ای، کاهش ایمنی و سلامتی، آلودگی صوتی، تبعیض اجتماعی و افزایش هزینه های عمومی زندگی است.

امروزه کلان شهرها با مشکلات عمده ای در حوزه حمل ونقل درون شهری همچون سهم پایین استفاده از حمل ونقل عمومی، ازدحام ترافیکی روزافزون در بخش مرکزی شهر، مصرف بالای سوخت و بروز انواع آلودگی روبه رو هستند و به منظور کاهش مشکلات مذکور، طرح ها و اقدامات عملی و نرم افزاری متعددی را تجربه کرده اند.

با توجه به رشد روزافزون جمعیت شهری، افزایش ترافیک و نیاز به کاهش آلودگی های زیست محیطی، یکپارچه سازی سیستم های حمل ونقل به عنوان یک راهکار اساسی برای ارتقای کارایی، ایمنی و پایداری این سیستم ها مطرح می شود.

این فرایند شامل ادغام فناوری های نوین، داده های بزرگ، اینترنت اشیا (IoT) و سیستم های هوشمند حمل ونقل (ITS) است که می تواند منجر به بهبود تجربه مسافران، کاهش زمان سفر، افزایش دسترسی و کاهش هزینه ها شود، همچنین یکپارچه سازی می تواند با تسهیل انتقال اطلاعات بین کاربران مختلف از جمله مسافران، رانندگان، اپراتورهای حمل ونقل عمومی به تصمیم گیری بهتر کمک کند.

یکپارچه سازی سیستم حمل ونقل موجب ارتقای سطح زندگی می شود

محمدرضا فلاح، عضو شورای اسلامی شهر اصفهان اظهار می کند: یکپارچه سازی سیستم حمل ونقل شهری یکی از مهم ترین و حیاتی ترین اقدامات در راستای بهبود کیفیت زندگی شهروندان و افزایش بهره وری در شهرها به شمار می آید؛ این فرایند امکان هماهنگی و هم افزایی بین انواع مختلف حمل ونقل عمومی، نظیر اتوبوس، مترو، تاکسی و دوچرخه سواری را فراهم می کند تا در نهایت، سیستم حمل ونقل شهری به یک شبکه یکپارچه و کارآمد تبدیل شود که این امر می تواند از چند منظر برای شهرها مزایای فراوانی به همراه داشته باشد.

وی با بیان اینکه نخستین مزیت یکپارچه سازی سیستم حمل ونقل، کاهش ترافیک و آلودگی هوا است، می افزاید: زمانی که مردم به استفاده از حمل ونقل عمومی راحت تر و کارآمدتر دسترسی داشته باشند، تمایل به استفاده از وسایل نقلیه شخصی کاهش پیدا می کند که در نتیجه، فشار ترافیکی کاهش پیدا می کند و به طور قابل توجهی از آلودگی هوای شهری کاسته می شود، این کار به بهبود کیفیت زندگی شهروندان و حفظ محیط زیست کمک می کند.

عضو شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه صرفه جویی در زمان نیز یکی دیگر از مزایای مهم این سیستم است، تصریح می کند: یکپارچه سازی سیستم های حمل ونقل موجب می شود که زمان سفر شهروندان کاهش پیدا کند، چراکه مسافران قادر خواهند بود به راحتی از یک وسیله نقلیه به وسیله دیگر منتقل شوند، بدون آنکه نیاز به تغییرات غیرضروری یا اتلاف وقت داشته باشند.

فلاح ادامه می دهد: اقتصاد شهری نیز از این اقدام بهره مند می شود، افزایش استفاده از سیستم حمل ونقل عمومی می تواند درآمدهای بیشتری برای شهرداری ها ایجاد کند و از این طریق منابع مالی برای توسعه سایر زیرساخت های شهری فراهم شود.

وی با اشاره به وضعیت اصفهان می گوید: این کلان شهر طی سال های اخیر گام های مؤثری در راستای یکپارچه سازی سیستم حمل ونقل برداشته است که از جمله اقدامات مهم در این زمینه می توان به توسعه شبکه مترو اشاره کرد؛ پروژه های مختلف مترو که یکی از مهم ترین ارکان حمل ونقل عمومی اصفهان به شمار می آید، در حال گسترش است که این امر موجب کاهش فشار ترافیکی در سطح شهر و تسهیل سفرهای روزمره شهروندان می شود.

عضو شورای اسلامی شهر اصفهان با بیان اینکه علاوه بر مترو، نوسازی ناوگان اتوبوسرانی، تاکسی های برقی و توسعه سیستم حمل ونقل هوشمند نیز از دیگر اقدامات مهم در راستای یکپارچگی سیستم حمل ونقل در اصفهان بوده است، خاطرنشان می کند: سامانه های هوشمند حمل ونقل، نظیر برنامه های کاربردی مسیریاب و ردیاب اتوبوس ها، به مسافران کمک می کند تا بهترین گزینه حمل ونقل را انتخاب کنند و از زمان خود بهره برداری بهینه داشته باشند.

فلاح اظهار می کند: گرچه هنوز هم با چالش هایی نظیر بهبود زیرساخت ها، افزایش پوشش مناطق مختلف شهر و رفع بعضی مشکلات مدیریتی روبه رو هستیم، اما اصفهان به خوبی در مسیر بهبود و یکپارچه سازی سیستم حمل ونقل شهری حرکت کرده است، دولت و شهرداری اصفهان با تکیه بر فناوری های نوین و همکاری با بخش های مختلف در تلاش هستند تا این پروژه ها را تکمیل و به استانداردهای جهانی نزدیک تر کنند.

وی ادامه می دهد: یکپارچه سازی سیستم حمل ونقل نه تنها موجب تسهیل دسترسی شهروندان به خدمات حمل ونقل می شود، بلکه به ارتقای سطح زندگی، کاهش هزینه های اقتصادی، بهبود کیفیت هوا و ایجاد شهری پایدارتر منجر خواهد شد.

ارتقای ظرفیت گردشگری اصفهان با حمل ونقل ترکیبی

سعید ساکت، معاون حمل ونقل و ترافیک شهردار اصفهان با اشاره به برنامه این معاونت برای حرکت در قالب سیاست های بیست گانه هوشمندانه در حوزه حمل ونقل شهری می گوید: اصفهان در مسیر توسعه زیرساخت های حمل ونقل ترکیبی و یکپارچه، مجری و مستعد گام های بزرگی است، با این حال به موجب پویایی موجود در الگوهای سفر شهروندان در گسترده مکانی و زمانی کلان شهرها، دوراندیشی درباره گرفتن تصمیمات مناسب و متمرکز کردن کانون فعالیت بر حوزه هایی که نیاز کنونی و آینده شهر را برآورده می کنند، از ضروریاتی است که در این دوره مدیریت حمل ونقل و ترافیک با جدیت دنبال می شود.

وی می افزاید: شهرداری اصفهان در تلاش است با اجرای طرح های یکپارچه ساز مدهای مختلف حمل ونقل از جمله مترو، اتوبوس، تاکسی، دوچرخه و حتی حمل ونقل گردشگری، نه تنها دسترسی شهروندان به خدمات حمل ونقل عمومی را تسهیل کند، بلکه تجربه ای روان تر و کارآمدتر برای جابه جایی در شهر فراهم کند؛ این اهتمام موردی و یک مرتبه نیست، بلکه به صورت مستمر و در افق های زمانی گسترده دنبال می شود.

معاون حمل ونقل و ترافیک شهردار اصفهان ادامه می دهد: یکی از پروژه های کلیدی در این زمینه، یکپارچه سازی پایانه های اصلی مسافربری شهر شامل پایانه های کاوه و صفه با سیستم حمل ونقل عمومی است؛ این پایانه ها هم اکنون به خطوط مترو، اتوبوس های درون شهری و ایستگاه های تاکسی متصل هستند که این اقدام، فاصله میان مدهای حمل ونقل را کاهش و به مسافران امکان می دهد به سرعت از یک وسیله حمل ونقل به وسیله دیگر منتقل شوند.

ساکت با اشاره به نقش ویژه خطوط اتوبوس تندرو در این تحول تصریح می کند: طی سال های اخیر، توسعه خطوط اتوبوس تندرو در محورهای پرتردد شهر از جمله مسیرهای اصلی شمال-جنوب و شرق-غرب، بخش مهمی از برنامه شهرداری برای کاهش زمان سفر و ایجاد اتصال سریع میان نقاط کلیدی شهری بوده است، این خطوط، با اتصال مراکز اصلی و پرتردد و ایستگاه های مترو، نقش مهمی در تکمیل شبکه حمل ونقل ترکیبی ایفا می کنند.

وی خاطرنشان می کند: با این وجود، شبکه خطوط تندرو که در دهه ۹۰ نخستین گام های اجرایی و عملیاتی آن برداشته شد، قرار بود در چارچوبی مدون بخش های بیشتری از مناطق شهر اصفهان را پوشش دهد که در مقاطعی از زمان، این تمرکز بر گسترش خطوط اتوبوس تندرو کم رنگ شد و مشکلاتی نیز در تأمین ناوگان مناسب، رعایت الزامات در طراحی ایستگاه ها، چرخه های دیوان سالاری و دریافت مصوبات و کمیسیون ها به وجود آمد، در نتیجه می توان گفت تندورها وارد کندروهای پردست انداز شدند.

معاون حمل ونقل و ترافیک شهردار اصفهان خاطرنشان می کند: در دوره کنونی، اهتمام ویژه بر پیاده سازی و گسترش سامانه اتوبوس های تندرو وجود دارد، از این رو برای خطوط مختلف، حتی ریزترین جزئیات طراحی و عملکرد ناوگان، انواع و اقسامی از سناریوها مورد واکاوی بدنه کارشناسی و مدیریتی حوزه حمل ونقل و ترافیک قرار گرفته است تا در نهایت آنچه به بهره برداری می رسد رضایت همه ذی نفعان را به همراه داشته باشد.

وی با اشاره به توسعه اتوبوس های ویژه گردشگری می گوید: یکی دیگر از طرح های مرتبط با حمل ونقل ترکیبی، توسعه خدمات اتوبوس گردشگری است که ضمن تسهیل دسترسی گردشگران به نقاط دیدنی شهر، موجب افزایش انگیزه برای استفاده از حمل ونقل عمومی نیز شده است؛ مسافرانی که از این سرویس استفاده می کنند، می توانند در مسیرهای تعیین شده به جاذبه های گردشگری دسترسی پیدا کنند و در صورت نیاز، از دیگر مدهای حمل ونقلی همچون مترو یا تاکسی نیز استفاده کنند.

ساکت خاطرنشان می کند: اتوبوس گردشگری در تجارب موفق جهانی همیشه از ناوگانی متفاوت و جذاب است تا نه تنها به مفهوم گردشگری شهری هویتی تازه ببخشد، بلکه برای مسافری که چند صد یا هزار کیلومتر دورتر به شهری سفر می کند، ارزش کنار گذاشتن وسیله نقلیه شخصی و تجربه کردن اتوبوس گردشگری را داشته باشد؛ اتوبوسی متفاوت که البته ملاحظات مختلفی از جمله ایمنی مسافران نیز بر این موضوع مترتب است.

معاون حمل ونقل و ترافیک شهردار اصفهان با اشاره به نقش مسیرها و پارکینگ های دوچرخه در شبکه حمل ونقل ترکیبی می افزاید: برای تسهیل استفاده از سیستم حمل ونقل ترکیبی، مسیرهای دوچرخه سواری به مراکز کلیدی متصل شده اند و پارکینگ های دوچرخه در محل های مختلفی نظیر ایستگاه های مترو، پارکینگ های عمومی و مراکز پرتردد شهر نصب شده اند، این اقدام ضمن فراهم کردن امکانی سبز برای حمل ونقل روزمره، مسیر دسترسی به مدهای مختلف را بهبود داده است.

وی با تاکید بر ضرورت توجه به زنجیره سفر ادامه می دهد: باید پذیرفت که تمام سفرهای شهری حتی در اصفهان که از شیب معابر بسیار مناسبی برای دوچرخه سواری در بیشتر نقاطش بهره مند است، نمی تواند به وسیله دوچرخه انجام شود، از این رو حمل ونقل ترکیبی بسته به مسافت، مبدا، مقصد، همچنین هدف سفر می تواند گزینه هایی را کنار هم قرار دهد تا شهروند بتواند بدون نیاز به خودروی شخصی سفرهایی با مسافت به نسبت طولانی را با ترکیبی از مدهای مختلف انجام دهد.

ساکت با اشاره به استفاده از فناوری های هوشمند اظهار می کند: با نصب سیستم های هوشمند هدایت شهری در پایانه ها و ایستگاه ها، همچنین به کمک برنامه های کاربردی (اپلیکیشن هایی) همچون اصرو و اصفهان من، اطلاع رسانی لحظه ای درباره زمان حرکت وسایل نقلیه عمومی و مسیرهای قابل دسترس به شهروندان ارائه شده است، این امکانات، هماهنگی و دسترسی به حمل ونقل عمومی را تا حد زیادی بهبود داده است.

وی با بیان اینکه امروزه در کشورهای مختلف از طریق Gamification تلاش های زیادی صورت می گیرد که جذابیت سفر با وسیله نقلیه عمومی و فعال (دوچرخه، اسکوتر، پیاده) برای شهروندان بیشتر شود، می افزاید: فناوری های هوشمند می توانند میزان این مطلوبیت را در صورت فراهم بودن زیرساخت های مناسب همچون مسیرهای دوچرخه پیوسته، ایمن، ایستگاه های دوچرخه و پارکینگ افزایش دهند، اما در نهایت بررسی الگوهای موفق نشان می دهد که نمی توان در مدت زمان کوتاه انتظار تغییر گونه سفر در حجم و ابعاد بسیار وسیع را داشت، چرا که تغییر رفتار سفر مردم، کاری است که به تدریج اتفاق می افتد.

معاون حمل ونقل و ترافیک شهردار اصفهان با اشاره به نقش پارکینگ های عمومی در تسهیل دسترسی به سیستم حمل ونقل عمومی تصریح می کند: پارکینگ های عمومی در نقاط کلیدی شهر، دسترسی شهروندان به حمل ونقل عمومی را تسهیل کرده اند، شهروندان می توانند از خودروی شخصی خود برای رسیدن به این پارکینگ ها استفاده کنند و سفر خود را از طریق مترو یا اتوبوس های سریع السیر ادامه دهند، این کار نقش مؤثری در کاهش ازدحام ترافیکی مرکز شهر داشته است.

ساکت با اشاره به چشم انداز آینده حمل ونقل ترکیبی در شهر اصفهان بیان می کند: در تلاش هستیم تجربه ای روان تر، سریع تر و اقتصادی تر را برای شهروندان و مسافران ایجاد کنیم، توسعه حمل ونقل ترکیبی و یکپارچه، نه تنها به کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت زندگی کمک می کند، بلکه ظرفیت گردشگری اصفهان را به شکل چشمگیری ارتقا می دهد که امیدواریم با اجرای برنامه های بلندمدت و همکاری مستمر شهروندان، اصفهان به الگویی برتر در حوزه حمل ونقل پایدار شهری در ایران تبدیل شود.

فرهنگ سازی زمینه ساز سرمایه گذاری درازمدت در حمل ونقل پایدار

علی سلطانی، دانشیار برنامه ریزی و طراحی شهری به خبرنگار ایمنا می گوید: سیاست های حمل ونقل پایدار درصدد جست وجوی روش هایی است که امکان دسترسی مناسب را برای تمام گروه های جامعه فراهم و هزینه های اقتصادی را تعدیل کند و زمینه آلودگی های زیست محیطی را کاهش دهد.

وی با بیان اینکه تجارب کنونی حمل ونقل درون شهری در کشور ما و ادامه روند موجود قرابت اندکی با چشم انداز حمل ونقل پایدار دارد، می افزاید: راهبرد حمل ونقل یکپارچه با هدف یکپارچه سازی و هماهنگ کردن خدمات جابه جایی در راستای دستیابی به آرمان حمل ونقل پایدار پیشنهاد شده است.

دانشیار برنامه ریزی و طراحی شهری با بیان اینکه از مهم ترین چالش های پیش روی کلان شهرها موضوع حمل ونقل است، ادامه می دهد: اگر بپذیریم کلان شهرها موتور اقتصاد جهانی هستند، آن گاه شبکه حمل ونقل است که این موتورها را کارآمد نگه می دارد، در مقابل ناکارآمدی سیستم حمل ونقل شهری عوارض جدی محیطی همچون آلودگی هوا و پیامدهای منفی اجتماعی و اقتصادی را به دنبال خواهد داشت و موجب ناکارآمدی عملکرد شهر می شود.

سلطانی خاطرنشان می کند: روند ۴۰ سال اخیر فعالیت های حمل ونقلی در سطح جهانی حاکی از افزایش سطح وابستگی به خودرو و تغییر در سبک زندگی اجتماعی است که به دنبال خود افزایش حساسیت نسبت به اثرات زیست محیطی، همچنین بازتاب های آن در حوزه سلامت را به همراه داشته است.

وی با بیان اینکه رویکرد توسعه پایدار با هدف کاهش اثرات نامطلوب حمل ونقلی بر جامعه و محیط زیست توصیه شده است، می گوید: توسعه شبکه پایدار در بخش حمل ونقل به این معنا است که سیستم حمل ونقل و فعالیت های آن با در نظر گرفتن سه پیش فرض مطرح شده است که با اقتصاد اجتماع و محیط ارزیابی شوند، به عبارت دیگر توسعه پایدار در بخش حمل ونقل سیستمی است که ضمن پاسخ به تقاضای جابه جایی انسان، کالا و اطلاعات دارای ویژگی های دسترس پذیری ایمنی امنیت سازگاری با محیط زیست و قابل استطاعت باشد.

دانشیار برنامه ریزی و طراحی شهری با بیان اینکه حمل ونقل یکپارچه ضرورت های ترافیکی آینده شهر را در سطحی راهبردی معین می کند که شامل مدیریت کلی جابه جایی انسان و کالا، فعالیت های جامع و بهبود کمی و کیفی عملکرد و روش های مختلف سفره های درون شهری است، تاکید می کند: هدف از یکپارچه سازی خدمات حمل ونقلی دستیابی به سیستم کاراتر و پایدارتر است، سیاست های یکپارچه سازی می تواند به طور بالقوه مزایای زیادی به همراه داشته باشد؛ ایجاد محل پاک سوار به منظور حمایت از سهم اتوبوس یا مترو، استفاده از آرام سازی ترافیک به منظور تقویت تعاملات اجتماعی و تشویق توسعه های جدید شهری در اتصال با سرمایه گذاری خطوط ریلی مثال هایی در این مورد هستند که می توانند مصداق «یک تیر و چند نشان» تلقی شود.

سلطانی با بیان اینکه شاخص حمل ونقل پایدار با هدف دستیابی به توازن در ابعاد محیطی اجتماعی و اقتصادی، همچنین کاستن از پیامدهای منفی توسعه خدمات حمل ونقلی مطرح شده است، خاطرنشان می کند: نحوه دستیابی به اهداف حمل ونقل پایدار مورد مناقشه است، در حالی که گروهی چاره را در توسعه فناوری و اصلاح موتور احتراق می دانند، بسیاری دیگر زمینه سازی فرهنگی و اجتماعی را یک سرمایه گذاری درازمدت و اثربخش قلمداد می کنند.

وی با بیان اینکه «راهبرد حمل ونقل یکپارچه» در زمره سیاست های گروه دوم است که با هدف کاهش ناهماهنگی موجود در نظام مدیریت خدمات حمل ونقلی پیشنهاد شده است، می افزاید: این هماهنگی از طریق نزدیکی دیدگاه ها، یکپارچه کردن سیستم ها و عملکردها و کارآمد کردن فرایندها به دست می آید.

دانشیار برنامه ریزی و طراحی شهری تاکید می کند: برخی برنامه ریزان شهری معتقدند سیاست های حمل ونقل یکپارچه می تواند در آینده پیشرفت چشمگیری در سیستم حمل ونقل پایدار ایجاد کند، اما بررسی های انجام شده در این باره بیانگر آن است که یکپارچه سازی کل نگر، یکپارچه سازی عملکردی، یکپارچه  سازی حمل ونقل، کاربری زمین و یکپارچه سازی مدیریتی و نهادی به ترتیب در اولویت مداخله قرار دارد.

 چالش هایی نظیر هماهنگی بین نهادهای مختلف دولتی و خصوصی، تأمین مالی پروژه ها و ایجاد زیرساخت های لازم وجود دارد که نیازمند برنامه ریزی دقیق و همکاری میان بخشی است.

هدف از یکپارچه سازی سیستم حمل ونقل نه تنها افزایش کارایی، بلکه ارتقای کیفیت زندگی شهروندان از طریق فراهم کردن گزینه های حمل ونقل پایدارتر است.