◄ عبور لیزینگ هواپیما از دریچه همراهی اقتصاد و سیاست
اوج‌گیری تحریم‌های اقتصادی علیه ایران در سال‌های آغازین دهه ۹۰ باعث شد بسیاری از بازارهای بین‌المللی به روی ما بسته شود و همین امر تنگناهایی را به‌وجود آورد که بخشی از مشکلات امروز اقتصاد ایران حاصل از آن است.
علی‌اکبر نیکو اقبال*: اوج‌گیری تحریم‌های اقتصادی علیه ایران در سال‌های آغازین دهه ۹۰ باعث شد بسیاری از بازارهای بین‌المللی به روی ما بسته شود و همین امر تنگناهایی را به‌وجود آورد که بخشی از مشکلات امروز اقتصاد ایران حاصل از آن است. با روی کار آمدن دولت جدید و آغاز مذاکرات هسته‌ای بار دیگر این امید به‌وجود آمد که می‌توان فضای سنگین به‌وجود آمده را بر هم زده و بار دیگر اهداف کلان اقتصادی کشور را با استفاده از ظرفیت همکاری با کشورهای خارجی پیگیری کرد. آنچه پس از اجرایی شدن برجام اتفاق افتاد اما با برنامه‌ریزی‌های کلان ابتدایی متفاوت بود.
آمریکا هرچند در ظاهر بسیاری از تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را لغو کرد اما اجازه نداد بسیاری از تعاملات اقتصادی ایران بازارهای مالی و بانکی شکل بگیرد. تهدیدهای مکرر موجود مبنی بر اینکه احتمال بازگشت تحریم ها وجود دارد از یک سو و سیگنال‌هایی که از پشت پرده ارائه می‌شد از سوی دیگر بسیاری از بانک‌های بزرگ را از ورود رسمی به بازار ایران ترساند.
هرچند امکاناتی مانند سوئیفت بار دیگر در دسترس بانک‌های ایرانی قرار گرفت و معاملاتی نیز نهایی شد اما بانک‌های خارجی بزرگ ترجیح دادند با ایران وارد معاملات نشوند. دلیل این کار نیز از نظر منطق اقتصادی کاملا قابل درک است. امروز بسیاری از شرکت‌های خارجی که وارد ایران شده‌اند، قراردادهایی با ارزش چند میلیون دلار منعقد کرده‌اند و این در حالی است که سطح همکاری بسیاری از این شرکت‌ها با آمریکا به چند میلیارد دلار می‌رسد. از این‌رو منطق اقتصادی حکم می‌کند که در چنین فضایی ریسک حضور در ایران را نپذیرند و شرکت‌هایی که ما می‌بینیم پس از خروج آمریکا از برجام اعلام کردند که دیگر در ایران حضور نخواهند داشت با چنین منطقی عمل کرده‌اند.
با وجود این شرایط سخت ایران در حال حاضر یک گزینه مهم دارد و آن استفاده از حضور اتحادیه اروپا در توافق است. ترامپ امضای قراردادی را پس گرفته که امضای روسای دولت پنج کشور قدرتمند دیگر جهان نیز پای آن بوده است و جدای از روسیه و چین، سه کشور اروپایی به‌دنبال آن هستند که ثابت کنند در برجام و از آن مهم‌تر در اقتصاد جهان نقشی مهم و حیاتی دارند. ایستادگی اروپایی‌ها بر شأن دولت‌هایشان در برجام می‌تواند برگ برنده اقتصاد ایران باشد و ما باید تلاش کنیم اقتصاد ایران بهترین استفاده را از فضای به‌وجود آمده بکند. در این بین تنوع قابل‌توجهی در انتخاب‌ها وجود خواهد داشت که برای هر یک از حوزه‌ها مانند حمل‌ونقل متفاوت است. در برجام آمریکا شرطی گذاشته بود مبنی بر اینکه فروش هر هواپیمای جدید به ایران باید مجوز این کشور را دریافت کند. امروز که آمریکا در این قرارداد حضور ندارد ما می‌توانیم از شیوه‌های دیگر استفاده کنیم که اجاره یا لیزینگ هواپیما جزئی از این برنامه‌ها خواهد بود.
امروز در بسیاری از کشورهای جهان، شرکت‌های اقتصادی تلاش می‌کنند منابع مالی خود را فعال نگه دارند و در این زمینه شیوه اجاره به شرط تملیک می‌تواند بسیار ثمربخش باشد. البته برای استفاده از لیزینگ پیش‌شرط‌های مهمی وجود دارد. از یک‌سو دریافت مجوزهای لازم اهمیت بالایی خواهد داشت. برای حوزه‌هایی چون حمل‌ونقل که به مجوزهایی خارج از برجام احتیاج دارد ایستادگی دولت‌های اروپایی برای ما بسیار حیاتی است. دیپلماسی ما که توانست برجام را نهایی کند باید امروز نیز در فضای اقتصادی فعال شود و گره‌های مجوزی لازم در این حوزه را باز کند. از سوی دیگر لزوم مدیریت فضای نقل و انتقالات بانکی ماست. ما حتی برای لیزینگ نیز باید مبالغی را به‌طور منظم جابه‌جا کنیم و از این‌رو باید بانک‌های ما ارتباط‌های خود را حفظ کنند.
سومین شرط مهم در این زمینه مشخص کردن مسیری مشخص و دقیق برای آینده شرکت‌های اقتصادی ماست. ما باید از نظر قانونی و هدف‌گذاری شرایط خود را برای خرید لیزینگی فراهم کنیم و درصورتی‌که مشکلات در این زمینه حل شود قطعا لیزینگ می‌تواند بخشی از برنامه ایران در آینده باشد. امروز وضعیت ما طوری است که باید میان اقتصاد و سیاست ارتباطی قوی برقرار کنیم و تمام گزینه‌های پیش‌رو مانند لیزینگ باید از دریچه این همراهی و دیپلماسی قدرتمند عبور کند.
*اقتصاددان
