دیپلماسی اقتصادی، نیاز امروز توسعه ایرانی
وبلاگ تین نیوز | توسعه در ایران به جایی رسیده است که نیاز دارد تا دولت به صورت اورژانسی اقداماتی را برای رهایی از گره‌های اقتصادی انجام دهد. درحال حاضر بیکاری و تورم و رکود معجون مصیبت‌بار اقتصاد ایران شده‌اند که ریشه آن نیز در دور شدن از تولید و صنعت طی چند‌سال گذشته نهفته است. ما سال‌های خوبی را به لحاظ دسترسی به درآمدهای ارزی از دست دادیم، سال‌هایی که می‌شد در آن یک‌بار برای همیشه تمام گره‌های تولید را باز کرد و صنعت را در نوک پیکان توسعه در ایران قرار داد. این اتفاق رخ نداد و ما در چند سال گذشته یکی از بزرگترین غفلت‌های تاریخی را در
توسعه ایران تجربه کردیم. برای جبران این ماجرا دیپلماسی اقتصادی می‌تواند بهترین اهرم باشد. این مسأله را باید از این منظر نگاه کرد که اکنون و در اقتصاد ایران جز با استفاده از سرمایه‌های خارجی نمی‌توان پدیده‌ای مثل بیکاری (و بسیاری دیگر از معضلات اقتصادی) را به نحواحسن برطرف کرد. چون چند‌سال به صورت مداوم تولید ضربه خورده است و حالا جانی برای ایستادن در مقابل سد بیکاری ندارد پس می‌توان به صورت اورژانسی از سرمایه‌های خارجی استفاده کرد. این کار با استفاده از دیپلماسی اقتصادی - عقلانی امکان‌پذیر است، مخصوصا حالا که سفیران و راویان کشور نیز در مصافی
معتبر رودرروی خارجی‌ها نشسته‌اند و با آنها مذاکره می‌کنند. در این مذاکرات بسیاری از بنگاه‌های بزرگ اقتصادی به وضوح دیده‌اند که ایران در پی چیزی جز همدلی و صلح و حضور در بازارهای جهانی نیست و برای همین از حالا می‌خواهند در بازار ایران حضور داشته باشند. با قرار گرفتن در مدار دیپلماسی اقتصادی می‌توان از این موقعیت استفاده کرد و مسیر سرمایه‌های خارجی را هموار ساخت. البته باید به این نکته توجه داشت که برپایی دیپلماسی اقتصادی به یک پیش‌نیاز داخلی تکیه دارد. براساس تجارب اثبات شده، دیپلماسی اقتصادی کارآمد متکی بر تعاملات بازار است. حركت به سمت
عملكرد بازار، كاهش ملاحظه‌ها و فعالیت‌های دولتی از راه اجرای سیاست‌های آزادسازی یعنی مقررات‌زدایی و خصوصی‌سازی واقعی می‌تواند زمینه خوبی برای شکل‌گیری یا تقویت دیپلماسی اقتصادی ایفا کند. سرمایه‌گذاران خارجی تمایل دارند كه در محیط شفاف و باثبات سرمایه‌گذاری كنند. درحالی‌كه بیشتر فعالیت‌های مهم اقتصادی زیر سلطه مستقیم دولت قرار دارد. این موضوع باعث شده بهره‌وری اقتصادی در كشور پایین باشد. جدا از موانعی كه ساختار دولتی برای اقتصاد ایران در جذب سرمایه‌گذار خارجی به وجود می‌آورد، مداخله نهادهای عمومی در بسیاری از مراودات
اقتصادی باعث شده سیستم جذب سرمایه‌های مستقیم خارجی در ایران با سایر كشورهای جهان بسیار متفاوت باشد. به این معنی كه در داخل كشور باید شرایطی فراهم شود تا سرمایه‌گذار خارجی تمایل داشته باشد به جای این‌كه در كشور خود سرمایه‌گذاری كند، سرمایه خود را به كشور هدف انتقال دهد و با توجه به ضوابط در نظر گرفته شده برای سرمایه‌گذاری خارجی مانند هر فعال اقتصادی دیگر به فعالیت آزاد تجاری و اقتصادی بپردازند. این نقطه پیروزی دیپلماسی اقتصادی است. یعنی به گونه‌ای رفتار شود که سرمایه‌گذاران جهانی ایران را به کشور خودشان برای کوچاندن سرمایه ترجیح بدهند. در صورتی
كه در ایران دولت و نیروی صاحب‌قدرت به‌عنوان شریك اصلی سرمایه‌گذار خارجی وارد عمل شده و در بیشتر موارد قراردادها به شكلی تنظیم می‌شود كه سرمایه‌گذار خارجی تنها مسئول ساخت و راه‌اندازی یك پروژه می‌شود و پس از پایان كار پروژه به بخش دولتی واگذار می‌شود. چنین فعالیت اقتصادی را نمی‌توان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی نامید. چون اساسا با ماهیت سرمایه‌گذاری خارجی در تضاد است. اکنون که ایران نوعی از گفت‌وگوهای دیپلماتیک را تجربه می‌کند، دست‌اندرکاران این رویارویی‌ها باید توجه داشته باشند که روابط خارجی یکی از عوامل موثر بر عملکرد
اقتصادی به‌خصوص رشد اقتصادی در بلندمدت است. روابط خارجی صلح‌آمیز و سازنده با کشورهای جهان، یکی از مولفه‌های اصلی تأمین امنیت ملی و کاهش ریسک و نااطمینانی برای سرمایه‌گذاری (اعم از داخلی و خارجی) است. سرمایه‌گذاری خارجی مسیر اصلی ورود تکنولوژی‌های جدید از خارج به داخل است که می‌تواند موجب افزایش نرخ رشد اقتصادی را فراهم آورد. به همین جهت باید بیش از هر زمان دیگری از مولفه اقتصاد و اندیشه توسعه اقتصادی در نوع برقراری دیالوگ‌های دیپلماتیک بهره ببرند. ما باید دیپلماسی اقتصادی را به‌عنوان یک اندیشه و راهبردی که سرمایه‌های جهانی را به اردوگاه
توسعه ایرانی می‌آورد در همه اشکال بهره‌وری خود تزریق کنیم. به عبارتی از فعالان امور خارجه کشور تا طراحان اقتصاد داخلی باید دیپلماسی اقتصادی را سرلوحه عمل خود قرار دهند تا به واسطه آن بتوان هرچه زودتر از بن‌بست بحران‌های اقتصادی خلاص شد. این مسأله نیاز دارد تا دولت آنالیز دیپلماسی اقتصادی را حتی در رأس برنامه ششم توسعه قرار دهد تا به‌عنوان یک تکلیف در سیستم اجرایی کشور قرار بگیرد. فضای کسب و کار ما درهم پیچیده است و این پیچیدگی نیاز دارد تا از توان اقتصادی که در بازارهای جهانی وجود دارد به نحواحسن استفاده کنیم. زمان اندک است.
* استاد دانشگاه