ارزهای بازنگشته کجاست؟

داستان ارزهای صادراتی بازنگشته به کشور از صحبت‌های محمود بهمنی‌، نماینده مجلس شروع شد. بهمنی در مصاحبه‌ای بیان کرد که از 42 میلیارد دلار ارز صادرات غیرنفتی در سال 97 تنها 14 میلیارد آن به چرخه اقتصادی کشور بازگشته است.

به گزارش تین‌نیوز به نقل از اعتماد، فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد نیز در خصوص عدم بازگشت ارزهای صادراتی به کشور، آمار دیگری داد که نشان از ارزهای بیشتری دارد که به کشور بازنگشته است. وزیر اقتصاد در اوایل اردیبهشت در جلسه مشترکی که با کارآفرینان داشت، عنوان کرد که از40 میلیارد دلار ارز صادرات غیرنفتی تنها 10 میلیارد دلار آن به کشور بازگشته است.بازار ارز هم مثل هر بازار دیگری، دو طرف عرضه‌کننده و خریدار دارد اما وقتی دخالت‌هایی در بازار رخ می‌دهد، یکی از دو سمت بازار به شکلی دیگر رفتار می‌کند. افزایش قیمت دلار در سال 96 و 97 موجب دخالت دولت در بازار ارز و قیمت‌گذاری آن شد.

در ابتدا قیمت دلار برای تمام گروه‌های تقاضا‌کننده و عرضه‌کننده 4200 تومان اعلام شد؛ موضوعی که شاید برای واردکنندگان و خریداران ارز جذابیت داشت و از این قیمت‌گذاری دولتی و فروش ارزان ارز استقبال می‌کردند اما برای صادرکنندگان و دارندگان ارز جذابیتی نداشت و دستمایه اعتراض‌های فراوانی نیز بود. دولت در نیمه سال 97 از تصمیم خود بازگشت و بازار نیما را برای عرضه و تقاضای دلار حواله‌ای راه انداخت تا قیمت‌گذاری در این بازار شکل بگیرد. اما با وجود اختلاف قیمتی ارز در بازار نیما و بازار غیررسمی نیما نیز نتوانست عرصه معاملات ارزی را سامان دهد، چرا که بسیاری از صادر‌کنندگان حاضر به ارایه ارز خود به کشور نشدند.

بانک مرکزی چه می‌کند؟

در آبان سال گذشته بانک مرکزی بخشنامه‌ای صادر و بیان کرد که صادرکنندگان با ارز کمتر از یک میلیون یورو از معافیت عرضه ارزهای‌شان در سامانه نیما برخوردارند و می‌توانند برای واردات خود یا غیر آن را به صرف برسانند اما هر چه میزان صادرات دلاری افزایش می‌یابد آنها باید سهم بیشتری را به سامانه نیما واگذار کنند.

در ابتدا بسیاری مخالف این بخشنامه بودند. اسدالله عسگراولادی، در اعتراض به این شیوه از بازگرداندن ارزهای صادراتی گفته بود که نظر ما نسبت به این بخشنامه منفی است و به عقیده من این کار به صورت عملی امکان ندارد، زیرا این بخشنامه بین صادرکنندگان تبعیض قائل شده؛ یعنی کسی که بیشتر صادر می‌کند جریمه می‌شود و باید ارز بیشتری وارد نیما کند اما کسی که صادرات با مقدار کم انجام می‌دهد از عرضه ارز خود به نیما معاف شده است. هر چند سخنان عسگراولادی بی‌پاسخ نماند و بانک مرکزی اعلام کرد که هیچ اطلاعاتی از نحوه مصرف ارز و صادرات او ندارد.هر چند این بخشنامه هم باعث نشد تا بسیاری از صادرکنندگان ارزهای خود را به بازار وارد کنند. به گفته برخی مسوولان در صورتی که ارزهای حاصل از صادرات به کشور بازگردد، ارزش پول ملی کم نخواهد شد.

عدم بازگشت دلارها و کاهش ارزش پول ملی

فرهاد دژپسند کاهش ارزش پول ملی را به دلیل عدم بازگشت دلارهای حاصل از صادرات غیرنفتی می‌داند. وزیر اقتصاد در مورد بازگشت دلارهای صادراتی گفت: هشت میلیارد دلار از ارز صادراتی به کشور بازگشته است که از این میان، 6.5 میلیارد دلار مربوط به پتروشیمی‌ها و عرصه‌های فولادی می‌شود. بنا بر این ارقام، عمده بازگشت ارز حاصل از صادرات از محل محصولات پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها بوده است و سایر حوزه‌ها مانند صادرات مواد غذایی کمترین ارزآوری را داشته‌اند.

عدم بازگشت ارزها به کشور به دلیل آن است که صادرکننده می‌داند در صورت بازگرداندن دلارهایش به کشور باید آن را به ریال تبدیل کند و در شرایط تورمی، این اتفاق به معنای کاهش ارزش دارایی‌اش خواهد بود. این موضوع در مورد صادرکنندگانی که از دولت فاصله داشته باشند، بیشتر صادق است و هر چه صادرکننده، به دولت نزدیک‌تر باشد یا تعاملات بیشتری با دولت داشته باشد، ارز بیشتری به کشور بازگردانده‌ است. از سوی دیگر بازرگانی که برای واردات کالاهایی نیاز به دلار دارد و می‌داند دسترسی به دلار برایش ساده نخواهد بود، سعی در نگه داشتن دلار و عدم عرضه آن در بازارها می‌کند.

واردات داشته‌ایم

برخی صادرکنندگان نسبت به سخنان وزیر اقتصاد واکنش نشان داده و بیان کردند بخش زیادی از ارزهای صادراتی را در قالب واردات مواد اولیه هزینه کرده‌ و به کشور بازگردانده‌اند. ادعایی که معاون اقتصادی سابق وزارت اقتصاد آن را رد می‌کند.

حسین میرشجاعیان در پاسخ به ادعای برخی صادرکنندگان که مدعی بازگشت ارزهای صادراتی خود در قالب کالا و مواد اولیه هستند، گفت: 30 میلیارد دلار از مجموع 40 میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات، نه به صورت کالا و نه به هیچ صورت دیگری وارد کشور نشده است. او با بیان اینکه آمار عدم بازگشت ارز‌های صادراتی از سامانه نیما به دست می‌آید، اظهار کرد: بعد از بررسی‌ها مشخص می‌شود که صادرکنندگان چقدر ارز صادر کرده و چقدر از آن را به سامانه نیما برگردانده‌اند. برخی ادعا می‌کنند که از طریق ارزهای صادراتی، خودشان واردات مواد اولیه را انجام داده‌اند که همه اینها از طریق کارت‌های بازرگانی همچنین سامانه نیما قابل بررسی است.

میرشجاعیان با انتقاد از بخش خصوصی می‌گوید در شرایطی که دولت به خاطر فشارها برای صادرات نفت دچار مشکل است، بخش خصوصی است که باید کمک کند تا چرخه تجارت خارجی بچرخد و این زمانی است که ما بتوانیم ارز را به صورت کالا یا به صورت ارز به کشور وارد کنیم.

معاون وزیر اقتصاد عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات در قالب کالا یا پول را مصداق فرار سرمایه ارزیابی می‌کند و می‌گوید برای این معضل پیشنهاد شده صادرکنندگانی که در این شرایط ارز خود را باز نمی‌گردانند از برخی معافیت‌های مالیاتی محروم شوند.

وزارت اقتصاد قصد دارد معافیت مالیاتی برای افزایش سرمایه شرکت‌های بورسی ارایه کند. میرشجاعیان معتقد است؛ کسانی می‌توانند از معافیت مالیاتی استفاده کنند که ارز خود را برگردانده باشند و به میزانی که ارزشان را برنگردانده‌اند، مشمول این معافیت‌ها نخواهند شد.

عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی نیز در آخرین یادداشت خود در فضای مجازی نوشت که تاکنون نزدیک 60 درصد ارز ناشی از صادرات در سال 97، به چرخه اقتصاد برگشته است. همتی در ابتدای یادداشت خود خاطرنشان کرد که صادرات غیرنفتی، نقش مهمی در رونق تولید، اشتغال و خصوصا ثبات بازار ارز و تقویت ارزش پول ملی دارد، لازم دیدم، در مورد میزان برگشت ارز ناشی از آن توضیح بدهم. سال 97، ارز برگشتی بر اساس روش‌های ابلاغی بانک مرکزی یعنی، فروش در سامانه نیما، عرضه در صرافی‌ها، واردات در مقابل صادرات خود، واگذاری ارز پروانه صادراتی و نیز واگذاری به بانک مرکزی، به رقمی معادل 18.7 میلیارد دلار رسید.

با توجه به برآوردی که از خالص ارز صادراتی، با لحاظ هزینه‌های مبادلاتی ناشی از تحریم و متداول بودن تسویه ریالی صادرات در نیمه اول سال قبل داشتیم، تاکنون نزدیک 60 درصد ارز ناشی از صادرات به چرخه اقتصاد برگشته است.

رییس کل بانک مرکزی برای جلوگیری از هر‌گونه هجمه و شفاف‌سازی در خصوص صادرکنندگانی که ارزهای‌شان را به کشور برنگرداندند، از ارسال اسامی صادرکنندگان بدقول به مراجع قضایی خبر داد.