مقاومت زنگنه
درجلسه طولانی اوپک ایران به نفوذ غیراوپکی‌ها اعتراض‌کرد.
نشست 176 اوپک عجیب‌ترین نشست در تاریخ اوپک است. تصمیم‌گیری در خصوص آینده نفت در اوزاکا به جای وین، یکی از موضوعاتی است که اوپک را تهدید می‌کند؛ موضوعی که بیژن زنگنه به‌شدت آن را مورد نقد قرار داده و به عنوان آغازی برای تضعیف بیشتر قدرت اوپک می‌داند.
به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، تحولات در بازار نفت و پیشروی امریکا در آن وضعیت تازه‌ای در این بازار پدید آورده، همچنین در این شرایط نقش تولید‌کنندگان اوپکی و غیر اوپکی را تغییر داده است.
تغییر این مختصات آبستن تاریخ تازه‌ای برای اوپک محسوب می‌شود؛ مسیری که ممکن است یا با یکجانبه‌گرایی عربستان به تضعیف بیشتر اوپک منجر شود یا با همراهی تمامی اعضا، بازیگران تازه‌ای به سازوکار‌های تصمیم‌سازی این سازمان اضافه شوند.
جلسات سرنوشت‌ساز
کشورهای اوپک و اوپک پلاس دیروز و امروز برای ادامه توافق کاهش تولید تصمیم‌گیری می‌کنند اما هفته گذشته پوتین و بن سلمان در حاشیه نشست اجلاس G20 از توافق با یکدیگر برای کاهش تولید برای 6 یا 9 ماه آینده خبر دادند و به نظر می‌رسد نشست‌های دیروز و امروز اوپک صرفا برای زدن مهر تایید بر تصمیم دو کشور است؛ اتفاقی که بسیار سریع بازتابی وسیع در رسانه‌های بین‌المللی داشت و برخی به شوخی عنوان می‌کردند که مقر اوپک از وین به اوزاکا منتقل شده است.
نشست اوپک برای تصمیم‌گیری در خصوص آینده تولید‌کنندگان این کارتل نفتی پیش از این قرار بود در تاریخ 3 و 4 تیرماه در وین برگزار شود که با پیشنهاد برخی اعضا یک هفته به تعویق افتاد. در این یک هفته اجلاس G20 نیز برگزار شد و دو کشور عربستان و روسیه در حاشیه این اجلاس اعلام کردند که کاهش تولید را ادامه می‌دهند؛ روندی که باعث تعجب سایر اعضا و موضع‌گیری‌های متفاوت از سوی وزرای کشورهای دیگر شد.
عربستان و روسیه با تصمیم‌گیری در خصوص تولید اوپک در خارج از چارچوب قوانین مدون اوپک، چالش کاهش قدرت اوپک در مناسبات نفتی را بیش از پیش جدی کردند. این اقدام که به نظر می‌رسد به رهبری روسیه انجام شده، اتحاد و انسجام اعضای اوپک را تحت‌تاثیر قرار داده است.
هرچند که در جلسه‌ای دوجانبه بین وزرای انرژی ایران و روسیه، الکساندر نواک تاکید کرد که به دنبال توافقی بدون در نظر گرفتن نقطه نظرات ایران نبوده و نیستیم. به نظر می‌رسد موضع قاطع و شفاف ایران در قبال هر گونه تصمیم‌گیری در خصوص اوپک خارج از نشست‌های از پیش تعیین شده اوپک، نگرانی‌های کشورهای دیگر را در خصوص کاهش قدرت این کارتل بزرگ نفتی افزایش داده و آنها برای رسیدن به اهداف‌شان نیز به دنبال ایجاد اتحاد هستند؛ نکته‌ای که باید دید تا پایان امروز محقق می‌شود.
یکجانبه‌گرایی؛ عامل مرگ اوپک
بعد از اعلام ادامه توافق توسط روسیه و عربستان، وزیر نفت طی واکنشی به این اقدام، روند فعلی را یکجانبه‌گرایی در اوپک دانست که باعث مرگ اوپک می‌شود. او در این خصوص گفت:برای اجرا کردن تصمیماتی که در بیرون از نشست اوپک اتخاذ می‌شود، به اینجا نیامدیم. این رویه اوپک نبوده که یکی، دو نفر خارج از اوپک توافق کنند و برای توافق خود از اوپک تایید بگیرند.
این بزرگ‌ترین خطری است که اوپک را تهدید می‌کند. وزیر نفت با انتقاد از روند سیاسی حاکم بر این سازمان گفت: بعضی اعضای اوپک می‌گویند اوپک، سازمان غیرسیاسی است اما از اوپک به عنوان ابزار سیاسی و ضد ایران استفاده می‌کنند. به اعتقاد زنگنه اگر اوپک بخواهد زنده بماند، باید تصمیماتش را در داخل سازمان و در موعد نشست‌ها بگیرد، نه اینکه دستورالعمل‌های نوشته‌شده را زیر پا بگذارد و تصمیمات دیکته و گرفته شده را اجرا کند.
تصمیم‌گیری یکجانبه برای همه اعضا، رویه‌ای است که تضعیف و فروپاشی این کارتل نفتی را به دنبال خواهد داشت. ایران به تنهایی نمی‌تواند رویه فعلی اوپک و تصمیم روسیه و عربستان برای تمام اعضا را اصلاح کند؛ از این رو نیاز به همکاری و همراهی سایر کشورها نیز دارد.
زنگنه ضمن اشاره به این موضوع گفت: این تنها یکجانبه‌گرایی ترامپ نیست که دنیا را تهدید می‌کند، بلکه برخی یکجانبه‌گرایی‌های دیگر هم وجود دارد. اوپک محل تصمیم‌گیری‌های جمعی است و فکر می‌کنم اعضای اوپک هم در مقابل رویه‌ای غیر از این مقاومت می‌کنند. زنگنه در خصوص چالش‌های اوپک نیز نکاتی را مطرح کرد.
زمانی که در اوپک چالش‌های زیادی داریم، نمی‌توانیم عملا درباره همکاری‌های جدید میان اوپک و غیراوپک صحبت کنیم. بهتر است ابتدا همکاری میان اعضای اوپک را شکل دهیم. اگر توافق کاهش تولید اوپک برای سه سال هم تمدید شود، اشکالی ندارد اما قبلا هم گفتیم هر زمان تحریم‌ها برداشته شود، تا هر میزانی که بتوانیم نفت بفروشیم، کوتاهی نمی‌کنیم.
بازی روسیه با اوپک
فعالیت جدی کشورهای غیر عضو اوپک به رهبری روسیه با اوپک به سال 2016 باز می‌گردد. در این سال قیمت‌های نفت برای سومین سال پیاپی و در پی افزایش عرضه و ذخایر نفتی کاهش پیدا کرده بود. در نوامبر 2016 کشورهای عضو و غیر عضو اوپک توافقی برای کاهش تولید امضا کردند تا قیمت‌های نفت افزایش یابد. بعد از مثمر ثمر بودن آن توافق، کشورهای غیر عضو اوپک به دنبال همکاری‌های بیشتر بودند.
روسیه در آن سال‌ها بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت در جهان بود و برای حفظ سلطه‌اش بر بازارهای نفتی به اتحاد با سایر کشورهای تولید‌کننده نیاز داشت بنابراین رویه‌اش همکاری‌های بیشتر با اوپک بود. هر چند در این میان تضادی نیز در اهداف کشورهای اوپک و روسیه شکل گرفت.
روسیه به دنبال سهم در بازار نفت بود اما کشورهای عضو اوپک خواهان قیمت‌های بالاتر نفت بودند. سال گذشته تولید امریکا از مرز 10 میلیون بشکه نفت فراتر رفت و بنا به پیش‌بینی‌ها تا سال آینده میلادی به تنهایی بیشتر از عربستان و روسیه تولید می‌کند؛ نکته‌ای که روسیه نمی‌تواند با آن کنار بیاید.
روسیه خطر از دست دادن سهمش در بازار را بیش از پیش حس می‌کند بنابراین نیاز دارد اهداف اعضای این کارتل نفتی را به هدف خود نزدیک کند. از این رو باید سلطه‌اش را افزایش دهد. چیزی که روسیه نیاز دارد، فرمانبرداری اوپک است. چندی پیش بلومبرگ گزارشی در خصوص تدوین منشوری برای همکاری‌های گسترده‌تر کشورهای غیر عضو با اوپک منتشر کرد.
بعدتر وزیر انرژی روسیه نیز تدوین این منشور را تایید کرد و در سخنانی از رفع چند ایراد فنی و قانونی در آن تا فوریه 2019 خبر داد. دلجویی وزیر انرژی روسیه از زنگنه و تاکید خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان بر این موضوع که چیزی از بیرون به اوپک دیکته نمی‌شود، نشان می‌دهد که هم اعضای غیر اوپک و هم اوپکی‌ها می‌دانند تداوم بقای این کارتل نفتی و به سرانجام رسیدن منشور برای همکاری بلندمدت اوپک و غیراوپک در گرو رضایت خاطر ایران است.
اگرچه تزارها با نمایش اخیر خود در اوزاکا نشان دادند تصمیم‌های اوپک دیگر بین وزرا و در هتل‌های لوکس وین گرفته نمی‌شود و آنها هر زمان و در هر اجلاسی می‌توانند با اعضای اوپک بر سر آینده نفت گفت‌وگو کنند و تصمیم بگیرند اما واکنش سخت زنگنه نشان داد تغییر فرم و شرایط اوپک به همراهی ایران و منوط به حمایت این سازمان از ایران خواهد بود.
تاثیر اوپک بر بازار نفت
ادامه توافق کاهش تولید اوپک پلاس، نگرانی‌ها را در خصوص افزایش نفوذ امریکا در بازار نفت افزایش می‌دهد. طبق گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی، امریکا در سال 2018 توانست روزانه ده میلیون و 960 هزار بشکه نفت تولید کند و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 تولید روزانه نفت امریکا دو میلیون و 300 هزار بشکه افزایش یابد. این کشور در سال 2018 به صورت روزانه 10 میلیون و 960 هزار بشکه نفت تولید کرد. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود صادرات نفت خام و فرآورده‌های نفتی امریکا در سال 2019 به بالاتر از 9 میلیون بشکه در روز برسد.
از سوی دیگر، تولید روزانه اوپک در سال 2018 و بعد از توافق کاهش تولید به 29 میلیون و 900 هزار بشکه نفت رسید که نسبت به سال 2017 نشان از کاهش دو میلیون بشکه‌ای است. طبق گزارش‌های دبیرخانه اوپک، اعضای این سازمان 163 درصد به توافق کاهش تولید پایبند بودند.
با وجود آنکه اوپکی‌ها خود را برای کاهش تولید نفت خام برای بازه 6 تا 9 ماه آینده آماده می‌کنند، داده‌های آماری نشان می‌دهد که سهم آنها در بازار جهانی کمتر از 30 درصد می‌شود؛ سطحی که نزدیک به 30 سال برای حفظ آن تلاش کردند. به بیان آمارها در سال 2020 امریکا حتی بیش از کاهش تولید اوپک، نفت تولید و روانه بازار می‌کند. افزایش توان امریکا در بازار نفت، قابل چشم‌پوشی نیست. اوپکی‌ها می‌دانند با افزایش صادرات امریکا، اهرم آنها برای اعمال فشار به قیمت‌ها از بین می‌رود.
باید منتظر ماند و دید در روز باقیمانده از نشست، اوپک چه تدابیری برای جلوگیری از رشد تولید نفت امریکا و عدم یکجانبه‌گرایی در این کارتل نفتی می‌اندیشد.
