گزارش «وال استریت ژورنال» از تکنولوژی جدیدی که جلوی دور زدن تحریم‌ها را می‌گیرد
بیژن زنگنه، وزیر نفت شرایط امروز اقتصادی کشور را از زمان جنگ هم سخت‌تر می‌داند و می‌گوید: «برای کسی در سن و سال من شاید این آخرین فرصت‌ها برای جنگ باشد. من اسم این جنگ را آخرین نبرد برای خودم گذاشته‌ام و می‌خواهم برای مقابله با جنگ اقتصادی دشمن از همه توانم استفاده کنم.»
بیژن زنگنه، وزیر نفت شرایط امروز اقتصادی کشور را از زمان جنگ هم سخت‌تر می‌داند و می‌گوید: «برای کسی در سن و سال من شاید این آخرین فرصت‌ها برای جنگ باشد. من اسم این جنگ را آخرین نبرد برای خودم گذاشته‌ام و می‌خواهم برای مقابله با جنگ اقتصادی دشمن از همه توانم استفاده کنم.»
به گزارش تین نیوز به نقل از اعتماد، بیژن زنگنه در بخشی از صحبت‌های تازه خود در جمع فرماندهان مهندسی در زمان جنگ به تجربه بازگشت عایدی‌های حاصل از فروش نفت به ایران در دهه 60 و اوج جنگ تحمیلی اشاره کرده و می‌افزاید: در شرایط فعلی علاوه بر موانع زیاد برای فروش نفت، درآمد حاصل از آن نیز به کشور باز نمی‌گردد.
زنگنه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های وزارتخانه متبوعش را راهکارهای فروش نفت با وجود سخت‌تر شدن قوانین همچنین ارتقای تکنولوژی شناسایی نقاط سیاه در اقیانوس‌ها و دریاها عنوان کرده است.اشاره وزیر نفت به موضوع تحریم‌های اخیر چیز جدیدی نیست؛ اما نکته جدید آن، قطع ورود ارزهای حاصل از فروش نفت به کشور و به حاشیه راندن درآمدهای نفتی است که بخش بزرگی از رشد اقتصادی خود را مدیون نفت است. هر چند گزارش رسانه‌های خارجی بر مبنای داده‌های حاصل از عبور و مرور کشتی‌ها نشان می‌دهد که صادرات نفت ایران همچنان ادامه دارد، اما پیشرفت تکنولوژی و استفاده از تصاویر و ردیاب‌های ماهواره‌ای توسط امریکا، راهکارهای فروش نفت که در دور قبلی تحریم‌ها تا حدی کارآمد بود را به حاشیه رانده است. بنابراین باید این سوال را مطرح کرد که زنگنه نسبت به چه چیزی هشدار می‌دهد و با چه نوع تکنولوژی برای تحریم نفت ایران به قول خودش «می‌جنگد؟»
تکنولوژی ماهواره‌ای، نقطه اتکای ترامپ برای به صفر رساندن صادرات نفت
وزارت نفت و در صدر آن زنگنه در یک جنگ تمام عیار هستند. هم در سنگر داخلی با مخالفان می‌جنگند و هم در میدان بین‌المللی سعی در فروش نفت و گرفتن عایدی آن دارند. زنگنه در خصوص فروش نفت بارها تاکید کرده بود که به راحتی نمی‌توانیم نفت خود را به فروش برسانیم اما دست از تلاش هم برنخواهیم داشت.
سال گذشته و پس از آنکه وزارت خزانه‌داری امریکا فرمان بازگشت تحریم‌ها را صادر کرد، چند سوال در رسانه‌های مختلف مطرح شد؛ اینکه چه چیز جدیدی وجود دارد که شدیدتر از دور قبلی تحریم‌ها باشد و به اقتصاد ایران آسیب بزند یا صادرات ایران را به صفر برساند؟
ایران در دور قبلی تحریم‌ها که البته شدیدترین آن نیز بود و از انواع قطعنامه‌های بین‌المللی نیز در امان نبود، راهکارهایی برای دور زدن تحریم‌ها و فروش نفت مانند خاموش کردن رادار نفتکش‌ها، انبار نفت‌ها در پالایشگاه‌های چینی و فروش آنها به مشتری‌های آسیایی، انتقال کشتی به کشتی نفت در آب‌های آزاد و... پیدا کرده بود. با این وجود صادرات نفت ایران به صفر نرسید. اما کاخ سفید برای دور نگه داشتن ایران از مناسبات بین‌المللی و کاهش شدید فروش نفت تدابیر سخت‌گیرانه‌تری اتخاذ کرد که به پشتوانه آن بتواند صادرات ایران را تا حد ممکن کاهش دهد. مدعای این گزاره، نظارت همه‌جانبه زمین و راه‌های دریایی توسط ماهواره‌هاست.
تقریبا 6 ماه پیش، «وال استریت ژورنال» با انتشار یک گزارش در وب‌سایت خود از تکنولوژی تازه‌ای پرده برداشته بود که بر مبنای استفاده از ارسال امواج ماهواره و ثبت روزانه چندین میلیون تصویر فعالیت می‌کند. این تصاویر شامل هر حرکتی است که روی خشکی یا آب صورت می‌گیرد و با استفاده از داده‌های مسیر حرکت کشتی‌های نفتکش تجمیع شده و به واسطه مدل‌های پیچیده ریاضی موسوم به بیگ دیتا، تجزیه و تحلیل می‌شوند. این تکنولوژی در کنار مزایای آن، معایبی به خصوص برای حمل و نقل نفت خام به واسطه راهکارهای قدیمی و به دور از چشم تحریم‌کنندگان دارد. شش سال پیش و در اوج تحریم‌های ایران، آب‌های آزاد مامن خوبی برای عبور و مرور نفتکش‌های ایران بودند. نفت با انتقال به صورت کشتی به کشتی به بنادر دیگری منتقل می‌شد. در این راهکار مبدا بشکه‌های نفتی نیز پنهان می‌ماند. اما آب‌های آزاد پس از تکنولوژی فوق، ویژگی قدیمی را ندارند و مسیر کشتی‌ها به واسطه داده‌ها و تصاویر ماهواره‌ای قابل ردیابی است. هرچند بیگ دیتا برای کمک به پیش‌بینی مسیرهای عبور و مرور در کره زمین ایجاد شده اما تقریبا تمام نقاط سیاه آب‌های آزاد را پوشش می‌دهد.
در این تکنولوژی اگر نفتکش یا کشتی برخلاف داده‌های قبلی خود حرکت کند، هشداری مبنی بر خروج از مسیر از پیش پیش‌بینی شده، اعلام می‌شود. این هشدار در خصوص نفتکش‌ها به منزله تبعیت از راهکارهای دور زدن تحریم است. در این شرایط تصاویر ماهواره‌ای ظرف چند دقیقه مختصات و مقصد احتمالی نفتکش تغییر مسیر داده را پیدا کرده و اعلام می‌کند.یکی از راهکارهای دیگر دور زدن تحریم‌ها، خاموش کردن سیستم شناسایی خودکار موسوم به «ای‌ای‌اس» یا ارسال سیگنال‌هایی جعلی برای گمراه کردن کشورهای تحریم‌کننده و تخلیه بار در بنادر دیگر بود.
اما با تکنولوژی جدید، حرکت کشتی‌ها به واسطه مدل‌های پیچیده ریاضی پیش و توسط ماهواره‌ها رصد می‌شود. بنابراین هرگونه تغییر مسیر احتمالی توسط بیگ دیتا ردگیری و اعلام می‌شود.به نوشته «وال استریت ژورنال»، تکنولوژی دیگری که دور زدن تحریم‌ها را در شرایط فعلی سخت‌تر می‌کند، برنامه «سایه» است. در این برنامه با تجزیه و تحلیل طول سایه بار یک شناور، کالایی که حمل می‌کند، شناسایی می‌شود. این روش انتقال کشتی به کشتی در آب‌های آزاد به آسانی شناسایی خواهد شد. تکنیک دیگر برای جلوگیری از دور زدن تحریم‌ها، شبیه‌سازی است. این تکنولوژی با نظارت بر فعالیت نفتکش‌ها، می‌تواند مقصد احتمالی آنها را شناسایی کند. تکنولوژی جدید و استفاده از بیگ دیتا علاوه بر اینکه امکان شناسایی نقاط سیاه در دریاها و اقیانوس‌ها را فراهم کرده، مقصد نفتکش‌هایی که رفتاری خلاف داده‌های ثبت‌شده‌شان دارند را نیز شناسایی می‌کند. با وجود تکنولوژی پیشرفته برای ردیابی مسیر کشتی‌های نفتکش و به حداقل رساندن دور زدن تحریم‌ها، نیویورک‌تایمز در گزارش سوم آگوست خود به بررسی تاثیر تحریم‌ها بر صادرات نفت ایران پرداخت. در این گزارش عنوان شده که با وجود سختگیرتر شدن قوانین بین‌المللی و تجربه دور زدن تحریم‌ها در سال‌های 90 تا 92، ایران همچنان با روش‌های مختلف نفت می‌فروشد.
جنگ در داخل نیز ادامه دارد
هر قدر سیاست‌های کاخ سفید برای تنگ کردن حلقه تحریم‌های نفتی شدت بیشتری می‌یابد، برخی جریان‌های سیاسی در داخل کشور بی‌توجه به لزوم وحدت در زمان تحریم، به تخریب وزارت نفت و سیاست‌های اتخاذی آن می‌پردازند. هرچند که تمام سیاست‌های اتخاذی وزارت نفت مورد تایید همگان نیست و در آن نیز ضریب خطایی یافت می‌شود، اما همنوایی برخی مسوولان داخلی در ناتوان جلوه دادن وزارت نفت در فروش نفت، اوج حمله به وزیری است که وزارتخانه‌اش را سیبل حملات دشمن می‌داند.
وزارت نفت در یک‌سال اخیر حملات روانی زیادی را تحمل کرده است، از ماجرای تهدید زنگنه توسط بابک زنجانی از زندان تا لو دادن راهکار فروش نفت توسط صداوسیما همگی نشان از بی‌توجهی به شرایط سخت داخلی و خارجی برای فروش نفت است. به شرایط فوق، سخت شدن نقل و انتقال مالی نیز باید اضافه شود. پس از خروج یک‌جانبه امریکا از برجام و آغاز تحریم‌ها دسترسی ایران به سوییفت از بین رفت. با وجود اینکه طرفین باقیمانده در برجام سعی در راه‌اندازی مکانیسم اینستکس برای انتقال پول نفت به ایران داشتند، این مکانیسم همچنان اجرایی نشده است. زنگنه تیرماه سال جاری طی مصاحبه‌ای خاطرنشان کرد که اگر اینستکس را به عنوان یک عملیات در نظر بگیرند، بدون واریز مطمئن پول به آن، یا با واریز ۳ یا ۴ میلیون دلار یا یورو، این سازوکار پاسخگو نیست؛ باید پول نفت به آن واریز شود.
