◄ بورس هم صنعت خودرو را نجات نداد

صنعت خودرو در ایران سال هاست دچار یک سردرگمی و در عین حال افسارگسیختگی در افزایش قیمت شده است. درواقع مسئولان و تصمیم گیرندگان تاکنون قادر نبوده اند مشکلات مربوط به این بخش از صنعت کشور که یکی از حوزه های اشتغال زا که تاثیر مهمی بر اقتصاد کشور را دارد حل کنند. در همین راستا آنها هر بار یک مسیر و راه حلی را بدون در نظر گرفتن جوانب آن عجولانه انتخاب می کنند که در نهایت منجر به شکست و البته زیان های بیشتری به این صنعت و در نهایت مصرف کنندگان وارد می کنند. در آخرین تصمیم گیری ها عرضه و خرید و فروش خودرو در بورس کالا مطرح شد. طرحی که از همان ابتدا با تناقض های زیادی همراه شد و با تعداد عرضه و میزان تقاضای خودرو در بورس جور درنمی آید.

بازار خودرو در ایران که سال هاست با چالش جدی مواجه است حالا بیش از هر زمان دیگری آشفته است و قیمت ها روز به روز افزایش می یابد. درواقع بازار خودرو در ماه‌های اخیر به دلیل عدم تناسب عرضه و تقاضا، شکاف قیمتی میان بازار آزاد و قیمت مصوب کارخانه و... دچار نابه‌سامانی‌های زیادی شده است و وضع موجود، بسیاری از نهادهای مرتبط را وادار به اتخاذ راهکاری برای کنترل و شفاسازی قیمت‌ها، از بین رفتن بحث دلالی در بازار آزاد و... کرده است.

تقریبا ابتدای شهریورماه سال جاری بود که بحث ورود خودرو به بازار بورس کالا از سوی نمایندگان مجلس مطرح شد. طرحی که حالا در همان ابتدای راه خودش مشکلات بیشتری را ایجاد کرده است. به گفته حامیان ورود خودرو به بورس، عرضه خودرو در بورس کالا رانت دو نرخی بودن قیمت خودرو را از بین می‌برد و باعث ایجاد شفافیت در بازار خواهد شد. اما این شیوه برای قیمت‌گذاری خودرو، مخالفان و موافقانی دارد.

میرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نایب رییس مجلس شورای اسلامی در حمایت از طرح پیشنهادی مجلسی ها پیش از این گفته بود: در الگوی فعلی قیمت‌گذاری و فروش، به دلیل نبود ظرفیت رقابت با خودروسازان خارجی، واردات خودرو به کشور محدود نگاه داشته شده است. الگوی قیمت‌گذاری بر اساس هزینه تمام شده هم می‌کوشد تا نفع ناشی از بازار انحصاری را محدود سازد؛ لذا چنانچه به جای مدیریت قیمت، میزان عرضه در بازار مدیریت شود، قیمت نیز به طور طبیعی کنترل خواهد شد. قانون‌گذار نیز می‌تواند با سیاست‌های تشویقی و تنبیهی موثر و گام به گام، عرضه خودرو به بازار را مدیریت کند. بنابراین با توجه به افزایش قیمت خودرو، سازوکار پیشنهادی ما عرضه خودرو در بازار بورس کالا است.

*آیا عرضه خودرو در بورس عمل درستی بود؟

هدف از ارائه خودرو در بازار بورس این است که قیمت خودرو آزاد و شفاف باشد و به نوعی دست دلالان  از اختلاف قیمت کارخانه و بازار، کوتاه بماند و سود تنها از تغییرات طبیعی زمان بوده و کنترل کننده قیمت فقط بازار باشد.اما زمانی که همچنان پای شورای رقابت در تعیین قیمت پایه در میان باشد دیگر هدف اصلی تنظیم در بازار محقق نخواهد شد. به همین دلیل برخی کارشناسان ضمن انتقاد از این موضوع حضور شورای رقابت به منظور تعیین قیمت، «نقض غرض است» می دانند و معتقدند عرضه خودرو در بورس به شرطی خوب است که تمام شرایط اصولی بورس رعایت شود.

امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو از مخالف این طرح گفته: اینکه در حال حاضر خودروساز نمی‌تواند متناسب با تقاضا، میزان تولید را افزایش دهد به سبب زیان‌دهی آن‌هاست؛ بنابراین نکته کلیدی عرضه خودرو در بورس کالا، این نیست که بورس می‌تواند بازار را کنترل کند؛ بلکه نکته کلیدی این است که به شرطی عرضه خودرو در بورس کالا موثر خواهد بود که باعث رونق صنعت خودرو شود. ضمن اینکه بتواند صنعت خودرو را پاسخگو کند. البته در حال حاضر هم خودروسازان ما اگر پول داشته باشند می‌توانند پاسخگو باشند اما وقتی پول نیست، کاری از دست خودروساز برنخواهد آمد.

کالا هایی که در بورس عرضه می شوند جزو کالاهای واسطه ای محسوب می شوند که تقاضا کننده مشخصی دارد و عرضه کننده می داند که با چه تعداد از تقاضا کننده ها روبه رو است در حالی که خودرو جزو محصولات مصرفی است و درواقع اولین بار است که یک محصول مصرفی آن هم با تعداد بسیار بالای تقاضا کننده در بازار بورس عرضه می شود. در بازار خودرو ما با چند تولید کننده دولتی محدود مواجه هستیم که بازار خودرو را در انحصار خود دارند که قطعا پاسخگوی تقاضا کنمندگان نیستند بنابراین کاملا مشخص است که از این اختلاف و نبود تناسب چه رانتی حاصل می شود. در همین رابطه برخی کارشناسان معتقدند ورود خودرو به بازار بورس نه تنها قیمت را کاهش نمی دهد بلکه افزایشی افزایش بیشتری پیدا خواهد کرد، بدون اینکه اصلاح ساختاری در خودروسازی ما اتفاق بیفتد. این دسته از کارشناسان بر این باورند که عرضه خودرو در بازار بورس کالا یک کار غلط است . درواقع دعوا بر سر پول دلالی است که هر فرد می خواهد آن را برای خود کند و متاسفانه این مردم هستند که باید پول این دلالی ها را بدهند.

فربد زاوه، کارشناس صنعت خودرو از جمله مخالفان طرح ورود خودرو به بازار بورس نیز گفته بود: «طرح عرضه خودرو در بورس کالا به همان میزان کار اشتباهی است که قیمت گذاری دستوری توسط شورای رقابت، درواقع شما کالایی را به بورس می‌برید که کشف قیمت کنید، نه اینکه  بر ای آن  ساز و کار خرید و فروش تعریف کنید؛ اصلاً ساز و کاری برای خرید و فروش خودرو در بورس وجود ندارد که شما چنین هدفی را دنبال کنید. به عقیده بنده اصل ماجرا لجاجت است؛ واقعیت این است که اقتصاد کشور دچار تورم است و همه چیز در این اقتصاد گرفتار گرانی شده است. حال ما آمده‌ایم در چنین وضعیتی با روش‌های دستوری با برخی از این اقلام مثل خودرو که به عنوان ویترین تورم کشور شناخته می‌شوند برخورد کردیم.»

قرار بود، خودرو برای تعیین قیمت به بورس ورود پیدا کند؛ اما در حال حاضر به دلیل شکاف قابل توجه بین تولید و تقاضا، شرایط لازم برای عرضه خودروهای داخلی در بورس مهیا نبود. درواقع تاکنون برای اصلاح قیمت دو روش پیشنهاد شده که یکی پیشنهاد انجمن خودروسازان ایران مبنی بر فروش خودرو به نرخ پنج درصد زیر قیمت حاشیه بازار بود و دیگری پیشنهاد مجلس عرضه خودرو در بورس کالا بود که در هر دو روش به دلیل عدم پاسخگویی به نیازهای بازار منجر ه شکست شدند و باز هم این مصرف کنندگان بودند که متضرر شدند.