رشد ۴.۶ درصدی رونق اقتصادی نیست
تین نیوز | مشاور اقتصادی رییس‌جمهور رشد اقتصادی 6/4 درصدی را به معنای رونق اقتصادی ندانست و گفت: حجم اقتصاد ایران هنوز با زمستان سال 1390 فاصله زیادی دارد و رشد اقتصادی بهار تنها به منزله نشانه‌ای مبنی بر آغاز خروج از رکود بوده است.
مسعود نیلی با اشاره به اینکه شیوه محاسبه نرخ رشد اقتصادی در ایران مطابق استانداردهای جهانی بوده و در این روش در سایر کشورها نیز رایج است، گفت: بین نرخ رشد اقتصادی و نرخ بیکاری در بلندمدت رابطه وجود دارد ولی در دوره رکود این رابطه لزوما وجود ندارد. یعنی بنگاه‌های اقتصادی در شرایط رکود به دلیل وجود قانون کار نیروی کار خود را تعدیل نمی‌کنند و بنابراین بعد از به وجود آمدن رونق اقتصادی نیز تا مدتی شاهد کاهش نرخ بیکاری نخواهیم بود. در عوض نرخ مشارکت اقتصادی افزایش پیدا می‌کند که باعث می‌شود در همین حال نرخ بیکاری در کشور حتی با وجود رونق اقتصادی افزایش
یابد.
اختلافات آماری
وی افزود: در فصل تابستان تولید ناخالص ملی بیشتر است ولی اگر پاییز را با تابستان مقایسه کنیم ممکن است به نرخ رشد اقتصادی منفی دست پیدا کنیم. بین سرعت و دقت ارتباط مستقیمی وجود دارد اگر بگذاریم سال تمام شود دیگر فرصت برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری نداریم و اعلام رشد اقتصادی برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌های صحیح به کار برده می‌شود.
نیلی که در برنامه پایش سخن می‌گفت، اظهار کرد: بین نرخ رشد اقتصادی و میزان اشتغالزایی در بلندمدت رابطه برقرار است. در دوره خروج از رکود تولید کاهش پیدا می‌کند اما تعداد نیروهای کار کاهش پیدا نمی‌کنند به عنوان مثال کارخانه‌ای که میزان تولید آن کاهش پیدا کرده امکان تعدیل نیرو را ندارد. در نتیجه هنگامی که اقتصاد از رکود خارج می‌شود به میزان لازم اشتغالزایی نمی‌شود. برای تعریف ارتباط نرخ بیکاری با میزان اشتغالزایی مفهوم دیگری به نام مشارکت نیز سهیم است.
وی ادامه داد: برای بررسی دقیق‌تر این موضوع می‌توان گفت که چه تعداد کسانی بودند که در سال 92 وارد بازار کار نمی‌شدند و چه تعداد کسانی در سال‌جاری با وجود وضعیت خوب اقتصادی و در شرایط رو به رشد وارد کار شدند. روشن است هنگامی که اقتصاد کشور با رکود مواجه است امید به اشتغال و مشارکت افراد بسیار کم است ولی هنگام رشد اقتصادی و خروج از رکود همه امید به اشتغال داشته و انگیزه افراد چند برابر می‌شود به همین علت است که وقتی نرخ مشارکت افزایش پیدا می‌کند نرخ بیکاری نیز بالا می‌رود.
مشاور ارشد اقتصادی رییس‌جمهور درباره اختلافات آماری به وجود آمده درباره نرخ رشد اقتصادی کشور گفت: عددی که به عنوان 5/2 درصد از سوی موسسه پژوهشی اعلام شد، صرفا یک نرخ برآوردی بود نه قطعی. 6/4 به عنوان نرخ رشد اقتصادی امسال از سوی بانک مرکزی اعلام شد. این بانک براساس مسوولیت خود با مرکز آمار که مراجع رسمی تولید آمار و اطلاعات هستند، نرخ رشد اقتصادی را اعلام کرد.
وی در واکنش به این سوال مجری که چرا نرخ رشد اعلامی در بخشنامه بودجه یک درصد بوده و اختلاف زیادی با نرخ بانک مرکزی دارد، گفت: این یک درصدی را که شما می‌گویید تاکنون ندیده‌ام و تردید دارم که واقعا یک درصد باشد ولی در نهایت نرخ اعلامی که در بخشنامه بوده تنها پیش‌بینی رشد هر سال است و وقتی که صادر شد براساس پیش‌بینی رشد اقتصادی سال 94 بودجه را اعلام کردند.
مشاور اقتصادی رییس‌جمهور تصریح کرد: یکی از موسسات پژوهشی نیز برآورد نرخ رشد را با بررسی بخش‌های مختلف به عنوان مثال با نظارت بر 200 شرکت بورسی بخش صنعت نرخ رشد این بخش را محاسبه کرد و در نهایت نرخ رشد کلی را دو درصد اعلام نمود. سخنگوی دولت نیز این نرخ رشد را نیم درصد اعلام کرده است که قطعا این اعلام زمانی صورت گرفته که هنوز هیچ کاری انجام نشده بود.
نیلی با بیان اینکه ما در دوره‌ای زندگی می‌کردیم که آمارهای اقتصادی بعضا با تاخیر دو ساله اعلام می‌شدند، اظهار داشت: علت عدم اعلام آمار از سوی مرکز آمار را نمی‌دانم اما همه باید بدانند که در گذشته بعد از سه سال آمار اعلام می‌شد ولی اکنون وضعیت بسیار متفاوت و بهتر شده و دولت نرخ رشد اقتصادی بهار را در شهریورماه اعلام کرد.
وی با اشاره به اینکه قبلا حساسیت راجع به نرخ رشد اقتصادی وجود نداشت، گفت: یکی از مسایل مهم اعتماد به دولت است. وقتی دولت اعلام می‌کند بعد از هشت فصل نرخ رشد اقتصادی کشور مثبت شده، اگر اعتماد وجود داشته باشد قطعا این نرخ اعلام قابل قبول می‌شود. اگر دولت مقبولیت و اعتباری داشته باشد که اعلام کند می‌توانم رشد اقتصادی را به صورت مثبت همچنان استمرار دهم آن وقت سرمایه‌گذاران اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند چون رشد را با افزایش تقاضا همراه می‌دانند.
خروج از رکود اقتصادی
مشاور اقتصادی رییس‌جمهور گفت: در دولت قبل بعضا آمارهایی ارایه می‌شد که ما آن آمارها را در اطلاعات بانک مرکزی و مرکز آمار ایران مشاهده نمی‌کردیم.
وی با بیان اینکه در گزارشی که دولت منتشر کرد چهار تنگنا مانند تحریم و سرمایه‌گذاری برای خروج از رکود اعلام شد، گفت: اگر از فصل اول سال 91 را بررسی کنیم متوجه می‌شویم طی هشت فصل نرخ رشد اقتصادی در کشور منفی بوده است. 6/4 که از سوی دولت اعلام شد با مقایسه بهار سال گذشته که بدترین فصل اقتصادی در دوره رکود بوده به دست آمده است. اگر کل عدد تولید ناخالص داخلی را به قیمت سال 83 بگیریم معنی آن این است که از زمستان سال 90 روند نزولی را طی کردیم و در زمستان امسال به حداقل خودش می‌رسد.
نیلی افزود: بسیاری از تولیدکنندگان در سال 90 در رقم‌های بالا تولید می‌کردند ولی هنوز وضعیت بدی دارند. مثبت شدن رشد اقتصادی با تفکر در تحول اقتصاد کشور بحث جداگانه‌ای دارد. موضوع خروج از رکود و رونق اقتصادی نیز دو موضوع متفاوت از یکدیگر هستند.
مشاور اقتصادی رییس‌جمهور گفت: تشخیص ما برای خروج از رکود راه افتادن پیشران‌های اقتصادی است. نفت از زمستان سال 90 رشد منفی داشته که این رشد منفی تا زمستان سال 93 ادامه داشته است. بعد از آن صنعت و بعد خدمات نیز رشد اقتصادی منفی پیدا می‌کنند. زمستان و بهار سال‌های 90 و 91 دوره ورود اقتصاد به رکود و زمستان و بهار 92 و 93 نیز دوره خروج اقتصاد از رکود است. سازوکار بخش نفت در اقتصاد ما به‌گونه‌ای است که وقتی نفت کاهش پیدا می‌کند (مانند تابستان سال 91 که کاهش 50 درصدی را تجربه کرد) وزنی که در تولید ناخالص ملی دارد میزان تولید، درآمد ارزی و امکان واردات را کاهش
می‌دهد.
وی گفت: بخش کشاورزی با قاعده طبیعت کار می‌کند و رفتار خاصی را می‌طلبد. سهم کشاورزی در تولید ناخالص ملی خیلی کاهش پیدا کرده است. در فصل زمستان سال 92 رشد اقتصادی بخش نفت مثبت شده و درآمد ارزی کشور افزایش پیدا کرد که به دنبال آن صنعت نیز از رکود خارج شده و رشد داشت.در حقیقت همانطور که وارد رکود شدیم در حال خروج از آن نیز هستیم.
این اقتصاددان ادامه داد: در حال حاضر بخش‌هایی از صنعت که بیشتر آسیب دیدند رشد بیشتری نیز دارند به عنوان مثال صنعت خودرو اکنون 76 درصد رشد دارد. این نکته هم قابل توجه است که در شش ماهه دوم سال گذشته که یک ثبات قابل توجه در اقتصاد به وجود آمده بود نیز نرخ تورم بالای پنج درصد در ماه را تجربه کردیم و بعدا تبدیل به نرخ رشد یک درصد در ماه شد. بعد از انتخابات کاهش نرخ تورم و آرامش بازار ارز را شاهد بودیم. وقتی بانک‌ها به مردم سکه می‌فروختند چند تن طلا از پس انداز ملی به پس‌انداز خانگی تبدیل شد. در حقیقت وقتی سرمایه‌گذاری در ارز، طلا و بورس مناسب نیست شرایط نیز
فراهم می‌شود که منابع مالی به سمت تولید برود بنابراین انتظار ما این است که وقتی ثبات اقتصاد کلان فراهم شود سوداگری در بازارهای تولید نیز کاهش پیدا کرده، منابع مالی به سمت فعالیت‌های مولد حرکت کرده و امکان تولید ایجاد می‌شود.
رشد تسهیلات بانکی
به گفته وی، تورم که کاهش پیدا کند نرخ سود سپرده باعث انگیزه مردم شده و امیدواریم اعطای تسهیلات بانک‌ها نیز بالا رود. در پنج ماهه اول سال‌جاری نسبت به پنج ماهه اول سال گذشته 5/40 درصد رشد اعطای تسهیلات بانکی داشته‌ایم. با وجود ایراد و اشکال‌هایی که در بخش تولید است اما این بخش نتوانسته به‌جایی برسد که بانک‌ها به خوبی در اقتصاد بانک محور کشور نقش خود را ایفا کنند.
نیلی افزود: رییس کل بانک مرکزی اعلام کرد که 280 هزار میلیارد را هدف‌گذاری کرده‌ایم و خوشبختانه شرایط فعلی نشان می‌دهد که می‌توانیم این رقم را تحقق ببخشیم. همچنین سرمایه‌گذاری‌های جدید هم می‌تواند اتفاق بیفتد و رشد بخش سرمایه‌گذاری هم اکنون مثبت است. در بسته خروج از رکود مقرر شد که 60 درصد از تسهیلات بانکی به سرمایه در گردش اختصاص داده شود و تاکنون 3/59 درصد تسهیلات به این امر اختصاص یافته است.
وی گفت: طی چند ماه اخیر رشد 5/4 درصدی را در صادرات غیرنفتی شاهد بودیم. دولت با کنترل نرخ تورم، ارزش سرمایه مردم را در بانک‌ها افزایش داده و افزایش ثبات اقتصادی باعث شده که منابع مالی به سوی تولید برده شود.
نیلی ادامه داد: اندازه اقتصاد ایران از بهار 91 تا زمستان 92 حدود 6/8 درصد کوچکتر شد. از سوی دیگر رشد بخش نفت کشور از زمستان 90 تاکنون منفی بوده است. بخش نفت اولین بخشی بود که وارد رکود شد و حالا نیز اولین بخشی است که در حال خروج از رکود است. بعد از نفت نیز بخش‌های صنعت و خدمات در حال خروج از رکود هستند. می‌توان گفت که فصول زمستان 92 و بهار 93 فصول خروج تدریجی اقتصاد کشور از رکود هستند.
وی با بیان اینکه در تابستان 91 بخش نفت کشور با کاهش 50 درصدی نرخ رشد نیز مواجه شد، اظهار کرد: در زمستان 92 نرخ رشد بخش نفت مثبت شد و درآمدهای ارزی کشور نیز افزایش یافت که این درآمدها در ادامه باعث رشد بخش صنعت نیز شد.
نیلی افزود: در حال حاضر میزان واردات و صادرات غیرنفتی تقریبا نزدیک به هم هستند. واردات کشور از پاییز سال 90 منفی بود و در زمستان سال گذشته رشد بالای 20 درصد داشته و در فصل اول امسال بالای 30 درصد بوده است.
نیلی در ادامه از پرداخت بودجه عمرانی دولت به میزان 10 هزار و 800 میلیارد تومان در نیمه نخست امسال خبر داد و گفت: قرار است در نیمه دوم سال نیز 20 هزار میلیارد تومان بودجه عمرانی پرداخت شود. بودجه عمرانی دولت اکنون رشد بالایی در نیمه اول سال‌جاری داشته و پرداختی دولت بیش از سه برابر مدت مشابه در سال گذشته بوده است.نیمه اول امسال بودجه پرداختی عمرانی 10 هزار و 800 میلیارد تومان ولی در مدت مشابه سال گذشته مبلغ این بودجه سه هزار و 300 میلیارد تومان بود. پرداختی بودجه عمرانی در سال گذشته نسبت به سال 91 نیز 46 درصد رشد داشته است.
مشاور اقتصادی رییس‌جمهور ادامه داد: دولت با وجود اینکه تا پایان سال از عدد بودجه‌ای که در قانون داریم اما به آن میزان نمی‌تواند تحقق پیدا کند اولویت کار خود را به دلیل فصل کاری به اعتبارات عمرانی داده است. درآمدهای نفتی ما تا پایان سال محقق می‌شود و خوشبختانه اکنون نیز درآمدهای پیش‌بینی شده بودجه در حال تحقق است.
وی افزود: در طرح‌های عمرانی به پروژه‌هایی که امسال تمام می‌شود، اولویت داده شده است. بهبود فضای کسب و کار را نیز دولت به صورت ثابت دنبال می‌کند. ثبات در اقتصاد به رشد تسهیلات بانکی و تامین منابع مالی کمک کرده است.
این استاد دانشگاه گفت: اقتصاد کشور با فعال شدن بخش نفت امکان واردات بیشتری پیدا کرده و واردات واسطه‌ای که افزایش پیدا کرده نیز می‌تواند به رشد اقتصادی بیشتر کمک کند. در مجموع اقتصاد کشور تا حدودی از شرایط دشوار خارج شده البته در حد ایده‌ال نیست.
این اقتصاددان اظهار داشت: برای اینکه مردم خروج از رکود را احساس کنند زمان لازم است، به عنوان مثال می‌توان گفت در حال حاضر بخش نفت و خودرو رشد داشته ولی زمان می‌برد تا این رشد به سایر بخش‌ها نیز ورود پیدا کند.
نیلی افزود: رییس‌جمهور مثبت بودن نرخ رشد اقتصادی را اعلام کرده و منظور از اعلام نرخ رشد این بود که دولت براساس کار علمی و کارشناسی وضعیت اقتصاد را بررسی می‌کند. در حال حاضر پنج روز اول هر ماه بانک مرکزی و مرکز آمار نرخ تورم ماه قبل را اعلام می‌کند؛ همچنین امیدواریم که قبل از هر فصل نرخ رشد اقتصادی فصل قبل نیز اعلام شود.
رشد مثبت سرمایه‌گذاری
وی از رشد 5/40 درصدی میزان تسهیلات پرداختی بانک‌ها در پنج ماهه نخست امسال خبر داد و خاطرنشان کرد: رشد سرمایه‌گذاری نیز در این مدت مثبت بوده است. واردات کالاهای واسطه‌ای کشور و کل واردات نیز از پاییز سال گذشته تاکنون روند صعودی داشته است. از سوی دیگر ترکیب تسهیلات پرداختی بانک‌ها نیز به نفع سرمایه در گردش بوده است به طوری که در این مدت 3/59 درصد از کل تسهیلات پرداختی مربوط به سرمایه در گردش بوده است. این رقم در مدت مشابه سال قبل 1/47 درصد بود.
مشاور اقتصادی رییس‌جمهور اضافه کرد: در بخش صنعت سهم تامین سرمایه در گردش از تسهیلات پرداختی به 80 درصد نیز رسیده است که جای امیدواری دارد. از سوی دیگر صادرات غیرنفتی کشور نیز در سه ماهه نخست امسال رشد 5/4 درصدی را تجربه کرد.
وی از محقق شدن درآمدهای نفتی کشور در تابستان و بهار امسال خبر داد و گفت: در تابستان امسال حتی درآمدهای نفتی ما از فصل بهار نیز بیشتر شد. در حال حاضر اولویت دولت اختصاص اعتبار به اتمام طرح‌های نیمه‌تمام است.
مشاور اقتصادی رییس‌جمهور با بیان اینکه مردم ما اصولا اخبار بد را راحت‌تر قبول می‌کنند تا اخبار خوب، عنوان کرد: اعلام نرخ رشد اقتصادی از سوی بانک مرکزی به هیچ عنوان اقدامی تبلیغاتی نبوده و کاری است که در همه فصول سال انجام می‌شود. سرعت در اعلام نرخ رشد اقتصادی نیز بی‌سابقه بوده است. اگر کار ما مشکل داشت نباید نرخ تورم را که سه ماه پیاپی افزایش یافت اعلام می‌کردیم.
به گفته وی، در حال حاضر نرخ تورم کمتر از نرخ سود بانکی شده و به همین دلیل رانتی در پرداخت تسهیلات بانکی وجود ندارد.
وی با انتقاد از سیستم بانکی گفت: سیستم بانکی در حال حاضر به اصلاحات فراوانی نیاز دارد ولی هم اکنون نرخ تورم کمتر از نرخ سود بانکی است و رانتی در پول پرداختی بانک وجود ندارد و بانک دنبال کاری است که بازدهی خوبی داشته باشد.
شان و اعتبار مراکز آمار باید حفظ شود
در همین حال حسین راغفر، اقتصاددان در ارتباط تلفنی خود با برنامه پایش اظهار کرد: اقتصاد ایران ظرفیت‌های قدرتمندی دارد و کمتر کشوری پیدا می‌شود که از مواهب نیروی انسانی، اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی و سیاسی همزمان بهره‌مند باشد. قدرت اقتصاد ایران می‌تواند نرخ رشد اقتصادی مثبت را به سهولت تولید کند فقط کافی است که دولت اقدامات سلبی انجام ندهد.
این استاد دانشگاه افزود: به نظر من تغییر دولت تغییر فضای رشد اقتصادی را به دنبال داشته که حاصل خوشبینی و تغییر انتظارات عمومی است و در نهایت سبب بهبود ملموسی در فضای اقتصادی کشور شده است.
راغفر تصریح کرد: اما آیا تنها تغییر فضای سیاسی پیش‌آمده برای تغییر نرخ رشد اقتصادی و افزایش آن به 6/4 کافی است که در جواب باید گفت رشد حاصل شده حتی اگر 1/0 درصد هم باشد می‌تواند به عنوان وضعیت خروج از نرخ تورمی سال‌های 91 و 92 ارزیابی شود ولی این درصد قابل مقایسه با اقتصاد ایران نیست و اقتصاد ایران قادر به تولید نرخ‌های رشد دو رقمی را در طولانی‌مدت دارد. نرخ‌های رشد سه و یا چهار درصدی به هیچ عنوان برای ایران راضی‌کننده نیست.
وی گفت: اقتصاد ایران دارای کج‌کاری‌های بسیار اساسی است که علت اصل ناکارآمدی‌های پرهزینه برای اقتصاد کشور بود که با رفع موانع می‌توانیم رشد دو رقمی داشته باشیم. در گزارش دولت در تحلیل علل بروز رکود تورمی هم اشاره شده بود که به دلیل فقدان سرمایه‌گذاری در سال 92 نباید انتظار داشت که در سال‌جاری اقتصاد از رکود خارج شود.
این اقتصاددان اظهار داشت: متغیرهای کنترلی وجود دارد که رسیدن به نرخ رشد چهار درصدی نیازمند تغییر در آنهاست که از جمله آنها می‌توان به افزایش اشتغال و درآمد سرانه مردم همراه با کاهش تورم اشاره کرد. رشد اقتصادی یک مفهوم بلندمدت است و تغییرات کوتاه‌مدت نشان‌دهنده بهبود در وضعیت اقتصاد است ولی باید بررسی شود که این بهبود در چه بخش‌هایی حاصل شده است و آن وقت می‌توانیم کیفیت رشد را تعیین کنیم.وی گفت: رشد بدون کیفیت در بسیاری از کشورها اتفاق می‌افتد. رشد اقتصادی می‌تواند از افزایش خدمات تن‌فروشی تحقق پیدا کند ولی این افزایش یک رشد بی‌کیفیت محسوب
می‌شود. رشد با کیفیت بالا تنها در اثر رشد ارزش افزوده و خلاقیت‌ها حاصل می‌شود. گزارش مرکز آمار ایران تنها به تایید وجود رشد مثبت بسنده کرده که این می‌تواند نشان‌دهنده نرخ یک درصد یا بیشتر باشد اما درون‌سازمان‌های دولت اجماع برای نرخ رشد چهار درصد وجود ندارد.
