قیمت دلار باز هم کاهش می یابد؟

ایجاد مرکز مبادله ارز و طلای ایران در راستای تأمین نیازهای ارزی مردم از تدابیری بود که به تازگی اجرا شده و به رغم تأثیرات کوتاه مدت، نتوانسته به ثبات بازار کمک کند. قرار بود این مرکز، ضمن کشف قیمت ارز به قاعده اقتضائات اقتصادی، به ثبات بازار ارز نیز کمک کند ولی در ابتدا نگاهی جدی به آن نشد.

پس از آن، بانک مرکزی بسته ارزی جدیدی را ارائه کرد که گفته می شد با اجرای آن، شرایط بازار تغییر می کند. در این بسته اختیارات جدیدی به بانک مرکزی داده شد تا بتواند برای مدیریت بازار ارز اقدام کند. در نهایت بسته پیشنهادی بانک مرکزی در جلسه سران قوا بررسی و تصویب شد و اختیارات این بانک برای مهار ارز و ساماندهی بازار افزایش یافت.

اختیارات بانک مرکزی تا چه میزان است؟

ابتدای بهمن ماه بود که در جلسه شورای عالی هماهنگی قوا، افزایش اختیارات ویژه بانک مرکزی برای کنترل بازار ارز تصویب شد. یکی از این اختیارات آن است که بانک مرکزی تمام ارز حاصل از صادرات را تحت کنترل داشته باشد، همچنین اجازه محدودکردن حساب های بانکی به این نهاد داده شد تا از پولشویی جلوگیری کند. بانک ها نیز موظف به ارسال گزارش از ارزهای دریافتی خود به بانک مرکزی شدند.

در میان قوانین و اختیارات جدید بانک مرکزی، تحت کنترل داشتن تمام ارزهای صادراتی، تصمیم مهم تری به نظر می رسد. به دنبال این تصمیم، تمام صنایع موظف به پیروی از دستورات بانک مرکزی شدند. طبق این قانون، اگر شرکت های صادرکننده ارز صادراتی خود را تحویل ندهند و مطابق با دستورات بانک مرکزی عمل نکند، این اقدام به عنوان قاچاق شناسایی و با آن برخورد خواهد شد.

از نقطه نظر اغلب کارشناسان، بانک مرکزی با تحت کنترل گرفتن کامل ارزهای صادراتی صنایع و نهادهای صادرکننده کشور که شامل بخش های دولتی، زیرمجموعه های وزارت نفت، صمت و سایر صادرکنندگان کشور می شود، امکان انتقال ارز راکد این صنایع به بازار را دارد و این گونه، ارز مورد نیاز متقاضیان فراهم می شود.

قطعاً افزایش عرضه در هر کالایی به سامان بخشی آن بازار منجر می شود و البته ارز هم مستثنا نیست؛ به طوری که با افزایش ارز در بازار، کاهش نرخ آن و تقویت ارزش پول ملی رقم می خورد. در این حال تصمیم دیگری هم از سوی سران قوا در رابطه با تشدید مجازات نرخ سازها مطرح شد، یعنی افرادی که با دلالی و تبلیغ خریدوفروش ارز خارج از ضوابط بانک مرکزی، بازار ارز را ملتهب می کنند جریمه می شوند، البته نسبت به گذشته چند برابر و برای آن ها مجازات حبس نیز در نظر گرفته شده است.

در کل انتظار می رود با قدرت گرفتن بانک مرکزی در جهت به دستگیری زمام بازار نابسامان ارز، به مرور شاهد افزایش عرضه، ناکامی سوداگران و درنهایت ایجاد آرامش و تعادل این بازار باشیم.

افت نرخ ارز تا کجا پیش می رود؟

آیا استقلال و اقتدار بانک مرکزی، اتفاق های مثبت دیگری را به دنبال خواهد داشت و می توان انتظار کاهش بیشتر نرخ ارز را هم داشت؟ بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تا وقتی بانک مرکزی مستقل و مقتدر نشود، حتی با برداشته شدن تحریم ها نیز ممکن است همچنان با التهاب ارزی مواجه شویم.

طبق قانون پولی و بانکی سال ۱۳۵۳ بانک مرکزی بانکدار دولت است. با این ساختار، دولت های مختلف که بر سرکار آمده اند امکان آنکه برای جبران کسری های خود از بانک مرکزی قرض بگیرند را داشته اند اما با استقلال و اقتدار بانک مرکزی، تأمین کسری بودجه دولت بر عهده خودش خواهد بود، زیرا این بانک مستقل است و نمی تواند پولی به دولت قرض دهد، ضمن آنکه بانک ها هم امکان قرض گرفتن از آن را نخواهند داشت. به این ترتیب، جریان خلق نقدینگی که دلیلی بزرگ برای شرایط تورمی کشور است تا میزانی کاهش می یابد که در بلندمدت نتایج آن را خواهیم دید.

اما با اقدامات انجام شده و اختیارات جدید بانک مرکزی، قیمت دلار در بازار آزاد کاهش بیش از ۱۰ هزار تومانی را تجربه کرد. دراین باره سیاوش غیبی پور، کارشناس اقتصادی در گفت وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می کند: اختیاراتی که به بانک مرکزی داده شد موجب کاهش نرخ ارز و احتمال کاهش بیشتر تا مرز ۴۵ هزار تومان را برای این چند روز پایانی سال دارد.

وی یادآور می شود: البته بحث سفر گروسی به ایران هم عاملی مثبت در این جریان بود، به طوری که امیدواری هایی برای برجام را به وجود آورد.

این کارشناس تصریح می کند: از طرفی با توجه به گرانی ارز طی چند هفته اخیر و بلاتکلیفی به وجود آمده در قیمت آن، تقاضا برای خرید کمتر شده، ضمن آنکه استقبالی هم از سفرهای خارجی برای ایام نوروز و خرید ارز نبوده است. این عوامل دست به دست هم داده و توانسته نرخ ارز را تا حدودی تعدیل کند.

وی اضافه می کند: همان گونه که در زمانی نوسان نرخ ارز موجب افزایش آن خواهد بود، زمانی هم این نوسان به معنای افت قیمت است، اتفاقی که اکنون در حال رخ دادن است. با وجود خارج شدن کنترل بازار ارز از دست بانک مرکزی برای مدت زمان کوتاه، اما درحال حاضر نقش مدیریت بانک مرکزی در مهار ارز برجسته تر از همه عوامل بوده و توانست شرایط را بهبود ببخشد.

برای نتایج بهتر، ساختارها باید اصلاح شود

همچنین میثم مهرپور، تحلیلگر اقتصادی می گوید: شورای عالی هماهنگی اقتصادی قوا با اختیارات درخواست شده از سوی بانک مرکزی موافقت کرد تا ضمن حفظ ارزش پول، تورم هم کنترل شود، این گونه ابزارهایی که بانک مرکزی بتواند با آن بازار را کنترل کند، قوی تر است و نتیجه بهتری هم به دست خواهد آمد.

وی در ارتباط با اینکه با وجود چنین اختیاراتی، نرخ ارز به کجا خواهد رسید، می گوید: ارز موضوع تک بعدی نیست که با تغییر و تحولی در شرایط، کاهشی شود بلکه کنترل آن به فاکتورهای مختلفی وابسته است که یک موردش اختیارات بانک مرکزی بوده که با مدیریت صحیح آن، به طورمقطعی نوسانات کنترل می شود.

این تحلیلگر اضافه می کند: آنچه در مسیر تعیین نرخ ارز اهمیت زیادی دارد، مشکلات ساختاری اقتصاد ایران است که با وجود آن ها، شاهد افزایش نرخ ارز خواهیم بود. مشکلاتی چون تورم و خلق نقدینگی از موارد ساختاری است که قیمت ارز را بالا می برد و تا این موارد اصلاح نشود، نمی توان چشم انداز مثبتی را برای ارز متصور بود.