شاهراه بین المللی کانال ولگا و تاثیرات بی نظیر آن بر اقتصاد دریایی کشورهای حوزه خزر

وُلگا رودی در غرب روسیه است که با ۳ هزار و ۶۹۲ کیلومتر، طولانی ترین رود روسیه و هفدهمین رود بلند جهان حساب می شود.

به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصادسرآمد، رود ولگا پس از طی مسیر طولانی خود، به دریای خزر می ریزد. همچنین دریاچه خزر از طریق این رودخانه، توسط کانال ولگا– دن به آب های آزاد متصل می شود. در کشور روسیه رود ولگا یکی از نمادهای ملّی این کشور به شمار رفته و حوزه های آبگیر این رود، محل قرار گیری دیگر شهرهای این کشور است. 

مسکو بهبود وضعیت رودخانه ولگا و محیط زیست آن، افزایش جذابیت سرمایه گذاری و گردشگری مناطق و بازسازی واحدهای زیرساخت حمل و نقل دنبال می کند و در حوزه آستراخان بهبود اکولوژی ولگا، تامین آب سالم برای اهالی آستراخان، توسعه صنایع کشتی سازی، افزایش حمل بار و مسافر از جمله مهمترین اهداف می باشد. توسعه رود ولگا می تواند زمینه توسعه همکاری های اجتماعی و اقتصادی استان آستراخان با مناطق حوزه رودخانه ولگا و مرکز روسیه را فراهم نماید.

روس ها معتقدند که ظرفیت استان آستراخان به صنعت گردشگری محدود نمی شود و موقعیت جغرافیایی این استان امکان توسعه زیر ساخت های حمل و نقل جهت تقویت همکاری با مناطق حوزه دریای خزر، کشورهای مشترک المنافع و ایران را فراهم می نماید.

ایران سالیان زیادی است که به دنبال راه اندازی خطوط کشتیرانی بین بندر انزلی و آستاراخان روسیه است اما این امر به همکاری دولت روسیه و خرید کشتی از سوی بخش خصوصی نیاز دارد که متاسفانه ایران کشتی های لازم و مناسبی را برای موضوعات مختلف از قبیل حمل و نقل کالا و مسافر ندارد. به دلیل نیاز روسیه به کریدور شمال- جنوب، احتمال کمک این کشور به ایران در تأمین کشتی وجود دارد و گسترش بنادر روسیه در دریای خزر نیز در حال افزایش است.

دریای خزر اهمیت زیادی برای اقتصاد و زیست محیطی بالاخص ایران دارد. نوسانات سطح آب دریا مشکلات مختلفی ایجاد کرده است که دخل و تصرفات انسانی در این تغییرات تاثیر بسزایی دارد. حفاظت از این حوضه آبی بسیار حائز اهمیت است. تحقیقات دانشمندان نشان می دهد که تراز آب دریای خزر در حال کاهش است. رودخانه ولگا به عنوان بزرگترین حوضه آبریز به دریای خزر، نقش مهمی در این موضوع ایفا می نماید. این رودخانه به دریای خزر می ریزد و نقش مهمی در حیات دوباره این دریا دارد. اما متاسفانه فعالیت های توسعه کشاورزی در روسیه باعث فراز و نشیب هایی در مسیر رودخانه ولگا شده است.

ساخت مخازن بزرگ آبی بر روی رودخانه ولگا میزان رواناب های خروجی به دریای خزر را کاهش داده است. از طرفی تغییرات اقلیمی نیز بر رودخانه ولگا و حوضه آبریز آن تأثیر گذاشته و باعث کاهش دبی ورودی به دریای خزر شده است که این مسئله فرای مسائل دیگر، اهمیت زیادی در مدیریت آب و خشکسالی ایران و روسیه دارد. در دوره گرمایش زمین، کاهش بارندگی و افزایش دما باعث افزایش مصرف آب از مخازن در مناطق دارای کشاورزی می شود. کمبود منابع آب ممکن است باعث توسعه خشکسالی و کمبود آب شیرین شود و مصرف آب از مخازن آبی بزرگ، تقاضا را افزایش می دهد. در راستای اقدامات مهندسی، از جمله ساخت سد، در برخی مناطق برای مدیریت منابع آبی و تنظیم سطح آب انجام شده است اما این عملیات تاثیرات جانبی مختلفی از جمله کاهش ماهیان صیادی، تخم ریزی و بهره وری از ذخائر زیستی دریای خزر را ایجاد کرده است و نگرانی های اقتصادی برای کشورها بخصوص ایران و روسیه که مرز آبی بیشتری نسبت به بقیه دارند ایجاد کرده است.

اندیشمندان در بررسی مدیریت منابع آبی در روسیه و ایران به اهمیت استفاده مناسب از آب رودخانه ولگا و دریای خزر برای بهبود اقتصاد این کشورها اشاره کرده اند. دانشمندان بیان کردند که دولت روسیه باید برای حفظ تعادل منابع آبی خود و کشورهای دسترسی به دریای خزر، اولویت به مدیریت صحیح آب رودخانه های خود را بدهد. علاوه بر این، استفاده از آب سدهای تنظیمی نیز از جمله برنامه های ضروری است که باید روس ها آن را انجام دهند. این موضوع می تواند به عنوان یک گزینه موثر برای مقابله با خشکسالی و اثرات گرمایش زمین در کشورهای همجوار دریای خزر مورد استفاده قرار گیرد.غیر از تغییرات در طول زمان و نوسانات بستر دریا، تغییرات موقتى و فصلى نیز در نتیجه کمى و زیادى آب رودخانه ها و سطح آب دریای خزر موثر می باشد.

به دلیل تغییرات سطح آب دریاى خزر می توان چنین تصور کرد که ضمن دشوارى کشتیرانى و لنگراندازى در سواحل این دریا، چه بسا بسیارى از بنادر قدیمى و کشتى هاى تاریخى آن به دلیل دور افتادن از ساحل امروزى، در زیر شن و ماسه دشت هاى فرا ساحلى مدفون شوند.

از جمله کارهایی که می بایست از سوی کشور روسیه انجام گیرد لایروبی رودخانه ولگا است که تجارت دریایی در دریای خزر را پنج برابر افزایش خواهد داد. طرح های اقتصادی بزرگ می توانند از این لایروبی بهره مند شده و این اقدام نقش مهمی در رونق تجارت دریایی بین ایران و دیگر کشورهای متصل به دریای خزر و به ویژه آستراخان خواهد داشت.

رونق تورهای گردشگری به واسطه دریای خزر با توجه به مزیت های اقتصادی دو کشور ایران و روسیه و حتی دیگر کشورهای متصل به دریای خزر زمینه ساز رونق اقتصادی بین طرفین خواهد شد.

کشورهای ساحلی خزر امروزه دارای عوامل موثر در ایجاد همگرایی میان خود هستند. همکاری اقتصادی، سیاسی و امنیتی می تواند توسعه و رفاه بیشتری را برای این کشورها به ارمغان بیاورد. ایجاد سازمان ها، ارزیابی مختلف همکاری ها، توسعه صنعتی و افزایش بهره وری سرمایه از جمله فواید این همکاری ها است. از طریق توسعه همکاری های اقتصادی، کشورهای حوزه خزر می توانند در جهانیت و قدرت اقتصادی تاثیر گذار باشند. البته وجود مشکلاتی نظیر نفوذ قدرت های خارجی و اختلافات منطقه ای نیز همچنان بر روابط این کشورها سایه افکنده است. 

بر اساس مطالعات علمی و مشاهدات میدانی دانشمندان، تراز سطح آب دریای خزر در طی نیم قرن اخیر رو به پایین بوده و این پدیده موجب نگرانی کشورهای ساحلی دریای خزر گردیده است. از علل کاهش سطح آب دریای خزر می توان به تغییرات اقلیمی از جمله افزایش دما و تبخیر آب و کاهش بارش، کاهش روان آب رودخانه های منتهی به این دریا بر اساس عوامل انسانی و طبیعی اشاره نمود.