با پیوستن به FATF همه مشکلات بانکی حل نمی شود
اصغر فخریه کاشان، معاون ارزی اسبق بانک مرکزی و قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در دولت روحانی در گفت وگوی مفصلی با یورونیوز درباره چند و چون پیوستن ایران به لوایح گروه ویژه اقدام مالی گفت وگو کرده است.
اصغر فخریه کاشان، معاون ارزی اسبق بانک مرکزی و قائم مقام وزیر راه و شهرسازی در دولت روحانی در گفت وگوی مفصلی با یورونیوز درباره چند و چون پیوستن ایران به لوایح گروه ویژه اقدام مالی گفت وگو کرده است. بخش هایی از این گفت وگو را که اطلاعات جالب توجهی از شرایط مبادلات مالی ایران با کشورهای دنیا دارد، بخوانید.
مخالفان پیوستن ایران به کنوانسیون های پالرمو و سی اف تی معتقدند گروه ویژه اقدام مالی با ادغام نظام های بانکی، توان امریکا را برای اعمال تحریم هالی مالی بر ضد ایران افزایش می دهد. این حرف درست است ولی باید پرسید که اگر ما به این دو کنوانسیون نپیوندیم، آیا امریکا نمی تواند این تحریم های مالی را اعمال کند؟
امریکا تا به حال این تحریم ها را اعمال کرده است. استدلال مخالفان بیشتر به ملاحظه نقل و انتقالاتی است که جمهوری اسلامی ایران برای کمک به محور مقاومت انجام می دهد. یعنی می گویند عضویت ایران در این دو کنوانسیون موجب افشای اطلاعات مربوط به این نقل و انتقالات می شود. امریکا خودش می گردد و سرنخ ها را پیدا می کند و بانک و شرکت و موسسه و تراست و صراف را تحریم می کند، ولی در صورت الحاق کامل ایران به «اف ای تی اف»، با اطلاعاتی که در اختیار دارد، این کارها را انجام خواهد داد.
ولی پاسخ به این انتقاد این است که ما بالاخره با این جهان و واقعیت هایش روبه رو هستیم. اگر من غذا بپزم و شما بیایید غذای من را بگیرید، این نباید موجب شود که من دیگر برای بچه هایم غذا نپزم. واقعیت این است که جهان، جهانِ زور است و اگر ما به این کنوانسیون ها نپیوندیم، تفاوت چندانی ایجاد نمی شود، چون امریکا تحریم های مالی علیه ایران را تاکنون اعمال کرده است. فرض بگیریم در صورت پیوستن، با دست بازتری این تحریم ها را اعمال کند. ولی اگر ما به این دو کنوانسیون بپیوندیم، حداقل فوایدش این است که بهانه را از دست امریکا می گیریم و با یکسری از بانک ها و موسساتی که از این نظام مالی موجود در جهان راضی نیستند، می توانیم کار کنیم.
باید بپذیریم در کجا داریم بازی می کنیم
پیوستن ما به «اف ای تی اف» به این معنی نیست که همه مشکلات تحریمی ما حل می شود. مضیقه ما در نقل و انتقال وجوه مالی، چندبعدی و چندوجهی است. یک وجه آن ناشی از نپیوستن به کنوانسیون های گروه ویژه اقدام مالی است. وجوه دیگری هم دارد که بعضی از آنها حقوقی و بعضی سیاسی و بعضی اجرایی است. ولی ما به عنوان یک کشور واقع بین باید بپذیریم در کجا داریم بازی می کنیم.
(در پاسخ به این سوال که آیا پیوستن ایران به این دو کنوانسیون، مشکل افتتاح حساب بانکی در خارج از کشور را برای شهروندان ایرانی حل می کند؟) بستگی به کشور و آن بانک دارد. سالیان قبل، وقتی که امریکا می خواست در یک کشور دیگر تحریمی علیه ایران ایجاد کند، با این بحث حقوقی روبه رو بود که مقررات داخلی امریکا نمی تواند فرامرزی باشد. یعنی اگر حکمی در داخل امریکا نافذ است، در یک حوزه قضایی دیگر نمی تواند اعمال شود.
این برمی گردد به اوایل انقلاب و آن داستانی که سر بیانیه الجزایر و دعوای بین ایران و امریکا پیش آمد. ایران در آن موقع توانست پول هایی را که در سی تی بانک لندن و جاهای دیگری در لندن داشت، با همین استدلال آزاد کند. امریکا بعدا برای دور زدن این معضل گفت من مقرراتم را در حوزه های قضایی خارج از قلمرو خودم اعمال نمی کنم، بلکه می گویم هر کشور و نهادی که می خواهد در حوزه جغرافیایی و قضایی ایالات متحده کار کند، باید مشخصاتی داشته باشد که یکی از آنها عدم همکاری با کشورهایی است که حامی دایمی تروریسم اند. به این ترتیب، شرکت ها و بانک ها و موسساتی که خارج از امریکا بودند، دیدند اگر بخواهند در داخل امریکا کار کنند، باید شرایط و ضوابط این کشور را بپذیرند. یکی از این ضوابط، کار نکردن با ایران و باز نکردن حساب بانکی برای ایرانی ها بود. در نتیجه در پاسخ به سوال شما باید بگویم تضمینی وجود ندارد و همه چیز بستگی به بانک مربوطه دارد.
اگر بانکی باشد که در داخل امریکا هم فعالیت داشته باشد، تحریم های امریکا را رعایت می کند و اجازه افتتاح حساب به شهروندان ایران نمی دهد، اما اگر در داخل امریکا فعالیت نداشته باشد، چنین اجازه ای را صادر می کند. مثلا ایران در شرکت آلمانی تیسن کروپ سهام داشت که یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان فولاد در جهان است.
من در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی، رییس (سازمان) سرمایه گذاری خارجی بودم. در آن زمان تیسن کروپ به ما گفت آقای رامسفلد، وزیر دفاع امریکا، به ما نامه نوشته است که اگر شما می خواهید در مناقصات وزارت دفاع امریکا شرکت کنید، نباید در هیات مدیره تان سهامدار موثری حضور داشته باشد که شهروند یکی از کشورهای حامی دایمی تروریسم است. تیسن کروپ به ما گفت چون امریکا ایران را حامی دایمی تروریسم می داند و سهام ایران هم در شرکت ما سهام موثر است، امریکا به ما (تیسن کروپ) گفته است که شما نمی توانید در مناقصات ما شرکت کنید. آن موقع تیسن کروپ ۲۲ میلیارد دلار در سال به وزارت دفاع امریکا فلز می فروخت. این موضوع ربطی به «اف ای تی اف» و پالرمو و سی اف تی نداشت. این شرط یک مناقصه گذار برای حضور شرکت ها در مناقصه هایش بود.
اثر تحریم ها بر فعالیت بانک ها با ایران
همه چیز بستگی دارد به اینکه طرف مقابل ما کدام بانک یا کدام شرکت است. بانک ها و شرکت هایی که با امریکا کار می کنند، طبیعتا تا وقتی که تحریم های امریکا پابرجاست، با ایران کار نمی کنند. ولی پیوستن به کنوانسیون های گروه ویژه اقدام مالی به ملت و دولت ایران کمک می کند که از بانک ها و شرکت هایی که در امریکا فعالیتی ندارند، استفاده کنند. می شود انتظار داشت که (بعد از پیوستن ایران به اف ای تی اف) ایرانی ها بتوانند در بعضی و نه همه بانک های اروپایی حساب باز کنند. بعید است که مثلا در دویچه بانک بتوانیم حساب باز کنیم، چون چنین بانک هایی با بانکداری امریکا عمیقا به هم پیوسته اند.
رفتار بانک ها بعد از پذیرفتن اف ای تی اف عوض می شود
ایرانی ها بیشتر در کشورهای اروپای شرقی یا حتی در اتریش که بانک های کوچک تری دارد یا در خود آلمان در بانک های محلی شانس بیشتری برای افتتاح حساب بانکی دارند. همین الان هم اشپارکاسه که یک بانک محلی در آلمان است برای خیلی از ایرانی ها حساب باز می کند. زراعت بانک هم که یک بانک ترکی در آلمان است، برای ایرانی ها حساب باز می کند. واقعیت قضیه این است که در همه این سال های تحریم، ایران بالاخره ۵۰ تا ۶۰ میلیارد دلار کالا خرید و فروش کرده؛ این بدان معنی است که کار کردن با ایران برای فروشندگان و بانک های خارجی مطلوبیت بوده است. ولی آنها در عین حال سعی می کنند روابط شان را با دنیا جوری مدیریت کنند که مشکلی برای شان پیش نیاید. در غیر این صورت، این همه کالایی که اروپایی ها به ما می فروشند، پولش را باید به نحوی دریافت کنند. چشم شان را می بندند و از طریق تراستی ها این پول را می گیرند. اگر ایران به «اف ای تی اف» ملحق شود، این چشم پوشی راحت تر خواهد بود.
مثلا دوبی ممکن است امکان بیشتری به ما بدهد، چون می تواند کنترل بیشتری داشته باشد. در ترکیه شاید وضع برای ایرانی ها بهتر شود. در کل اینکه با پیوستن ایران به «اف ای تی اف» همه مسائل بانکی ما حل خواهد شد، تصور درستی نیست.
جغرافیای خاورمیانه تغییر کرده و این فرصت است
یکی از دلایل مخالفت با پیوستن ایران به این کنوانسیون این بود که حکومت ایران نمی خواست کمکش به این سازمان های نظامی آشکار شود. الان که دیگر امکان کمک به این گروه ها وجود ندارد و سیاست این گروه ها و اصولا جغرافیای خاورمیانه تغییر کرده، شانسی خدادادی برای ایران پدید آمده و ایران می تواند از این فرصت استفاده کند و به «اف ای تی اف» بپیوندد، جهان هم استقبال خواهد کرد.
تفاهم پزشکیان و رهبری؟
واقعیت قضیه این است که آقای پزشکیان بالاخره قول هایی به مردم ایران داده و با سبک و سیاق خودش دارد تحقق این قول ها را دنبال می کند و خیلی هم تشنج در جامعه ایجاد نمی کند. من هم احساسم این است که آقای پزشکیان با رهبری جمهوری اسلامی به تفاهم رسیده است.
چینی ها برای ایرانی ها حساب بانکی باز نکردند
چینی ها در روابط بانکی با ایران خیلی سخت گیرتر از اروپایی ها بوده اند. چینی ها برای ایرانی ها حساب بانکی باز نکرده اند و حساب های قبلا باز شده را هم بسته اند. استدلال شان هم این بوده که شما به این کنوانسیون ها نپیوستید و به خاطر شما، بانک های ما زیر ذره بین رفته است؛ ولی اگر شما به «اف ای تی اف» می پیوستید، ما دچار چنین مشکلی نمی شدیم. به نظر من چینی ها اگر معامله بزرگ تری روی ایران نکنند و ایران را نفروشند، در صورت پیوستن ایران به لوایح گروه ویژه اقدام مالی، در زمینه روابط مالی با ایران همکاری خواهند کرد. پیوستن ایران به این دو کنوانسیون، بر روابط مالی ایران و چین حتما اثر مثبت دارد.
روسیه علاقه ای به پیوستن ما به اف ای تی اف ندارد
روسیه می خواهد از شبکه بانکی ایران استفاده کند. اگر ما به «اف ای تی اف» بپیوندیم، نقل و انتقالات روس ها با بانک های ما آشکار می شود. بنابراین چون روسیه خودش در تحریم است، علاقه ای به پیوستن ما به «اف ای تی اف» ندارد.
