افزایش سرعت بازرگانی بین الملل، ترمز ترانزیت داخلی را کشید!
افزایش سهم ایران از مبادلات ترانزیتی منطقه همواره در اولویت سیاست‌های توسعه‌ای دولت‌ها قرار داشته و در این راستا در برنامه ششم توسعه نیز بهره‌گیری از کریدور شمال و جنوب مورد توجه قرارگرفته است.
افزایش سهم ایران از مبادلات ترانزیتی منطقه همواره در اولویت سیاست‌های توسعه‌ای دولت‌ها قرار داشته و در این راستا در برنامه ششم توسعه نیز بهره‌گیری از کریدور شمال و جنوب مورد توجه قرارگرفته است.
اگرچه عنوان می‌شود این موضوع به دلیل آنچه ضعف در زیرساخت‌های حملونقل ریلی و همچنین نبود مشارکت 100 درصدی بخش خصوصی، تاکنون به‌درستی محقق نشده و اقتصاد کشور نتوانسته از موقعیت ژئوپلیتیک خود بهره‌گیری کامل داشته باشد، اما در مقطع فعلی پس از آغاز درگیری روسیه و اوکراین، نقش ایران پررنگ‌تر و این امکان فراهم شده است تا سهم ایران را از ترانزیت بار و مسافر دوچندان کند. به طوری که مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران، این رشد را در طول تاریخ ترانزیت کشور، بی سابقه میداند.
موضوعی که به اعتقاد کارشناسان، تکمیل ناوگان حمل و نقل، استفاده از فناوری‌های نوین و افزایش سرعت حملونقل ریلی در این راستا حائز اهمیت بوده، تا سرعت بازرگانی داخلی و به تبع آن خارجی افزایش یابد. در همین ارتباط با حسین پورجعفر، مدیرعامل شرکت ریل پرداز سیر گفت‌وگویی صورت گرفته که در ادامه می‌خوانید:
به‌رغم افزایش ترانزیت بین‌المللی از طریق حملونقل ریلی کشور، شاهد کاهش انتقال بار داخلی بوده‌ایم. دلایل این کاهش را در چه موضوعاتی باید جست‌وجو کرد و اساساً ارتباطی بین تغییرات ترانزیت خارجی با انتقال بار داخلی وجود دارد؟
بله ارتباط دارد. وقتی ترانزیت بین‌المللی افزایش می‌یابد، به دلایلی باعث کاهش نسبی حمل داخلی می‌شوند. با توجه به این‌که در ترانزیت بین‌المللی پرداخت حق دسترسی به راه‌آهن به‌صورت نقدی و قبل از حمل صورت می‌گیرد، معمولاً راه‌آهن اولویت حمل را به بار بین‌المللی می‌دهد و درنتیجه تخصیص دیزل نیز با اولویت به بارهای بین‌المللی انجام می‌شود که متعاقباً حملونقل داخلی را با توجه به محدودیت ظرفیت کاهش می‌دهد.
باید توجه داشت که حق دسترسی دریافتی راه‌آهن در حمل بین‌الملل بیشتر است و معمولاً در سیستم سیر و حرکت نیز اولویت با اعزام واگن‌های حمل بین‌الملل خواهد بود. مشخصاً زمانی که ترانزیت بین‌الملل افزایش می‌یابد، ورود واگن‌های خصوصی و دولتی سایر کشورها به داخل کشور افزایش می‌یابد و در نتیجه ظرفیت خطوط کاهش می‌یابد. مجموعه این موارد سبب کاهش حملونقل داخلی در ماه‌های اخیر شده‌اند. با این اوصاف درمجموع حملونقل ریلی کشور نسبت به سال‌های گذشته بیشتر شده است.
با و جود مقرون‌به‌صرفه بودن حمل بار ریلی، علت اصلی کاهش ترانزیت بار داخلی را در چه می‌دانید؟
به نظر بنده دلیل اصلی کاهش بار داخلی، سرعت‌پایین سیر واگن‌ها است. یکی از مهم‌ترین دلایل سرعت پایین سیر واگن‌ها، کاهش تعداد لکوموتیو های گرم و آماده به‌کار بوده که متأسفانه هرسال شاهد کاهش لکوموتیوها هستیم و زیرساخت‌های لازم در این خصوص هنوز به وجود نیامده‌اند و یک خلأ در این حوزه وجود دارد.
سرعت بازرگانی داخلی کشور در مقایسه با کشورهای همسایه در چه وضعیتی قرار دارد و در مبادلات جهانی چه جایگاهی را به خود اختصاص داده‌ایم؟
به‌طورقطع سرعت بازرگانی کشور ما در مقایسه با کشورهای همسایه و بالطبع در مقایسه با دنیا در وضعیت مطلوبی نیست و به‌طور حتم باید افزایش سرعت بازرگانی در سال‌های آتی جزو برنامه‌های اصلی راه‌آهن باشد. علل کاهش سرعت بازرگانی کمبود لکوموتیو، سنتی بودن مدیریت سیر و حرکت و عدم استفاده از قابلیت نرم‌افزاری در بهره‌برداری و سیر و حرکت، عدم راه‌اندازی قطار برنامه‌ای و قطار کامل است.
علل و عوامل سرعت‌پایین مبادلات بازرگانی در داخل کشور چیست و چه تأثیری در قیمت تمام‌شده کالا خواهد داشت؟
کاهش سرعت بازرگانی باعث افزایش مدت‌زمان حمل شده و درنتیجه باعث افزایش بهای تمام‌شده را در پی خواهد داشت. به همین علت توسعه حملونقل ریلی می‌تواند نقش مثبتی در اقتصاد کشور داشته باشد.
برای افزایش سرعت بازرگانی، چه راهکارهای نوآورانه‌ای نیاز است؟
برنامه‌ریزی هوشمند و تجهیز به سیستم نرم‌افزاری مدرن جهت سیر واگن‌ها و حذف برنامه‌ریزی سنتی و غیر بهره‌ور، واگذاری لکوموتیوهای دولتی به بخش خصوصی و درنتیجه افزایش بهره‌وری لکوموتیوها، ایجاد سیاست‌های تشویقی جهت ترغیب بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری و خرید لکوموتیو و راه‌اندازی قطار برنامه‌ای و قطار کامل که باعث افزایش بهره‌وری لکوموتیوها و واگن‌ها می‌شود، ازجمله الزاماتی هستند که باید در حملونقل ریلی توجه بیشتری به آن‌ها شود و در دستور کار مسؤولان قرار گیرد.
منبع: فصلنامه ندای حمل و نقل - شماره 53
