◄ شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت اول
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
تین نیوز |
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
مقدمه
احداث و ساخت یک فرودگاه جدید برای پایتخت کشور ایران که ابتدا با نام فرودگاه تهران شناخته می‌شد و پس از آن به آریامهر و هفتم تیر تغییر یافت و سرانجام به فرودگاه امام خمینی (ره) نام‌گذاری شد تا زمان راه‌اندازی و بهره‌برداری مرحله اول آن حدود چهل سال به طول انجامید. البته در هنگام بهره‌برداری مرحله اول فقط بخش‌های ضروری تسهیلات و تجهیزات فرودگاه به منظور راه‌اندازی و حداقل میزان بهره‌برداری آماده شد و اگرچه در دوره حدود ده سال بعد نیز به‌طور نسبی برخی دیگر از تسهیلات و تجهیزات آن آماده بهره‌برداری شد ولی تا تکمیل طرح برای جابه‌جایی حدود بیست میلیون مسافر فاصله زیادی باقی مانده است. اگرچه این اثر فقط به بیان تاریخی موضوع می‌پردازد ولی تجزیه‌وتحلیل فعالیت‌ها و نحوه مدیریت طرح در گذر تاریخ حدود نیم قرن می‌تواند زمینه‌ساز اتخاذ تصمیمات سرنوشت‌ساز و منطقی آیندگان باشد.
در این بخش مباحث کلیدی و قابل توجه با دو عنوان اصلی «احداث فرودگاه امام خمینی (ره) » و «مدیریت و بهره‌برداری فرودگاه امام خمینی (ره) » پی گرفته می‌شود.
دوران احداث فرودگاه امام خمینی (ره) را می‌توان به دوره‌های تاریخی سال‌های ۱۳۵۷-۱۳۴۶، ۱۳۶۸-۱۳۵۸، ۱۳۷۶-۱۳۶۹، ۱۳۸۳-۱۳۷۷ و ۱۳۹۵-۱۳۸۴ تقسیم کرد.
سال های ۱۳۵۷-۱۳۴۶
فرودگاه بین المللی مهرآباد یک فرودگاه مشترک کشوری و نظامی است که سال‌های قبل از دهه پنجاه در حدود پنج کیلومتری غرب تهران قرار داشته و دارای حدود یک‌هزار و سیصد هکتار زمین است. فرودگاه دو باند روسازی شده فعال با چهار هزار متر طول و شصت متر عرض و سه هزار و ششصد متر طول و چهل و پنج متر عرض دارد. در آن دوران پایانه مسافری آن حدود پنج هزار و دویست و پنجاه متر مربع مساحت داشت و فرودگاه دارای چهارده موقعیت توقف هواپیما بود که برای توسعه آن نیازمند خرید و تصرف اراضی اطراف می‌بود.
قرار گرفتن تدریجی فرودگاه مهرآباد در داخل بافت شهری تهران، احاطه آن بوسیله واحدهای تجاری و مسکونی و صنعتی، آلودگی زیست محیطی، اشتراک فرودگاه کشوری و نظامی، محدودیت زمین برای گسترش و اشباع ظرفیت‌های موجود در زمینه مسافر و بار هوایی و عدم پاسخگویی به نیازهای روز افزون از عوامل بازدارنده توسعه فرودگاه بشمار می آمدند.
همچنین رشد سریع عبور و مرور هوایی در فرودگاه مهرآباد و توسعه آن دولت را به سمت تهیه طرح توسعه فرودگاه تهران سوق داد. بنابراین در سال ۱۳۴۶ به منظور مطالعه و اعلام نظر کارشناسی با درخواست سازمان هواپیمایی کشوری ایران گزارش «بررسی کلیات فرودگاه بین المللی آینده تهران» بوسیله سازمان بین المللی هوانوردی کشوری (ایکائو) تهیه و ارایه می شود.
در برنامه عمرانی چهارم (۱۳۵۱ ـ ۱۳۴۷) مطالعه و اقدام به ساخت فرودگاه جدید تهران برای تامین پذیرش انواع جدید هواپیماهای خطوط بین‌المللی به عنوان یکی از اهداف کمی برنامه به تصویب می‌رسد. در اجرای این حکم و با تقاضای سازمان برنامه و با در نظر گرفتن مفاد گزارش سازمان ایکائو در سال ۱۳۴۷ اولین گزارش بررسی گزینه‌های مختلف برای انتخاب محل فرودگاه جدید به‌وسیله شرکت نورتروپ پیج تدوین می‌شود.
ـ سازمان برنامه در تاریخ پنجم خرداد ماه ۱۳۴۹ با شرکت پیت مارویک میچل، سانفرانسیسکو ـ کالیفرنیا برای برنامه توسعه فرودگاه تهران و انتخاب محل آن قراردادی منعقد کرد که گزارش نهایی آن در اسفند ماه ۱۳۵۰ آماده و ارایه می‌شود. این گزارش شامل شرحی از تجزیه و تحلیل فنی و اقتصادی می باشد که منتج به توصیه هایی در مورد اقدامات دولت برای توسعه و یا ساخت فرودگاه در منطقه تهران شد.
ادامه دارد
