شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت چهل و هشتم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت چهل و هشتم:
با این تصمیم محاسبات مالی قراردادها نیز مورد بررسی مشاوران قرار گرفت و پس از تأیید محاسبات مالی، مذاکره با شرکت تاو نهایی شد. ضرورت داشت تا براساس مفاد قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی، مجوز سرمایه‌گذاری از سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران نیز دریافت شود.
وزارت امور اقتصادی و دارایی ضمن نقد متن تفاهم‌نامه نکاتی از جمله رقابت فرودگاه‌های تهران و استانبول و دوبی را متذکر می‌شود و اشاره دارد که اعطای اختیار انحصاری مدیریت بهره‌برداری فرودگاه امام‌خمینی (ره) به یک شرکت ترکیه‌ای که فعالیت مشابهی در فرودگاه استانبول انجام می‌دهد جای تأمل و تدبر دارد و قابل پیش‌بینی است که این اقدام در مواردی که منافع این فرودگاه و فرودگاه استانبول در تقابل یکدیگر قرار بگیرد منجر به حل مسئله به نفع فرودگاه استانبول خواهد شد و از جنبه حفظ منافع ملی محل تأمل است.
اگر چه رقابت احتمالی می‌تواند وجود داشته باشد ولی چون کنسرسیوم مذکور به‌عنوان سرمایه‌گذار بخش خصوصی خواهان بازگشت سرمایه و منافع مترتب با آن در کوتاه‌ترین زمان است مرجح دانستن منافع و موقعیت فرودگاه استانبول بر منافع خود از طرف آن کنسرسیوم بعید به نظر می‌آمد.
سرانجام آن سازمان پس از بررسی و مطالعه اسناد و قراردادها مجوز سرمایه‌گذاری را به شرح زیر برای شرکت تاو مقیم جمهوری ترکیه صادر کرد تا براساس قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی و آئین‌نامه اجرایی آن و با رعایت تمامی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران از طریق انعقاد قرارداد ساخت و بهره‌برداری و انتقال با شرکت فرودگاه‌های کشور در طرح تکمیل و بهره‌برداری از فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی (ره) براساس شرایط زیر سرمایه‌گذاری کند:
۱ ـ سرمایه‌گذاری شرکت تاو جمعا بالغ بر ۱۹۳ و ۸ صدم میلیون دلار به‌صورت زیر به کشور وارد شود:
الف) معادل ۱۴۰ میلیون و ۳ دهم دلار به‌صورت نقد،
ب) معادل ۵۰ میلیون و ۷۸ صدم دلار به‌صورت ماشین‌آلات و تجهیزات.
۲ ـ برگشت سرمایه خارجی از محل وجوه حاصل از دریافت تعرفه‌های مقرر در قرارداد و سایر درآمدهای حاصل از ارائه خدمات به مسافران طی مدت ۱۱ سال و ۳ ماه صورت پذیرد.
ارز مورد نیاز برای این منظور در حدودی که شرکت فرودگاه‌های کشور تأیید کند از محل درآمدهای ارزی قابل وصول در خارج از کشور و در صورت عدم کفایت از طریق خرید ارز از نظام بانکی کشور تأمین و قابل انتقال خواهد بود.
۳ ـ شرکت تاو و شرکت فرودگاه‌های کشور مکلف هستند جزئیات مربوط به آورده شرکت تاو و محاسبات مربوط به سهم طرفین از عملکرد طرح را در دفاتر جداگانه‌ای ضبط و نگهداری کنند.
۴ ـ با ختم دوره قرارداد تمامی تأسیسات فرودگاه بدون هیچ‌گونه پرداختی به شرکت فرودگاه‌های کشور واگذار می‌شود و به این ترتیب سرمایه‌گذاری خارجی در طرح تسویه شده تلقی خواهد شد. تسویه حقوق سرمایه‌گذار خارجی قبل از خاتمه دوره قرارداد فقط نسبت به مانده تسویه نشده سرمایه‌گذاری وی محدود خواهد بود.
۵ ـ شرکت تاو مجاز است به‌منظور ایفای تعهدات قراردادی خود مبادرت به تأسیس شعبه و یا شرکت مستقل ایرانی (شرکت پروژه) کند. در هر صورت شرکت یا شعبه بعد از خاتمه قرارداد ساخت و بهره‌برداری و انتقال برچیده و تسویه می‌شود و مانده دارایی‌ها عینا و بدون هرگونه پرداختی بابت آن به شرکت فرودگاه‌های کشور منتقل خواهد شد.
۶ ـ سرمایه‌گذار خارجی ملزم است طی مدت ۶ ماه از تاریخ ابلاغ مجوز سرمایه‌گذاری مبادرت به ورود سرمایه مناسبی برای شروع عملیات اجرایی طرح کند.
در نهایت پیش‌نویس قرارداد سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری شرکت تاو پس از بررسی و ارزیابی حداقل سه تیم کارشناسی ـ تخصصی در زمینه‌های حقوقی، اجرایی و فنی، مالی و بهره گیری از نظرات مشاوران مجرب بین‌المللی به تأیید رسید و هماهنگی لازم برای دریافت مجوز سرمایه‌گذاری از سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران انجام شد.
هر چند این قرارداد هنوز به امضا نرسیده بود اما با انعقاد قرارداد ساخت و بهره‌برداری و انتقال اجرای فعالیت احداث و تکمیل فرودگاه و بهره‌برداری از پایانه فعلی فرودگاه به‌وسیله شرکت تاو رسمیت می‌یافت.
در هنگام بررسی پیش‌نویس قراردادها شرکت تاو اظهار علاقه می‌کند تا راه‌اندازی و بهره‌برداری مرحله اول فرودگاه امام‌خمینی (ره) را در بهمن‌ماه ۱۳۸۲ (اول فوریه ۲۰۰۴) و حتی قبل از امضا و نهایی شدن قراردادها انجام دهد. دیدگاه سازمان هواپیمایی کشوری بر آن بود که با در نظر گرفتن مشکلات متعدد در بهره‌برداری به‌وسیله طرف ایرانی بهتر است در این مقطع زمانی با واگذاری بهره‌برداری به شرکت تاو موافقت شود تا بتوان فعالیت فرودگاه را در بهمن‌ماه ۱۳۸۲ آغاز کرد که موضوع مورد موافقت وزارت راه و ترابری قرار می‌گیرد.
ادامه دارد
