شهر فرودگاهی امام در گذر تاریخ/قسمت شصت و هفتم
علیرضا منظری-کارشناس صنعت هوایی
در کشور جمهوری اسلامی ایران فرودگاه‌های متعددی احداث و مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند که از جمله آنها فرودگاه امام خمینی (ره) است که به‌عنوان یک فرودگاه بین‌المللی در کنار پایتخت کشور واقع شده است. رسیدن شهر فرودگاهی امام به شکل فعلی، به دلایلی حدود ۵ دهه طول کشیده است، بنابراین بیان سابقه احداث و بهره‌برداری آن در طول حدود نیم قرن، علاوه بر ثبت در تاریخ می‌تواند چراغ راه آیندگان قرار گیرد.
اگرچه آغاز احداث و بهره‌برداری این فرودگاه به سال‌های قبل از انقلاب اسلامی باز می‌گردد، ولی عمده عمر طولانی خود را در دوران پس از انقلاب اسلامی گذرانده است و در‌این‌راستا با توجه به تغییرات متعدد در سطح وزات راه و ترابری و ریاست سازمان هواپیمایی کشوری، شاهد تحولات و فراز و نشیب‌های زیادی بوده است زیرا با هر تغییر و جابه‌جایی مدیران و به تبع آن سیاست‌ها و خط مشی‌ها، در کند یا تند شدن فرایند احداث و بهره‌برداری این پروژه تأثیر قابل توجهی ایجاد شده است.
از‌همین‌رو علیرضا منظری با توجه به اینکه در دوران خدمت خود در سازمان هواپیمایی کشوری از نزدیک در جریان این فراز و نشیب‌ها بوده، تصمیم گرفته تا گوشه‌هایی از روند این فعالیت‌ها را به رشته تحریر درآورد و برای قسمت‌هایی از آن نیز از اطلاعات دیگران بهره ببرد. به گفته این کارشناس ارشد حوزه هوایی، در این مجموعه به هیچ‌وجه تجزیه‌وتحلیل در نظر نبوده و نگارنده صرفاً در پی گردآوری مطالب بر حسب تاریخ انجام بوده است و فقط در برخی موارد به‌ناچار گلایه‌مندی‌های رایج را ذکر کرده است.
حال تین نیوز در صدد است تا بخش‌هایی از این کتاب منتشرنشده (در دست انتشار) را برای معرفی این ابرپروژه به تدریج در قالب تاریخ شفاهی سازمان هواپیمایی کشوری در اختیار مخاطبان قرار دهد. در همین راستا دپارتمان تاریخ شفاهی موسسه مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی تین آمادگی خود را جهت مصاحبه با پیشکسوتان حوزه حمل و نقل هوایی کشور و ثبت تاریخ شفاهی این صنعت، اعلام می‌دارد.
قسمت شصت و هفتم:
واگذاری پایانه مسافری زیارتی (سلام)
با توجه به کمبود ظرفیت پایانه مسافری شماره یک فرودگاه امام خمینی(ره) و نیاز به احداث پایانه اختصاصی برای مسافران زیارتی عازم سایر کشورها طرح احداث یک پایانه جدید مورد تأیید قرار گرفت. اگرچه در تعیین محل احداث این پایانه اشتباهاتی رخ داد ولی طراحی و ساخت پایانه مسافری زیارتی با ظرفیت حدود دو میلیون مسافر و مساحت حدود چهل‌وپنج هزار مترمربع در سال ۱۳۸۸ با اعتبار دولتی و انعقاد قرارداد با شرکت ملی ساختمان (بنیاد مستضعفان) شروع شد.
پس از ساخت و اتمام تقریبی اسکلت بتونی آن بنا در اواخر سال ۱۳۸۹ به دلیل کمبود منابع مالی و عدم پرداخت به پیمانکار استمرار احداث پایانه مسافری متوقف شد. در اواخر سال ۱۳۹۲ با توجه به نیاز فرودگاه امام به اتمام سریع پروژه پایانه مسافری زیارتی و در چارچوب تصمیم ادامه پروژه با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و بازگشت سرمایه در حداکثر زمان بیست‌وپنج سال بهره‌برداری مجری طرح توسعه فرودگاه امام خمینی (ره) فراخوان واگذاری پروژه به بخش خصوصی را صادر کرد. البته به‌منظور امکان توجیه‌پذیری پروژه تغییراتی در سیاست‌های اجرایی فرودگاه به وجود آمد و مقرر شد تا از ظرفیت این پایانه برای مسافران سیاحتی و یا گردشگری علاوه بر مسافران زیارتی نیز استفاده شود و در این راستا پروژه به پایانه مسافری سیاحتی‌ـ‌زیارتی تغییر نام یافت.
در این رابطه دو سرمایه‌گذار بخش خصوصی تقاضای خود را ارائه دادند. بانک توسعه گردشگری تمایل خود مبنی بر انجام و تکمیل پروژه پایانه مسافری سیاحتی‌ـ‌زیارتی به روش ساخت و بهره‌برداری و انتقال از طریق شرکت‌های زیرمجموعه خود را اعلام کرده بود اما مذاکرات آنها با مسئولان مجری طرح توسعه به‌طور نیمه‌تمام رها ماند. از طرف دیگر شرکت سامان کوشا یاس به‌منظور سرمایه‌گذاری در فرودگاه امام خمینی (ره) به‌ویژه پایانه‌های مسافری شماره دو و سیاحتی‌ـ‌زیارتی به روش تأمین اعتبار مالی اعلام آمادگی کرد. مجری طرح استفاده از امکانات تأمین مالی خارجی در طرح توسعه فرودگاه را مستلزم اخذ مجوزهایی از مراجع قانونی می‌دانست و بر این باور بود که واگذاری پروژه پس از تکمیل پیش‌نیازها امکان‌پذیر خواهد شد.
درنهایت مقرر شد تا در مورد پروژه پایانه مسافری سیاحتی‌ـ‌زیارتی به روش ساخت و بهره‌برداری و انتقال سرمایه‌گذاری انجام پذیرد که در شهریور سال ۱۳۹۳ منجر به امضای تفاهم‌نامه شد. مطابق مفاد آن مقرر شد تا شرکت مذکور جهت احداث بخشی از پردیس زیارتی شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) شامل تکمیل پایانه (سیاحتی‌ـ‌زیارتی) و توقفگاه خودرو و سایر بناهای جانبی آن در قالب قرارداد ساخت و بهره‌برداری و انتقال سرمایه‌گذاری نماید و به همین منظور با همکاری مسئولان فرودگاه امام و دسترسی به اطلاعات تخصصی پیشنهادی را به همراه مطالعات توجیه فنی‌ـ‌اقتصادی ارائه دهد.
اگرچه شرکت مذکور با تعیین کارشناسان خبره مقدمات تهیه طرح را فراهم آورد که مستلزم انجام هزینه بود ولی با تغییر تصمیم وزارت راه‌وشهرسازی انجام این طرح استمرار نیافت. به هر ترتیب در اواخر بهمن‌ماه ۱۳۹۳ وزارت راه‌وشهرسازی سیاست‌های اجرایی قبلی مبنی بر استفاده از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی برای استمرار اجرای پروژه پایانه مسافری سیاحتی‌ـ‌زیارتی را تغییر داد و مقرر داشت تا ادامه احداث آن را از طریق تأمین اعتبارات دولتی و پیمانکار آن یعنی شرکت ملی ساختمان انجام دهند.
بعلاوه مدیرعامل جدید شرکت فرودگاه‌های کشور اظهار داشت تاکنون هیچ سرمایه‌گذار خصوصی داخلی و خارجی برای سرمایه‌گذاری در مورد این پروژه وارد مذاکره نشده و ابراز تمایل برای مشارکت و سرمایه‌گذاری تا امضای قرارداد فاصله زیادی دارد. به همین جهت شرکت فرودگاه‌های کشور با تأمین اعتبار از منابع دولتی ادامه ساخت پایانه مسافری شماره دو (سیاحتی‌ـ‌زیارتی) فرودگاه را شروع خواهد کرد و طبق پیش‌بینی احداث آن حدود دویست میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. بر مبنای طرح جامع فرودگاه ساخت پایانه مسافری شماره دو با مساحت چهل‌ودو هزار مترمربع در اولویت قرار دارد که تاکنون این پروژه تنها ۲۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و در طول سه سال گذشته ساخت آن متوقف مانده است.
ادامه دارد
