◄ اثر زلزله کرمانشاه بر ترانزیت منطقه

رضا نفیسی*

مصیبت وارده به مردم کشورمان که بر اثر زلزله ایجادشده، بسیار تاثربرانگیز است اما این موضوع عامل موثری بر حجم ترانزیت و کاهش یا افزایش آن، حتی در مجاورت با کشورهایی که درگیر این بلیه طبیعی شده‌اند و در همسایگی ما هستند نمی‌تواند باشد. چراکه بحث ترانزیت به عوامل دیگری بستگی دارد هرکدام از آن‌ها باید مورد واکاوی قرار گیرند و مقدار اثرگذاری هریک از آن‌ها است که حجم و کیفیت مقوله ترانزیت را مشخص می‌کند.

مسلماً اتفاقات اخیر سیاسی در کردستان عراق و منطقه را می‌توان به عنوان عاملی برای کاهش حجم ترانزیت با کردستان دانست. اما برای افزایش حجم ترانزیت با کردستان عراق و تبیین دلایل کاهش آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: مواردی همچون بحران‌های اخیر سیاسی کردستان، شرایط منطقه‌ای هردو کشور، قوانین دست و پاگیری که عموماً سرعت ترانزیت را کند می‌کنند و  عدم وجود شرکت‌های توانمند در بخش خصوصی برای توسعه ترانزیت.

مشکل ما این است که شرکت‌ها در کشور ما منتظر بار می‌مانند بدون اینکه به بسترسازی برای تصاحب بازار رقابتی فکر کنند و به همین ترتیب قسمتی از ترانزیت در این مسیر هم به شیوه‌ای بسیار سنتی انجام می‌شود. در این موقعیت، وقوع زلزله می‌تواند از همان حجم ترانزیتی موجود بکاهد.

اما پس از گذار از شرایط بحرانی زلزله اخیر یا در حین آن، آمار ترانزیت از مبادی ورودی و خروجی اندکی دچار نوسان شد، هرچند که این موقعیت بسیار زودگذر بود و شرایط به‌سرعت به حالت طبیعی برگشت. این حالت طبیعی اما همان‌طور که گفتیم متأثر از شرایط سیاسی خودِ منطقه کردستان عراق شده است. از طرف ایران نیز مشکلاتی وجود دارد که عدم هماهنگی با شرایط بین‌المللی و گستره محدود تفکر اقتصادی متصدیان امر ترانزیت می‌تواند از عوامل مؤثر باشد. ما باید به اصلاح قوانین دست بزنیم و آن‌ها را شفاف کنیم، از طرفی شرکت‌های ما نیز این توانمندی را ندارند که پتانسیل ترانزیتی منطقه به‌جای طی کردن کشورهای همسایه از کریدورهای جاده‌ای و هوایی و ریلی ما عبور کنند.

به‌این‌ترتیب زلزله به‌تنهایی عامل تاثیرگذار بر وضعیت ترانزیت ما با کردستان نیست. به‌ویژه که اثرات مخرب این بلای طبیعی در آنجا بسیار کم بوده است. درواقع زلزله بیشتر بر مناطق کردنشین کشور ما تأثیر داشته است که از این نقطه‌نظر، زلزله توانسته از حجم حمل‌ونقل و ترانزیت کالا از این منطقه، به‌ویژه به شیوه سنتی آن، به کردستان عراق کم کند که این حجم مقدار قابل‌توجهی نیست که بتواند موضوع یک بحث باشد.

*مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی سازمان راهداری