◄ صنعت حمل و نقل جاده‌ای تشنه اصلاح و بازنگری

وبلاگ تین نیوز، محمد سیاوشی |  اتفاقات و حوادث جاده ای ناگوار‌، دردناک و جانسوز در کشور عزیزمان و از بین رفتن جان و مال هموطنان در این حوادث و داغدار شدن مردم ایران عزیز به علت وقوع این رویدادها‌، بنده را بر آن داشت تا از کاستی ها‌، مشکلات و چالش های مهم و اساسی این صنعت استراتژیک و تأثیر گذار مطالبی را به نگارش درآورده و در این گزارش سعی دارم به موضوع مهم و راهبردی آموزش و غافل ماندن نظام آموزشی‌، دانشگاه های معتبر و وزارت علوم  از این صنعت و تبعات ناشی از این اغفال بپردازم. 

در جهان امروز بخش حمل و نقل از جمله بخش های زیر بنایی اقتصاد هر جامعه است که علاوه بر تحت تاثیر قرار دادن فرآیند توسعه اقتصادی، خود نیز در جریان توسعه دچار تغییر و تحول می شود‌، حمل و نقل با ایفای نقش رابط میان بازار تولید و بازار مصرف و همچنین جابه جائی سریع و ایمن مسافران از نقطه ای به نقطه دیگر به مثابه پایه‌های پلی است که بخش های مختلف اقتصادی‌، فرهنگی و اجتماعی جوامع با عبور از آن به سمت توسعه پایدار حرکت می کنند‌، صنعت حمل و نقل صنعتی توانمند است که در مناسبات فرهنگی‌، اجتماعی و اقتصادی جهان امروز نقش و جایگاه ویژه ای دارد‌، کلیه کارشناسان و اندیشمندان علم اقتصاد بر این باورند که صنعت حمل و نقل یکی از شاخص های موثر در پیشرفت و ترقی یک کشور در کلیه زمینه‌ها است و توجه به حمل و نقل و زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری آن یکی از اصول واجب و ضروری است‌، برخورداری از شبکه و سیستم حمل ونقل ایمن‌، سریع‌، کارآمد و مبتنی بر علم و دانش روز دنیا از عوامل زمینه ساز توفیق کشورها در عرصه تولید‌، بازرگانی داخلی و خارجی و شناساندن تمدن و فرهنگ خویش بوده است و کشور  باستانی و  پر افتخار ایران نیز بخشی از موقعیت و اقتدار تاریخی خود را مدیون موقعیت استراتژیک و جغرافیایی خاص و نقش تأثیرگذار حمل و نقلی خود بوده است.
 
در جمهوری اسلامی ایران به استناد آمار منابع رسمی‌، بیش از 90 درصد از جابه جایی کالا و مسافر بر دوش صنعت حمل و نقل جاده ای قرار دارد و از این رو توجه جدی و ویژه به این بخش که ارتباط مستقیم با جان و مال میلیون ها انسان دارد بسیار حائز اهمیت و حیاتی می باشد.
یکی از پارامترهای اصلی توسعه و پیشرفت در هر بخش‌، ارائه آموزش های لازم، کاربردی و مستمر به نیروی انسانی توسط سازمان های مربوطه و همچنین دانشگاه‌ها و مراکز علمی می باشد و هرچه سطح کمی و کیفی این آموزش ها بیشتر باشد طبیعتاً خروجی امور مطلوبتر و پربارتر خواهد بود، حال سوال جدی و اساسی اینجاست که دانشگاه ها و مراکز علمی و در رأس آنها وزارت علوم در راستای تربیت نیروی کارشناس و متخصص برای صنعت حمل و نقل جاده ای در راستای پیشرفت و تعالی همه جانبه این صنعت چه اقداماتی انجام داده است، چند رشته تخصصی ویژه  حمل و نقل جاده ای و در چند دانشگاه معتبر کشور ایجاد و راه اندازی کرده است و چه تعداد کارشناس و متخصص در زمینه مدیریت حمل و نقل جاده ای تربیت و عرضه کرده است؟ 

با توجه به اهمیت راهبردی و جایگاه موثر بخش حمل و نقل جاده ای در جابه جایی سریع و ایمن کالا‌، مسافر و همچنین تعداد نیروها و شرکت های فعال در این صنعت‌، مکانیزم ها و منابع مالی در گردش بسیار عظیم در این بخش متاسفانه تاکنون هیچ یک از دانشگاه‌های مهم و معتبر کشور رشته ای ویژه و مخصوص این صنعت استراتژیک و حساس طراحی‌، پیاده سازی و اجراء نکرده اند  و اکثریت مطلق مدیران و شاغلین در این بخش یا فاقد تحصیلات علمی و دانشگاهی بوده اند و یا در صورت دارا بودن مدارک تحصیلی دانشگاهی، این مدارک متناسب و مرتبط با این صنعت نبوده و وزارت علوم که متولی تربیت نیروهای مورد نیاز تمام بخش های کشور می‌باشد نیز متأسفانه از این امر غافل مانده و نیرویی را که طی یک دوره جامع و کامل حداقل چهارساله با تلفیقی از دروس رشته های مدیریت بازرگانی، اقتصاد، حقوق، زبان های خارجی، گردشگری‌، امور گمرکی و بندری، بیمه، جغرافیا، حسابداری، بازاریابی، روانشناسی، کامپیوتر، صنایع، عمران، مکانیک و غیره آشنائی داشته باشد را پرورش نداده و متأسفانه امروز باید شاهد این باشیم که صنعت بزرگ، مهم و استراتژیک حمل و نقل جاده ای فاقد نیروهای تحصیل کرده در این زمینه باشد و با توجه به تجربه چندین ساله ای که در زمینه حمل و نقل جاده ای داشته ام باید بگویم امروز صنعت حمل و نقل جاده ای کشور از نظر علمی و آکادمیک بسیار فقیر‌، از نظر اقتصادی بسیار پر هزینه‌، از نظر جانی بسیار پرتلفات‌، از نظر ایمنی بسیار پر حادثه و در مقایسه با کشورهای پیشرفته بسیار در سطح پائین و همچنین با اشکالات و ایرادات بسیار جدی اداره می شود و نتیجه این امر بروز تبعات مخرب و منفی متعددی از جمله حوادث ناگوار جاده ای و از بین رفتن جان و مال هزاران انسان بی گناه و بی دفاع‌، ثأثیرات منفی و مخرب در جذب و رشد صنعت گردشگری کشور‌، تخریب چهره بین المللی کشور در این زمینه‌، افزایش بی رویه هزینه های حمل کالا و مسافر و بالا رفتن  بیش از حد قیمت تمام شده خدمات و محصولات می باشد.
 
به استناد آمارهای رسمی موجود در سایت سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای تا پایان سال 1391، تعداد 4178 شرکت حمل و نقل در زمینه حمل کالا، 2440 شرکت حمل و نقل در زمینه حمل مسافر، 378496 دستگاه انواع کامیون و کامیونت در زمینه حمل کالا، 88762 دستگاه انواع اتوبوس، مینی بوس و سواری در زمینه حمل مسافر، 590223  نفر راننده در زمینه حمل کالا، 200548 نفر راننده در زمینه حمل مسافر و همچنین بیش از 100 هزار نفر نیروی ستادی و اجرائی شاغل در بخش حمل و نقل جاده ای مسافر و کالا به صورت مستقیم در حال فعالیت می باشند.
حال با توجه به آمار فوق و تعداد قابل توجه نیروها و مکانیزم های فعال در این بخش و همچنین اهمیت راهبردی این صنعت در رشد و تعالی اقتصاد داخلی و خارجی، اثر گذاری مستقیم و ملموس بر معیشت و رفاه مردم‌، ارتباط مستقیم و موثر با جان و مال میلیون ها انسان‌، این سوال مهم و اساسی پیش می آید که چرا صنعتی با این همه اهمیت نباید دارای یک رشته دانشگاهی ویژه و مخصوص به خود باشد!؟  

بنابراین لازم است مسئولین و دست اندرکاران وزارت راه و وزارت علوم به دلایل ذکر شده و همچنین به منظور جلوگیری بیش از پیش از بین رفتن جان و مال هزاران هموطن و انسان بی گناه‌، جلوگیری از خدشه دار شدن نام و اعتبار کشور ایران در عرصه های بین المللی دراین زمینه‌، پیشگیری از تأثیر مخرب و منفی بر پایه های اقتصادی کشور و غیره‌، در خصوص ایجاد و راه اندازی رشته ای به نام مدیریت حمل و نقل جاده ای در مقطع حداقل کارشناسی در دانشگاه های معتبر چند شهر کشور (مانند تهران‌، بندرعباس‌، اصفهان‌، مشهد‌، شیراز‌، بندر امام خمینی (ره)‌، اهواز‌، تبریز‌، کرج‌، قزوین و غیره ...) برای تربیت نیروهای انسانی مورد نیاز و همچنین تقویت زیرساخت های این صنعت استراتژیک سریعاً اقدام کنند تا انشالله اولین قدم رشد و توسعه این صنعت که همان آموزش و تربیت نیروی انسانی ماهر و متخصص می باشد برداشته شود و در آینده ای نزدیک صنعت حمل و نقل جاده ای شاهد ورود نیروهای تحصیلکرده، متخصص و آشنا به کلیه قوانین و مقررات مرتبط با حمل و نقل جاده ای باشد و این نیروهای جوان و مجهز به سلاح علم و عمل با تدبیر و استفاده حداکثری از ظرفیت های موجود و پیش رو موجبات رشد و ترقی بیش از پیش این صنعت باشند و باعث دستیابی کشور عزیزمان به اهداف داخلی و خارجی خود در این زمینه شوند. 

در صورتی که نظام آموزشی کشور اقدام به ایجاد و اجرای رشته های تخصصی در زمینه حمل و نقل جاده ای و همچنین تربیت و پرورش صحیح‌، اصولی و مبتنی بر علم روز نیروها و شاغلین صنعت حمل و نقل جاده ای نماید‌، قطعاً و مطمئناً این نیروها با تکیه بر دانش به دست آمده و بهره مندی از تجربه فعالان این صنعت و همچنین الگوبرداری صحیح از کشورهای پیشرفته و صاحب نام، توانائی حل و فصل چالش ها و مشکلات متعدد موجود در این صنعت از جمله ساماندهی اصولی و کاهش عمر مفید ناوگان حمل کالا و مسافر‌، خروج ناوگان فرسوده و معیوب از چرخه این صنعت‌، افزایش ضریب ایمنی ناوگان و استفاده از ناوگان مطمئن و ایمن‌، استخدام و بکارگیری افراد باسابقه و متخصص در شرکت های حمل و نقل به عنوان مدیر فنی جهت بازدید کامل ناوگان قبل از حرکت برای حصول اطمینان لازم از صحت و سلامت ناوگان حمل مسافر یا کالا‌، استفاده از نیروها و رانندگان ورزیده و مجرب و قانون مدار‌، دسته بندی و درجه بندی شاغلین‌، ناوگان و شرکت های حمل و نقل کشور به منظور ارائه خدمات بهتر و برتر‌، تهیه و تدوین دستورالعمل و استانداردهای جدید و کاربردی برای شاغلین و ناوگان این صنعت‌، چیدمان صحیح نیروها جهت تسریع در روند امور‌، ارائه آموزش های کوتاه مدت مفید و موثر به نیروها و رانندگان این صنعت به منظور افزایش واقعی سطح کمی و کیفی خدمات‌، گسترش بیشتر و استفاده حداکثری از علم IT در این صنعت‌، روش های نوین جذب گردشگران داخلی و خارجی در بخش گردشگری‌، مدیریت و کاهش هزینه های این صنعت، افزایش بیش از پیش رفاه مسافران و گردشگران و چندین مشکل اساسی دیگر که فعلاً از ذکر آنها معذورم را به نحوی شایسته و با تعامل و همکاری با مسئولین کلیه بخش های مرتبط و دست اندرکار خواهند داشت. 

در پایان لازم به ذکر است در حال حاضر رشته هایی با نام حمل و نقل و اکثرا در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاه های کشور در حال تدریس و  اجرا می باشند ولی این رشته ها ارتباط مستقیم و موثری با حمل و نقل جاده ای و قوانین و مقررات آن ندارند و بیشتر  حول مباحث فنی و مرتبط با گروه مهندسی عمران می باشند. همچنین در حال حاضر تنها یک دانشکده تخصصی حمل و نقل در کشور وجود دارد که متعلق به دانشگاه اصفهان می باشد و همانطور که گفته شد بیشتر حول مسائل و مباحث فنی از جمله ریل و ترافیک می باشد و بستر آن مهندسی عمران است و ارتباط مستقیم و موثری با صنعت حمل و نقل جاده ای ندارد.