◄ راه بخشنده به چه معناست؟

محمد سیدی مَرغکی*-پس از ادغام نشریه های شماره 161( آیین نامه طرح هندسی راه‌ها) 87( معیارهای طرح تقاطع همسطح و غیرهمسطح) و 196(آیین نامه طرح هندسی راه های روستایی) در سال 1391 و ابلاغ نشریه شماره 415 با عنوان آیین نامه طرح هندسی راه‌های ایران از سوی امور نظام فنی که ملغی شدن آیین‌نامه‌های پیش گفته را در برداشت تعریف جدیدی در این آیین نامه وارد شد که در فصل دوم در یک سطر توضیح داده شده است. این تعریف جدید "راه بخشنده" نام دارد که در مقاله پیش رو به تفسیر این تعریف خواهیم پرداخت.

1- در فصل دوم آیین نامه که به تعاریف و اصطلاحات می‌پردازد آمده است: راه بخشنده راهی است که در خطاهای انسانی به دلیل ایمن بودن حاشیه و حریم راه حداقل خسارت به استفاده کنندگان وارد شود. اما هیچ تفسیری از این تعریف در فصول بعدی ارائه نشده است تا به استناد آن بتوان طرح هندسی راه‌ها را مبتنی بر این گزاره چیدمان کرد.

2- آنچه که واضح است و می شود بر روی آن مانور داد ایمن سازی حاشیه راه ها است. از دو وجه به این مساله باید نگاه کرد. ابتدا در مطالعات طراحی هندسی و برنامه ریزی پیش از احداث باید این نگرش را لحاظ کرد و سپس در راه های ساخته شده اقدامات اصلاحی در این زمینه انجام شود.

3- در حوزه طرح هندسی و برنامه‌ریزی پیش از احداث به چند مورد باید توجه ویژه داشت. طرح هم سطح بودن شانه و سواره رو و متفاوت بودن رنگ آنها در نظر گرفتن اضافه عرض در قوس های افقی شیب شیروانی‌های خاکریزی ملایم در نظر گرفتن کرانه به صورت کامل(شانه خاکی و آسفالتی) در مقطع عرضی پیش بینی شانه و پیاده رو در تونل و پل عبور راه در امتداد منحنی های میزان در صورت امکان در نظر گرفتن دال های بتنی بر روی قنوی بتنی حاشیه راه جهت هم سطح کردن با شانه و موارد دیگر جملگی از معیارهایی هستند که به تعریف بخشنده بودن راه جان می دهند.

4- در راه های در حال بهره برداری بسیار بهتر است ابتدا یک ممیزی ایمنی انجام شود و نقاط حادثه خیز به صورت علمی مشخص شود. سپس رویکردها و راهکارهای قابل اجرا پیش بینی و برنامه ریزی شود. برای نمونه پس از بررسی ها در یک راه اصلی 2 طرفه ممکن است یک قوس افقی(پیچ) حادثه خیز نیاز به اضافه عرض داشته باشد تا فاصله دید آن تامین شود. خب این مورد بلافاصله باید عملیاتی شود. مورد مهم دیگر اصلاح حاشیه راه ها از طریق حذف شیب های عمیق و دپوهای خاکی کناره مسیر است. یاد آور می شود که دپوی مصالح خاکی ناشی از خاکبرداری در حین احداث در حاشیه راه ها موردی است که به وفور در کشور دیده می شود و ادارات کل راه و شهرسازی و دستگاه های نظارتی توجهی به آن ندارند. این مساله نقض اساسی آیین نامه طرح هندسی راه های ایران است که بخشندگی و زیبایی(aesthetic) راه را به چالش می کشد. نکته آخر استفاده به جا و صحیح از تجهیزات نوین و مدرن ایمنی است. تابلوهای راهنمایی و تیرهای چراغ برق با پایه های انعطاف پذیر و گاردریل‌های کابلی و فلکسیبل از مواردی است که می‌توان به آنها اشاره کرد.

 نتیجه گیری

در یک سانحه جاده ای 3 عامل انسان راه و وسیله نقلیه اثرگذارند. خودروهای موجود در کشور عمدتا با استانداردهای ایمنی مهم مثل یورو(Euro) سازگاری ندارند و این مسیر روند افولی داشته است. برای نمونه دو خودروی پراید و پژو که در تصادفات منجر به فوت کشور نقش بسیار پررنگی دارند حداقل 30 سال است که در کشورهای مادر خود از رده تولید خارج شده‌اند. خطاهای انسانی نیز غیرقابل اجتناب است و البته از طریق آموزش های رسانه‌ای سعی زیادی در کاهش آنها شده است. وجه دیگر یک حادثه ایمنی راه‌هاست که نقش بسیار تعیین کننده2ای در جلوگیری از تصادفات دارد. حاشیه ایمن یک راه می‌تواند از ایجاد یک حادثه بسیار شدید منجر به فوت جلوگیری کند یا حداقل سطح شدت آن را به طور قابل ملاحظه ای کاهش دهد.

پژوهشگر در مهندسی راه و ترابری