◄ وظیفه نمایندگان و نقش خودروسازان در بهبود ایمنی راه‌ها
بسیار مهم است که از خود بپرسیم چرا باید در کشورهای پیشرفته به اصل موضوع برای حل معضل تصادفات و ایمنی راه‌ها بپردازند و ما در اینجا با درگیر شدن در مسائل جناحی و سیاسی، دائماً خود را به حواشی موضوع مشغول داشته و از حرکت جدی برای حل ریشه‌ای مسئله غفلت نمائیم؟
حبیب رستمی*: آنچه در این مختصر به آن خواهم پرداخت، با اشاره به جایگاه وزارت راه‌وشهرسازی برای بهبود ایمنی راه‌های کشور، توجه به وظیفه نمایندگان ملت در مجلس و نقش خودروسازان داخلی در پیشبرد این امر مهم است و انگیزه نگارش این مطلب نامه‌‌ای است که اخیراً جمعی از فعالان صنعت خودرو آمریکا به وزیر حملونقل این کشور نوشته و این وزارتخانه را بر آن داشته‌اند تا شرایط استفاده عملی از استاندارد IEEE 802.11p برای ارتباطات بی‌سیم در محیط‌های خودرویی موسوم یه DSRC و حفاظت از باند فرکانسی مورد نیاز برای اجرای کاربردهای ایمنی مبتنی بر این استاندارد را تأمین کند.
در ابتدای این نامه که توسط 76 فعال عمده در صنعت خودرو آمریکا از جمله مراکز تحقیقات دانشگاهی، شرکت‌های تولیدکننده تجهیزات الکترونیکی خودرو و شرکت‌های بزرگ خودروسازی مانند جنرال موتورز، ولوو، تویوتا و کیا موتور امضاء شده است، خطاب به خانم آلین چائو وزیر حملونقل این کشور آمده است: « با وحود حرکت سریع نوآوری و پیشرفت‌های فناوری خودروهای هوشمند و خودکار، حملونقل در حال یک تغییر انقلابی در ایالت متحده است. تحت رهبری و راهنمایی شما، ما باور داریم ایالت متحده می‌تواند رهبر جهانی در حوزه این فناوری نوین باقی بماند. این رهبری می‌تواند یک سامانه حملونقل امن‌تر و کارآمدتر را تضمین کند که موجب کاهش مرگ‌ومیر جاده‌ای، افزایش بهره‌وری و بهبود حملونقل می‌گردد. انجمن‌ها، شرکت‌ها، صنایع و مراکزی که این نامه را می‌نویسند، بر حمایت ادامه‌دار خود در حوزه ارتباطات خودرویی تاکید می‌کنند و به جد، وزارت حملونقل را بر آن می‌دارند تا به شکل کامل به توسعه گسترده این فناوری متعهد بماند، و در آخر، از این وزارتخانه می‌خواهند تا طیف باند فرکانسی 5.9 گیگاهرتزی (اختصاص یافته برای کاربردهای این فناوری) را از تداخل‌های خطرناک امواج مصون بدارد.»
مقدمه فوق در این نامه آغازی است بر تشریح خواسته امضاکنندگان آن که چیزی جز بیان دغدغه ایشان برای بهبود ایمنی و کاهش تلفات و صدمات انسانی در جاده‌های کشورشان نیست و این بیان، ریشه در تلاش‌ها و اقداماتی دارد که تقریباً از دو دهه قبل در این کشور شروع شده و در ابعاد مختلف جریان یافته است.
جا دارد در اینجا مختصراً به گوشه‌ای از این اقدامات اشاره شود. پس از اجرای پروژه‌های آزمایشی در سطح ملی و اثبات قابلیت‌های عملیاتی فناوری DSRC در باند فرکانسی 5.9 گیگاهرتز مبتنی بر استاندارد IEEE 802.11p با مشارکت دانشگاه‌های بزرگ آمریکا مانند برکلی و میشیگان، موضوع در مجلس نمایندگان آمریکا مطرح شد و در تاریخ 13 نوامبر 2013، نماینده شرکت تویوتا در کمیته فرعی ارتباطات و فناوری این مجلس، با اشاره به سابقه و نتایج مثبت استفاده از نسل اول این فناوری در ژاپن، اعضای این کمیته را با قابلیت‌های این فناوری برای بهبود ایمنی جاده‌ها آشنا نموده و بر ضرورت استفاده از آن تأکید کرد.
پیشرفت‌های این فناوری ادامه یافت و قابلیت‌های آن به عنوان یک فناوری بدون جایگزین برای اجرای کاربردهای ایمنی از ابعاد مختلف مورد تأئید مراکز تحقیقاتی آمریکا و دیگر نقاط دنیا قرار گرفت، تا جایی که وزیر حملونقل آمریکا در فوریه سال 2014، اهمیت این فناوری را برای آمریکا در حد فتح کره ماه اعلام کرد و آقای اوباما رئیس جمهور وقت آمریکا نیز در جولای همان سال به هنگام بازدید از نمایش نحوه عمل فناوری ارتباطات خودرویی، تأکید کرد که در باقیمانده زمان دولتش تلاش خواهد کرد تا قانون الزامی کردن استفاده از این فناوری را به تصویب کنگره برساند. او در این بازدید گفت : «به عنوان یک پدر که نگران جان فرزند شانزده ساله خود هستم، هر فناوری که باعث افزایش ایمنی رانندگی شود برایم از اهمیت برخوردار است.»
تلاش‌های وزارت حملونقل آمریکا در نهایت به تدوین پیش‌نویس قانون مورد نظر انجامید که در ژانویه سال 2017 منتشر شد تا در فرآیند تصویب کنگره قرار بگیرد، اما مانند برخی دیگر از اقدامات دولت جدید این کشور، فرآیند مزبور متوقف شد و این در حالی است که نهادها و مراکز دانشگاهی و شرکت‌های حوزه حملونقل هوشمند و صنعت خودروی این کشور همچنان به دنبال توسعه کاربردهای فناوری یاد شده هستند و فناوریهای جدید ارتباطات سلولی (تلفن همراه) را قابل مقایسه و جایگزین فناوری DSRC نمی‌دانند. نامه اخیر نوشته شده از سوی این نهادها، مراکز و شرکت‌ها به خانم آلین چائو، دقیقاً این نکته را نشان می‌دهد که تا چه حد به حقانیت کار خود مطمئن هستند و بر انجام آن تأکید دارند.
سیر تحولات فناوری DSRC و رویکرد کشورهای پیشرفته در مورد توسعه کاربردهای آن می‌تواند برای ما و بیشتر از همه، برای نمایندگان مجلس و خودروسازهای ما درس‌آموز باشد و اینکه اگر دغدغه ایمنی، رفاه و آسایش هموطنان خود را داریم، خوب است به کارکردهای فناوریهای نوین و استفاده از توان تخصصی داخل کشور برای بهبود ایمنی و کاستن از تلفات انسانی در تصادفات خودرویی توجه داشته باشیم.
نمایندگان محترم مجلس بنا به وظایف نمایندگی خود می‌توانند از وزیر راه سوال کنند، اما چرا هیچ‌گاه قبل از آن از وضعیت سند ملی حملونقل هوشمند کشور سوال نکرده و نمی‌کنند؟ و اینکه چرا هیچ‌گاه پرسشی درباره استفاده از فناوریهای نوین برای کارآمدتر کردن پروژه‌های جاری این وزارتخانه در بخش ایمنی و کاهش تصادفات جاده‌ای مطرح نمی‌شود؟ خوب است در این ارتباط اشاره شود که در آخرین برنامه راهبردی پنج‌ساله حملونقل هوشمند آمریکا برای دوره 2015 تا 2019، دو فناوری به عنوان فناوریهای پایه و محوری تعیین شده‌اند که یکی ارتباطات خودرویی برمبنای استاندارد فوق‌الذکر و دیگری فناوری خودروهای بدون راننده است و ما در کشورمان که با حجم زیادی از مسائل در حوزه حملونقل و به‌ویژه ایمنی راه‌ها مواجه هستیم، هنوز هیچ برنامه راهبردی و سند ملی برای این حوزه نداریم.
ناگفته نماند که سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای در مردادماه امسال با ارائه گزارش خود به کمیسیون عمران مجلس، در خصوص فناوری ارتباطات خودرویی اعلام نظر کرده و همکاری مجلس برای ایجاد زیرساخت‌های قانونی به منظور توسعه آن را درخواست نموده است. سوال این است که بررسی این گزارش اکنون در چه وضعیتی است و آیا نباید نمایندگان به همان اندازه که به دنبال سوال از وزیر راه هستند، به فکر تنظیم قوانینی هم باشند تا زیرساخت توسعه این نوع فناوری‌ها را برای بهبود ایمنی راه‌ها تأمین کنند؟
کمیسیون عمران مجلس مطابق با ماده 49 آئین‌نامه داخلی مجلس که اجازه می‌دهد هر یک از کمیسیون‌ها در محدوده تخصصی خود برای بررسی طرح‌ها، پیشنهاد اصلاح قوانین و گزارش به مجلس وارد عمل شوند، در دوم خرداد امسال با دعوت از وزیر صنعت، معدن و تجارت و فعالان صنعت خودروی کشور به بررسی نقش خودروسازی در ارتقای شاخص‌های توسعه حملونقل پرداخته است. آنچه از اخبار مربوط به این جلسه دریافت می‌شود، این است که مقرر شده است با اعمال ماده 49 آیین نامه در خصوص وضعیت صنعت خودروسازی کشور، نقش خودرو در حملونقل جاده‌ای بررسی و مشکلات و نارسایی‌های آن احصاء گردد تا گزارشی مفصل همراه با پیشنهادها و راهکارها تقدیم صحن مجلس شود. سوال دقیقاً اینجاست که نمایندگان محترم مجلس و شرکت‌های خودروساز داخلی تا چه حد به جایگاه فناوری ارتباطات خودرویی برای ایمنی‌بخشی سفرهای شهروندان درجاده‌های کشور توجه دارند؟ آیا در بررسی، تهیه گزارش و ارائه پیشنهادهای خود به آنچه در دنیا می‌گذرد و یا لااقل آنچه در گزارش مردادماه سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای آمده است توجه می‌کنند؟
قابل ذکر است که در سند «اهداف و سیاست‌های توسعه صنعت خودرو در افق 1404»، مصوب شورای سیاستگذاری خودرو در زمستان سال 92، به استفاده از فناوری ارتباطات خودرویی به عنوان یک سیاست برای تولید خودرو رقابت‌پذیر پرداخته شده است. مانند بسیاری از نمونه‌های دیگر که اهداف زیبای مندرج در اسناد بالادستی ما را کشورهای همسایه و دیگران زودتر مورد توجه قرار داده و بهتر به آنها عمل می‌کنند، در این مورد نیز خودروسازان داخلی تاکنون هیچ عنایتی به برنامهریزی برای استفاده از فناوری یاد شده از خود نشان نداده‌اند. حال آنکه کشوری مانند قطر برای استفاده از این فناوری در جهت بهبود آینده حملونقل خود، برنامهریزی وسرمایه‌گذاری مشخصی را از چند سال پیش شروع کرده است.
فناوری که در بخش پایانی نامه فعالان صنعت خودرو آمریکا به وزیر حملونقل این کشور در مورد آن این‌گونه آمده است: «ما به شکلی جمعی به دنبال این هستیم تا این فناوری جدید با قابلیت‌های اثبات شده برای توسعه حملونقل، رشد اقتصادی و نجات جان انسان‌ها را در خودروها و جاده‌هایمان به‌کار بگیریم. همان‌طور که ما سخت تلاش می‌کنیم تا روی مهمترین چالش‌های پیشِ روی سامانه‌های حملونقل در آینده متمرکز شویم، این بسیار حیاتی است که وزارت حملونقل از توسعه فناوری DSRC حمایت کند و از باند 5.9 گیگاهرتز برای کاربردهای ایمنی به دور از تداخل امواج حفاظت کند. به طور خاص، تاخیر در ایجاد یک استاندارد ملی برای ارتباطات خودرو به خودرو موجب می‌شود تلاش‌های اداره ملی ایمنی بزرگراه‌ها (NHTSA) در زمانی که کشته‌ها و زخمی‌ها در جاده‌های ما رو به افزایش است به مخاطره بیافتد.»
در پایان بسیار مهم است که از خود بپرسیم چرا باید در کشورهای پیشرفته به اصل موضوع برای حل معضل تصادفات و ایمنی راه‌ها بپردازند و ما در اینجا با درگیر شدن در مسائل جناحی و سیاسی، دائماً خود را به حواشی موضوع مشغول داشته و از حرکت جدی برای حل ریشه‌ای مسئله غفلت نمائیم؟
امید بنده و همکارانم در سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف که سال‌هاست بر روی کسب دانش فنی و توسعه کاربردهای فناوری ارتباطات خودرویی کار می‌کنیم، این است‌که نمایندگان مجلس در کمیسیون عمران، با همراهی صنعت خودروی کشور و وزارت راه و شهرسازی بتوانند به زودی زیرساخت‌های قانونی و شرایط پیاده‌سازی کاربردهای این فناوری را بر روی خودروها و در جاده‌های کشور فراهم آورند. یقینًا با فراهم سازی شرایط لازم، بخش خصوصی و تولیدکنندگان تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری این فناوری نیز وارد عمل شده و با مشارکت عموم شهروندان برای تجهیز خودروهای خود، آینده‌ای سرشار از ایمنی، رفاه و آسایش را در معابر شهری و جاده‌های کشور شاهد خواهیم بود.
* مدیر گروه پژوهشی فناوری اطلاعات سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف
