◄ 20 شرکت، قربانی حمل ناخواسته «پیش‌سازها» شدند
زندانی شدن راننده و معلق شدن شرکت حمل‌کننده کالا فصل مشترک قاچاق ترانزیتی در غرب و شرق کشور است، اما وقتی به شرق کشور می‌رسیم، با مشکل بزرگ‌تری به نام قاچاق «پیش سازها» به مقصد افغانستان روبه‌رو می‌شویم که این روزها عامل زمین‌گیری و بسته شدن بسیاری از شرکت‌های حمل‌ونقلی شده است.
زندانی شدن راننده و معلق شدن شرکت حمل‌کننده کالا فصل مشترک قاچاق ترانزیتی در غرب و شرق کشور است، اما وقتی به شرق کشور می‌رسیم، با مشکل بزرگ‌تری به نام قاچاق «پیش سازها» به مقصد افغانستان روبه‌رو می‌شویم که این روزها عامل زمین‌گیری و بسته شدن بسیاری از شرکت‌های حمل‌ونقلی شده است.
محمود امتی، نایب‌رئیس انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی خراسان رضوی، در گفتگو با هفته‌نامه «حمل‌ونقل» به تشریح مشکلات روابط ترانزیتی ایران و افغانستان پرداخت و خبر داد که بیش از 20 شرکت قربانی حمل ناخواسته پیش سازها شده و از سوی گمرک بسته‌شده‌اند.
آقای امتی! شما بارها از آسیبی که قاچاق بر ترانزیت کشور وارد کرده است شکایت کرده‌اید، شکل قاچاق در شرق با غرب کشور چه تفاوتی دارد؟
رانندگانی که در مسیر اروپا کار می‌کنند، وقتی مرز بازرگان را رد می‌کنند، در ترکیه و بلغارستان به دلیل کشف قاچاق در جوف کالاهای صادراتی و بارهایشان دستگیر می‌شوند و متأسفانه قوانین این کشورها به این سمت می‌رود که راننده بازداشت و کامیون توقیف می‌شود. این مشکلی است که شرکت‌های حمل‌ونقلی دارند که در تهران و غرب کشور فعال‌اند و بار صادراتی آن‌ها به مقصد اروپا حمل می‌شود. البته در شرق کشور، مشکل دیگری وجود دارد به نام «حمل پیش سازها» که موادی است که مصرف چندگانه دارد، اما در افغانستان برای قاچاق استفاده می‌شود.
متأسفانه شرکت‌ها بدون اینکه از وجود پیش‌سازها اطلاع داشته باشند، فقط به استناد اسنادی که به دستشان رسیده است، بار را اظهار می‌کنند و به مقصد می‌فرستند و هیچ‌کدام از شرکت‌های حمل‌کننده از محتوای داخل هیچ کانتینری اطلاع ندارند و صرفاً به استناد اسناد کالا را اظهار می‌کنند، بعد کانتیر می‌آید در دوغارون که مرز مشترک ایران و افغانستان است، اسکن می‌شود و شرکت‌دار تازه آنجا متوجه می‌شود که مثلاً بااینکه بار لوازم یدکی است، از داخل کامیون پیش ساز کشف‌شده است. اینجا اولین اتهام به شرکت حمل‌ونقل وارد است که به جرم حمل پیش ساز منع کار می‌شود و گمرک از فعالیت‌های شرکت جلوگیری می‌کند.
به‌طور کلان این مشکلات باعث بسته شدن چند شرکت خصوصی شده و چه تأثیری بر ترانزیت کشور داشته است؟
تاکنون بیست شرکت گرفتار این مشکل شده‌اند. بخش خصوصی به دنبال محیط امنی برای کار است و فقط زمانی به‌عنوان فعال اقتصادی به سرمایه‌گذاری تشویق می‌شویم که احساس امنیت کنیم و دغدغه‌ای نداشته باشیم، اما اکنون حمل‌ونقل بین‌المللی دچار مشکل بزرگی به‌خصوص در سمت افغانستان شده است و بیشتر شرکت‌های حمل‌ونقلی از پیش ساز مواد مخدر ترس دارند؛ زیرا هیچ کس اطلاعی از محتوای داخل کانتیر ندارد. فقط دو نفر اطلاع دارند، کسی که صاحب بار است و کسی که در مقصد بار را تحویل می‌گیرد و در این میان چند حمل‌کننده بار هستند که از محتوای جنس خبر ندارند و به همین دلیل، وقتی این ترس حاکم می‌شود که مبادا از داخل کامیون پیش ساز کشف شود، شرکت‌ها عقب‌نشینی می‌کنند و در نهایت بخش خصوصی چندان رغبتی به سرمایه‌گذاری در این بخش ندارد.
در مقایسه با ترکیه، میزان اعتماد شرکت‌های خصوصی به حمایت‌های دولتی در ایران چقدر است؟
در ترکیه، به شرکت‌های حمل‌ونقلی بها می‌دهند و آن‌ها احساس امنیت دارند. شرکت‌هایی هستند که تا ۳ هزار دستگاه کامیون ملی دارند، اما اینجا سرمایه‌گذار چون از آینده نگران است، سرمایه را جای دیگری می‌برد. ما در حمل‌ونقل بین‌المللی در سمت افغانستان ترس داریم و وقتی مشکلی برای شرکتی پیش می‌آید، این هشدار را به همه شرکت‌های استان می‌دهد که ممکن است از داخل محموله شما هم پیش ساز کشف شود، بنابراین ترس حاکم بر وجود ترانزیت‌کننده باعث شده است که نتوانیم شرکت‌های قوی در لجستیک داشته باشیم و این مشکل رفع نمی‌شود، مگر اینکه بپذیریم این خطر در روابط با همسایه ما وجود دارد، یعنی در کنار اینکه می‌توانیم از ترانزیت درآمد میلیاردی داشته باشیم.
راه حل نهایی برای رفع دغدغه فعالان ترانزیتی چیست؟
با روش‌های قهری و بستن شرکت‌ها این مشکل حل نمی‌شود. باید یک دیوار الکترونیکی برای کشورمان تعریف و محموله‌ها را ایکس‌ری کنیم و هر محموله‌ای که به مقصد افغانستان می‌رود یا به کشور می‌آید، اسکن شود. اسکن هم برای دولت کار ساده‌ای است و برگشت سرمایه هم دارد. به نظر ما در صورت راه‌اندازی ایکس‌ری تا ۹۰ درصد مشکلات برطرف می‌شود.
چرا مرز دوغارون به دستگاه ایکس‌ری مجهز نیست؟
متأسفانه دستگاه ایکس‌ری دوغارون که مرز فعال خراسان و افغانستان است، از سال گذشته از کار افتاد و اکنون دوباره دستگاه جدید خریداری و نصب‌شده است و فعلاً به‌صورت رندوم کار را انجام می‌دهد و تا اوایل سال آینده، کار دائمی شروع می‌شود. البته مشکلات شرکت‌ها برطرف نمی‌شود، ما محموله‌ها را شناسایی می‌کنیم، اما باز انگشت اتهام گمرک به‌سوی شرکت‌های حمل‌ونقلی است و مشکلات باقی می‌ماند. تنها مزیتی که دارد این است که ریسک را برای مافیا و عوامل این کار بالا می‌رود، زیرا مافیا می‌داند که محوله‌ها اسکن می‌شود و تا حدودی از وقوع جرم کاسته خواهد شد.
