◄ افزایش نرخ عوارض آزادراهی چه تاثیری بر تصادفات جاده‌ای دارد؟
نرخ جدید عوارض آزادراهی، با پنج ماه تأخیر، هفته گذشته با دستور وزیر را‌و‌شهرسازی اعمال شد. در نرخ‌های جدید، به‌طور میانگین ۲۱ درصد افزایش قیمت اعمال‌شده که در برخی موارد، عوارض آزادراهی را به ارقام نجومی نزدیک کرده است. این ارقام نجومی به‌ویژه برای خودروهای سنگین که در آزادراه‌های ساخته‌شده تردد می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود.
نرخ جدید عوارض آزادراهی، با پنج ماه تأخیر، با دستور وزیر را‌و‌شهرسازی اعمال شد. در نرخ‌های جدید، به‌طور میانگین ۲۱ درصد افزایش قیمت اعمال‌شده که در برخی موارد، عوارض آزادراهی را به ارقام نجومی نزدیک کرده است. این ارقام نجومی به‌ویژه برای خودروهای سنگین که در آزادراه‌های ساخته‌شده تردد می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود.
اینجا ببینید: جدول نرخ عوارض آزادراه‌های کشور در سال 98
اما مدیرکل بهره‌برداری از آزادراه‌های وزارت راه‌وشهرسازی می‌گوید که «این افزایش قیمت بر اساس قانون و ضوابط مربوطه بوده» و «هرساله مدل‌های مالی که برای ساخت و استهلاک آزادراه‌ها تعیین می‌شود، موردبررسی قرار گرفته و بر اساس مفاد قانون‌های ذی‌ربط وزیر راه‌وشهرسازی نسبت به اعلام نرخ جدید با توجه به پارامترهای مختلف ازجمله نرخ تورم اقدام می‌کند.»
عمده دلیل وزارت راه‌وشهرسازی برای اعمال افزایش نرخ عوارض آزادراهی، «استهلاک» هزینه‌هایی است که توسط بخش خصوصی برای احداث این آزادراه‌ها پرداخت شده است. وزارت راه‌وشهرسازی می‌گوید بودجه راه‌سازی و توسعه شبکه آزادراهی فقط ۵ درصد از هزینه‌های موجود را کفاف می‌دهد و ازاین‌رو چاره‌ای نیست به‌جز مشارکت با بخش خصوصی. آن‌هم درحالی‌که بر اساس آخرین آمار موجود، بیش از ۲ هزار کیلومتر آزادراه در دست ساخت وجود دارد که پس از ساخته‌شدن، هزینه‌هایی چون نگهداری، نصب علائم و روشنایی و... نیز به هزینه‌های جاری آن اضافه می‌شود.
سال گذشته، غلامرضا سلامی، مشاور وزیر وقت راه‌وشهرسازی در گفتگو با «حمل‌ونقل» اعلام کرده بود که «سیاست این وزارتخانه در برخورد با چالشی به نام آزادراه‌ها، حرکت به سمت پولی شدن بیشتر آنهاست.» سلامی عنوان کرده بود که «عوارض دریافت شده ناچیز است» ازاین‌رو «سرمایه‌گذاران بخش خصوصی به دلیل همین سود کم، حاضر به تعمیر و نگهداری آزادراه‌ها نیستند.»
بیشتر بخوانید: سیاست جدید وزارت راه؛ دریافت عوارض بیشتر و پولی‌شدن آزادراه‌ها
اما او از طرحی خبر داده بود که بر اساس آن، «در صورت ارتقای سطح سرویس و نگهداری از آزادراه‌ها توسط بخش خصوصی عوارض آزادراه‌ها بالا برود.» به گفته مشاور وزیر وقت راه‌وشهرسازی عوامل زیادی در تعیین شاخص‌های دریافت عوارض آزادراهی دخیل هستند. مثلا اگر آزادراهی راه عبور منحصربه‌فردی داشته باشد که البته در ایران چنین آزادراهی نداریم این مردم هستند که انتخاب می‌کنند از راه ویژه که پولی است بروند یا از راه معمولی. یا اینکه آیا این آزادراه‌ها برای رفت‌وآمدهای محیطی است یا برای کسب‌وکار است. اینها همه عواملی است که در محاسبه قیمت عوارض آزادراهی محاسبه می‌شود. (متن صحبت‌های غلامرضا سلامی را در تین نیوز به تاریخ دوم تیر ۱۳۹۷ بخوانید)
چقدر رشد کرد؟
مقایسه درصد رشد نرخ عوارضی کشور در سال ۹۸ با ۹۷ نشان می‌دهد که بالاترین نرخ رشد در بخش عوارض خودروهای سواری در این یک سال رخ‌داده است. بهای عوارض خودروهای سواری به ازای یک کیلومتر پیمایش، در سال گذشته ۵۸۷ ریال بوده که امسال این عدد به ۷۱۵ ریال افزایش پیدا کرده است؛ یعنی ۲۳ درصد رشد بهای عوارض در یک سال. در دو بخش کامیونت و کامیون دو محور نیز این رشد بالا به شکلی دیگر دیده می‌شود. بهای عوارض به ازای یک کیلومتر پیمایش در سال گذشته برای کامیونت‌ها هزار و ۱۱۴ ریال بوده که امسال هزار و ۳۲۳ ریال افزایش پیدا کرده است.
برای کامیون‌های دو محور نیز این رقم از هزار و ۳۸۶ ریال در سال گذشته به هزار و ۶۴۷ ریال برای امسال افزایش پیدا کرده تا در این دو بخش رشد
۱۹ درصد عوارض آزادراهی رخ دهد. پس از خودروهای سواری، کامیون‌ها و کامیون‌های دو محور، وانت‌بارها هستند که با بیش‌ترین رشد قیمتی در عوارض آزادراهی مواجه بوده‌اند. چنانکه در این بخش عوارض آزادراهی از ۸۷۷ ریال در سال گذشته به هزار و ۲۰ ریال در سال جاری رشد کرده است.
این رشد قیمتی ۱۶درصد نسبت به سال گذشته بوده است. درست به‌مانند نرخ عوارض آزادراهی تریلی‌ها که از ۲ هزار و ۱۹۵ ریال به ۲ هزار و ۵۲۴ ریال رسیده است. کم‌ترین میزان رشد عوارض آزادراهی در بخش حمل‌ونقل عمومی جاده‌ای بوده است. چنانکه برای اتوبوس‌ها عوارض آزادراهی به ازای یک کیلومتر پیمایش، در سال گذشته هزار و ۳۸۶ ریال بوده که امسال این رقم به هزار و ۴۹۸ ریال رسیده است. ۱۰درصد رشد در یک سال؛ اما پایین‌ترین میزان رشد نرخ عوارض آزادراهی نیز برای مینی‌بوس بوده که از ۸۷۷ ریال به ازای یک کیلومتر پیمایش به ۹۶۶ ریال در سال جاری رسیده است.
اعداد نجومی در یک آزادراه
اما می‌رسیم به یک آزادراه پرحاشیه که میزان افزایش نرخ عوارض آزادراهی آن نجومی و پرسر و صدا شده است. آزادراه خرم آباد-پل زال که یکی از مهم‌ترین آزادراه‌های ایران و مسیر ترانزیتی شمال به جنوب کشور محسوب می‌شود؛ که با هدف کاهش تصادف و زمان سفر، صرفه‌جویی سالانه ۴۰ میلیارد تومان در مصرف سوخت، کاهش ۶۰ کیلومتری طول مسیر نسبت به مسیر قدیمی خرم‌آباد-پل‌دختر-اندیمشک، کاهش بار ترافیکی و افزایش سرعت مطمئن در این مسیر احداث شد و در ۱۱ آبان سال ۸۹ به بهره‌برداری رسید.
بیشتر بخوانید: آزادراه خرمزال، گران با خدمات ناچیز
ساخت این آزادراه حدود ۷۵۰ میلیارد تومان هزینه داشته که ۵۰ درصد آن توسط دولت و بقیه توسط بخش خصوصی تأمین‌شده که گفته می‌شود سهم دولت پس از پنج سال از محل صرفه‌جویی در مصرف سوخت خودروها برگشت داده شده و در اظهارنظرهایی عوارض دریافتی از خودروها در این آزادراه از ۱۸ سال تا ۳۰ سال پس از بهره‌برداری به بخش خصوصی تعلق خواهد گرفت. آزادراهی که به‌صورت چهار خطه با عرضی در حدود ۲۶ متر احداث‌شده در فاصله ۱۸ کیلومتری جنوب غربی خرم‌آباد آغاز شده و در ۳.۵ کیلومتری روستای پل زال واقع در حدود ۶۰ کیلومتری شهر اندیمشک خاتمه می‌یابد.
عوارض این آزادراه از ابتدای بهره‌برداری خبرساز شد و عده‌ای در این خصوص گلایه داشتند و امروز نیز با گذشت حدود هشت سال از این بهره‌برداری، عوارض این آزادراه هم‌چنان خبرساز و نارضایتی برخی مردم استان‌های لرستان و خوزستان را به همراه داشته است.
نرخ عوارض جدید از خودروی سواری در این آزادراه، از ۱۵ هزار به ۱۸ هزار تومان، مینی‌بوس از ۳۰ به ۳۱، وانت از ۲۰ به ۲۵ اتوبوس از ۳۵ به ۳۶، کامیون سه محور از ۴۵ به ۵۵ و تریلی از ۵۵ به ۶۵ هزار تومان افزایش یافته است. نرخ تریلی و نفت‌کش نیز از ۶۰ هزار تومان به ترتیب به ۶۵ و ۷۵ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش پیدا کرده است.
پس از وقوع سیل ویرانگر در جاده خرم‌آباد-پل‌دختر، حجم خودروهای عبوری از گلوگاه ترانزیتی شمال–جنوب افزایش یافته و افزایش عوارض این مسیر موجب اعتراض تعداد بیش‌تری از مسافران و رانندگان شده است. روزانه ۱۳ هزار خودرو از این آزادراه عبور می‌کنند و مسئول بهره‌برداری این آزادراه می‌گوید با توجه به حجم بالای ترافیک و هزینه‌های نگهداری و تعمیر، عوارض آزادراه طوری محاسبه می‌شود که بخش خصوصی متضرر نشود.
تصادفات کم می‌شود؟
عمده دلیل رانندگان برای استفاده از آزادراه‌ها، امکانات نور و روشنایی در شب، آسفالت مناسب و علائم و خط‌کشی درست است. این امکانات است که به‌طورکلی، میزان تصادفات را کاهش داده و سفر کم‌خطری را رقم می‌زند. اما برخی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که افزایش نرخ عوارض آزادراهی، حداقل برای رانندگانی که نیاز روزانه و پی‌درپی به استفاده از آزادراه‌ها دارند خبر خوبی نیست و آنها را به سمت جاده‌های قدیمی‌تر و ناامن‌تر که حادثه‌خیز نیز هستند سوق می‌دهد.
اعمال عوارض جدید برای آزادراه‌ها در حالی است که وزارت راه‌وشهرسازی به دنبال الکترونیکی‌کردن پرداخت عوارض در آزادراه‌هاست. با این سیاست جدید، این امیدواری به وجود می‌آید که هر خودرو بر اساس میزان پیمایشی که داشته و بر اساس الگوهای در نظر گرفته‌شده، به میزان خاصی عوارض بپردازد. اما تا آن زمان، «پرداخت پول برای استفاده از امکانات جاده‌ای» است که حرف اول را می‌زند.
