میرشفیع: سرمایه‌گذاری دولت در روستاهای پراستعداد / جمعیت روستاهای بالای ۵۰ خانوار رشد داشته است
تین نیوز | معاون وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه راهسازی برای روستاهایی كه ظرفیت اقتصادی بالاتری دارند در اولویت است گفت: اولویت اول با روستاهایی است كه ظرفیت بیشتری در زمینه‌های گردشگری، كشاورزی یا صنعت و معدن داشته باشند.
متن گفتگوی سیدحسین میرشفیع معاون راه روستایی وزیر راه و شهرسازی به شهر زیر است:
توسعه روستایی امری همه جانبه است و توجه به یك وجه آن نه تنها كیفیت زندگی روستاییان را افزایش نخواهد داد بلكه ممكن است به كاهش آن نیز منجر شود. برخی كارشناسان معتقدند كه راهسازی روستایی در ایران، امری یك‌جانبه و منفرد است و همزمان با آن اقدامات دیگری در جهت توسعه روستایی انجام نشده. در واقع این طور ادعا می‌شود كه جاده به روستاهایی كشیده شده كه به علل دیگری غیر از نداشتن راه درحال تخلیه هستند. آیا به نظر شما، این تحلیل صحیح است؟
راه كشیده می‌شود تا حداقل امكانات دسترسی روستاییان فراهم شود. حتی اگر روستاییان توان توسعه اقتصادی را نداشته باشند و فارغ از اینكه ظرفیت اقتصادی چقدر خواهد بود، وظیفه دولت و حاكمیت این است كه این حداقل حقوق شهروندی را فراهم كند. اما مساله دیگری نیز وجود دارد؛ شما معتقدید به غیر از راهسازی، اقدام دیگری برای پیشبرد توسعه روستایی انجام نشده است اما این باور صحیح نیست. فكر می‌كنم علت آنكه چنین تصوری به وجود آمده، كم‌كاری نهاد‌های مسوول در زمینه اطلاع‌رسانی است وگرنه اقدامات موثری در زمینه توسعه روستایی در دست اقدام است.
خوشبختانه درحال حاضر رییس‌جمهور دو معاون در نهاد ریاست‌جمهوری دارد، یك معاون اقتصادی و یك معاون توسعه روستایی. معاونت توسعه روستایی متولی مستقیم رسیدگی به این روند است و درحال حاضر پروژه‌های مختلفی را در دست بررسی و پیگیری دارد. اعتبارات بانكی و بودجه برای توسعه تولید و ایجاد صنایع تبدیلی از این دست پروژه‌هاست. علت آنكه شما چنین اعتقادی دارید، این است كه نهاد‌های متوالی، اقدامات لازم را برای مطلع كردن رسانه‌ها و مردم از اقداماتشان انجام نداده‌اند وگرنه من هنگامی كه برای بازرسی از پروژه‌های راهسازی به روستاها سر می‌زنم شاهد سایر فعالیت‌های عمرانی و توسعه‌یی نیز هستم.
اما به نظر می‌رسد كه توجه نكردن به توسعه روستایی یكی از معضلات اصلی كشور باشد. خیلی‌ها مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها را نشانه این معضل می‌دانند.
نكته‌یی هست كه نشان می‌دهد ما خیلی هم در زمینه توسعه روستایی ناموفق نبوده‌ایم. به خاطر وصل بودن روستاهای كشور به ظرفیت آب و خاك و با در نظر گرفتن این واقعیت كه به خاطر وضعیت بد منابع طبیعی، جمعیت روستایی باید طبیعتا افت می‌كرد اما مقایسه دو سرشماری سال‌های ۸۵ و ۹۰ نشان می‌دهد كه جمعیت روستاهای بالای ۵۰ خانوار رشد داشته است. روستاهای پراكنده طبیعتا كاهش جمعیت داشته‌اند كه این امر چندان دور از اهداف اقتصادی دولت نیست. به غیر از مناطق مرزی كه به دلایل دفاعی و امنیتی، تاكید دولت بر حفظ جمعیت و جلوگیری از روستاهای پراكنده است در سایر مناطق خوب است كه روستاها یك حداقل جمعیت و طرفیت اقتصادی داشته باشند. در این صورت خدمات‌رسانی به این مناطق برای دولت تسهیل خواهد شد.
همانطور كه گفتید، روستاهای كم جمعیت و پراكنده زیادی در كشور وجود دارند. آیا به صرف وجود روستا به چنین مناطقی «راه» كشیده می‌شود یا پیش از احداث جاده مطالعات اقتصادی متناسب انجام می‌شود؟
طبیعتا این طور است. مطالعاتی كه در معاونت راه روستایی وزارت راه نیز انجام گرفته به همین منظور است. تلاش ما بر این است كه در خدمات‌رسانی و راهسازی مناطقی كه ظرفیت اقتصادی بالاتری دارند را در اولویت قرار دهیم و سرمایه‌گذاری خود بر مناطق كم استعداد معطوف نكنیم. به همین علت از ۷۰هزار كیلومتر راه روستایی پیش‌بینی شده ۳۶هزار كیلومتر را كنار گذاشته و باقی را در دستور كار اجرایی قرار داده‌ایم. اولویت اول با روستاهایی است كه ظرفیت بیشتری در زمینه‌های گردشگری، كشاورزی یا صنعت و معدن داشته باشند.
آیا بسته سیاستی مناسب و هماهنگی برای پیشبرد اهداف توسعه روستایی وجود دارد؟ بسته‌یی كه راه یكی از اجزای آن باشد و شامل سایر شاخه‌های توسعه نیز باشد؟
بله. ما هر یك ماه یك بار در دفتر ریاست‌جمهوری جلسات هماهنگی داریم و به آقای رضوی، معاون توسعه روستایی رییس‌جمهور گزارش می‌دهیم. برنامه‌ریزی‌ها و پیگیری‌های مربوط یكی از كارگروه‌های ویژه‌یی كه در برنامه ششم توسعه پیش‌بینی شده، كارگروه رسیدگی به توسعه روستایی و مناطق محروم است. این كارگروه به صورت تخصصی برای پیشبرد اهداف توسعه روستایی تشكیل می‌شود و هدایت آن بر عهده شخص آقای رضوی است.
یكی دیگر از انتقادهایی كه به عملكرد وزارت راه و شهرسازی وارد است، استفاده نكردن از دانش بومی در احداث راه‌های روستایی است. به نظر می‌رسد دیدگاه روستاییان درباره راه‌ها نادیده گرفته شده و بسیاری از مسیرها در مناطقی احداث شده كه در نظر كشاورزان و روستاییان بلااستفاده است. در این باره چه توضیحی دارید؟
دو مساله وجود دارد؛ استفاده از دانش بومی یعنی از متخصصان و مهندسان داخلی برای ساخت راه‌ها استفاده شود. طبیعتا تاكنون چنین بوده و تمام راه‌های روستایی توسط متخصصان ایرانی و بومی احداث شده‌اند. تاكنون هیچ مهندس یا شركت خارجی برای احداث راه روستایی به كشور نیامده است اما مساله دیگری نیز مطرح است.
جمعیت ساكن در روستاها به خاطر سكونت و كار بلندمدت در این مناطق با مشكلات كار آشنا هستند و طبیعتا منطقه را بهتر از افراد غیربومی می‌شناسند. ولی مشاورانی كه برای طرح‌های راهسازی انتخاب می‌شوند ممكن است به ریزه‌كاری‌های منطقه آشنا نباشند.
به طور اساسی كسی كه قرار است به مناطق روستایی برود و طراحی راه انجام دهد باید دیدی منطقی و صحیح داشته باشد و از افرادی كه در این مناطق زندگی می‌كنند، اطلاعات لازم را جمع‌آوری كند اما نظام طراحی و فنی ما این ضعف را دارد و مشاوران و مهندسان چندان از اطلاعات افراد بومی و محلی برای طراحی و ساخت راه استفاده نمی‌كنند بنابراین شاید گفته شما صحیح و این ایراد به نظام راهسازی وارد باشد.
توسعه روستایی امری همه جانبه است و توجه به یك وجه آن نه تنها كیفیت زندگی روستاییان را افزایش نخواهد داد بلكه ممكن است به كاهش آن نیز منجر شود. برخی كارشناسان معتقدند كه راهسازی روستایی در ایران، امری یك‌جانبه و منفرد است و همزمان با آن اقدامات دیگری در جهت توسعه روستایی انجام نشده. در واقع این طور ادعا می‌شود كه جاده به روستاهایی كشیده شده كه به علل دیگری غیر از نداشتن راه درحال تخلیه هستند. آیا به نظر شما، این تحلیل صحیح است؟
راه كشیده می‌شود تا حداقل امكانات دسترسی روستاییان فراهم شود. حتی اگر روستاییان توان توسعه اقتصادی را نداشته باشند و فارغ از اینكه ظرفیت اقتصادی چقدر خواهد بود، وظیفه دولت و حاكمیت این است كه این حداقل حقوق شهروندی را فراهم كند. اما مساله دیگری نیز وجود دارد؛ شما معتقدید به غیر از راهسازی، اقدام دیگری برای پیشبرد توسعه روستایی انجام نشده است اما این باور صحیح نیست. فكر می‌كنم علت آنكه چنین تصوری به وجود آمده، كم‌كاری نهاد‌های مسوول در زمینه اطلاع‌رسانی است وگرنه اقدامات موثری در زمینه توسعه روستایی در دست اقدام است.
خوشبختانه درحال حاضر رییس‌جمهور دو معاون در نهاد ریاست‌جمهوری دارد، یك معاون اقتصادی و یك معاون توسعه روستایی. معاونت توسعه روستایی متولی مستقیم رسیدگی به این روند است و درحال حاضر پروژه‌های مختلفی را در دست بررسی و پیگیری دارد. اعتبارات بانكی و بودجه برای توسعه تولید و ایجاد صنایع تبدیلی از این دست پروژه‌هاست. علت آنكه شما چنین اعتقادی دارید، این است كه نهاد‌های متوالی، اقدامات لازم را برای مطلع كردن رسانه‌ها و مردم از اقداماتشان انجام نداده‌اند وگرنه من هنگامی كه برای بازرسی از پروژه‌های راهسازی به روستاها سر می‌زنم شاهد سایر فعالیت‌های عمرانی و توسعه‌یی نیز هستم.
اما به نظر می‌رسد كه توجه نكردن به توسعه روستایی یكی از معضلات اصلی كشور باشد. خیلی‌ها مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها را نشانه این معضل می‌دانند.
نكته‌یی هست كه نشان می‌دهد ما خیلی هم در زمینه توسعه روستایی ناموفق نبوده‌ایم. به خاطر وصل بودن روستاهای كشور به ظرفیت آب و خاك و با در نظر گرفتن این واقعیت كه به خاطر وضعیت بد منابع طبیعی، جمعیت روستایی باید طبیعتا افت می‌كرد اما مقایسه دو سرشماری سال‌های ۸۵ و ۹۰ نشان می‌دهد كه جمعیت روستاهای بالای ۵۰ خانوار رشد داشته است. روستاهای پراكنده طبیعتا كاهش جمعیت داشته‌اند كه این امر چندان دور از اهداف اقتصادی دولت نیست. به غیر از مناطق مرزی كه به دلایل دفاعی و امنیتی، تاكید دولت بر حفظ جمعیت و جلوگیری از روستاهای پراكنده است در سایر مناطق خوب است كه روستاها یك حداقل جمعیت و طرفیت اقتصادی داشته باشند. در این صورت خدمات‌رسانی به این مناطق برای دولت تسهیل خواهد شد.
همانطور كه گفتید، روستاهای كم جمعیت و پراكنده زیادی در كشور وجود دارند. آیا به صرف وجود روستا به چنین مناطقی «راه» كشیده می‌شود یا پیش از احداث جاده مطالعات اقتصادی متناسب انجام می‌شود؟
طبیعتا این طور است. مطالعاتی كه در معاونت راه روستایی وزارت راه نیز انجام گرفته به همین منظور است. تلاش ما بر این است كه در خدمات‌رسانی و راهسازی مناطقی كه ظرفیت اقتصادی بالاتری دارند را در اولویت قرار دهیم و سرمایه‌گذاری خود بر مناطق كم استعداد معطوف نكنیم. به همین علت از ۷۰هزار كیلومتر راه روستایی پیش‌بینی شده ۳۶هزار كیلومتر را كنار گذاشته و باقی را در دستور كار اجرایی قرار داده‌ایم. اولویت اول با روستاهایی است كه ظرفیت بیشتری در زمینه‌های گردشگری، كشاورزی یا صنعت و معدن داشته باشند.
آیا بسته سیاستی مناسب و هماهنگی برای پیشبرد اهداف توسعه روستایی وجود دارد؟ بسته‌یی كه راه یكی از اجزای آن باشد و شامل سایر شاخه‌های توسعه نیز باشد؟
بله. ما هر یك ماه یك بار در دفتر ریاست‌جمهوری جلسات هماهنگی داریم و به آقای رضوی، معاون توسعه روستایی رییس‌جمهور گزارش می‌دهیم. برنامه‌ریزی‌ها و پیگیری‌های مربوط یكی از كارگروه‌های ویژه‌یی كه در برنامه ششم توسعه پیش‌بینی شده، كارگروه رسیدگی به توسعه روستایی و مناطق محروم است. این كارگروه به صورت تخصصی برای پیشبرد اهداف توسعه روستایی تشكیل می‌شود و هدایت آن بر عهده شخص آقای رضوی است.
یكی دیگر از انتقادهایی كه به عملكرد وزارت راه و شهرسازی وارد است، استفاده نكردن از دانش بومی در احداث راه‌های روستایی است. به نظر می‌رسد دیدگاه روستاییان درباره راه‌ها نادیده گرفته شده و بسیاری از مسیرها در مناطقی احداث شده كه در نظر كشاورزان و روستاییان بلااستفاده است. در این باره چه توضیحی دارید؟
دو مساله وجود دارد؛ استفاده از دانش بومی یعنی از متخصصان و مهندسان داخلی برای ساخت راه‌ها استفاده شود. طبیعتا تاكنون چنین بوده و تمام راه‌های روستایی توسط متخصصان ایرانی و بومی احداث شده‌اند. تاكنون هیچ مهندس یا شركت خارجی برای احداث راه روستایی به كشور نیامده است اما مساله دیگری نیز مطرح است.
جمعیت ساكن در روستاها به خاطر سكونت و كار بلندمدت در این مناطق با مشكلات كار آشنا هستند و طبیعتا منطقه را بهتر از افراد غیربومی می‌شناسند. ولی مشاورانی كه برای طرح‌های راهسازی انتخاب می‌شوند ممكن است به ریزه‌كاری‌های منطقه آشنا نباشند.
به طور اساسی كسی كه قرار است به مناطق روستایی برود و طراحی راه انجام دهد باید دیدی منطقی و صحیح داشته باشد و از افرادی كه در این مناطق زندگی می‌كنند، اطلاعات لازم را جمع‌آوری كند اما نظام طراحی و فنی ما این ضعف را دارد و مشاوران و مهندسان چندان از اطلاعات افراد بومی و محلی برای طراحی و ساخت راه استفاده نمی‌كنند بنابراین شاید گفته شما صحیح و این ایراد به نظام راهسازی وارد باشد.
