◄بهتر است به مقایسه BRT و مترو پرداخته شود

تین‎نیوز| افزایش تصادفات اتوبوس‌های خطوط BRT با یکدیگر و علی‌الخصوص با گروههای آسیب‌پذیر مثل عابران پیاده، موتورسواران، کهنسالان و معلولین جسمی و حرکتی، باعث شده که توجه جامعه به سوی این معضل ایمنی جلب شود. طی ماه‌های اخیر گزارشات و مطالب زیادی در رسانه‌ها پیرامون این مطلب منتشر شده است که نشاندهنده جلب حساسیت جامعه به این موضوع است. روز جمعه 1 آذرماه نیز شبکه 1 سیما اقدام به برگزاری مناظره‌ای پیرامون این مطلب کرد.

البته سوال مناظره به طرز عجیبی غلط انداز طراحی شده بود: "آیا شما موافق اختصاص بخش بیشتری از خیابانهای شهرها به خطوط BRT هستید؟ " و در حین مناظره نیز BRT معادل حمل و نقل عمومی استفاده می‌شد و بدیهی است که از هر کارشناس یا شهروندی بپرسید، حرفی برعلیه حمل و نقل عمومی نخواهد زد. نتیجه نظرسنجی نیز گویای این مطلب است. اما این آدرس اشتباهی است که شهرداری به مردم می‌دهد!

                                  
می‌دانیم که حمل و نقل سطحی(جابجایی مسافران از سطح شهر)، با اثرات جانبی از قبیل کاهش ایمنی و همچنین اثرات مخرب زیست محیطی همراه است. کشته و زخمی شدن عابران، موتورسواران و مسافران از نمونه های کاهش ایمنی است که در برخی خطوط BRT بشدت افزایش یافته است. از طرفی خود اتوبوس عامل مولد آلاینده است و بغیر از آن با تنگ کردن سواره‌روها و راه عبور خودروهای سواری باعث ایجاد اختلال ترافیکی و کاهش شدید سرعت متوسط حرکت-معادل افزایش آلاینده- می‌شود.

در طرف مقابل مترو بعنوان راه حل ایمن و پایدار حمل و نقل شهری که در کلیه کلانشهرهای با ابعاد تهران بعنوان راه حل اصلی انتخاب شده است، مغفول مانده و بخش عمده تلاش شهرداری به توسعه خطوط BRT در بزرگراه‌ها و خیابانهای اشباع از ترافیک شهر تهران، صرف می‌شود.

                                         
 
بهتر است در مناظره‌های تلویزیونی بجای رقیب قرار دادن خودروهای سواری و BRT و  برنده اعلام کردن اتوبوس، به مقایسه BRT و مترو پرداخته شود و از کارشناسان امر پرسش شود که با کدام منطق حمل و نقلی وقتی در زیر سطح شهر شاهراهی مثل مترو با ظرفیت بالا، ایمن و راحتی بالای مسافر داریم، روی سطح نیز به موازات خطوط BRT تاسیس می‌شود؟ آیا پاسخ نظرسنجی پیامکی برای رقابت بین BRT و مترو نیز پاسخ مثبت به BRT را در برخواهد داشت؟

مسئولان با دادن آدرس غلط به شهروندان، آنها را از داشتن وسیله شخصی برحذر می دارند، در حالیکه ابزار اصلی پاسخگویی به جابجایی مسافرین نه از روی سطح، بلکه استفاده از ظرفیت زیرزمینی شهر تهران و توسعه خطوط مترو است. اصولا BRT راه حلی تسکینی برای مقابله با معضلات بودجه‌ای مترو در دولت گذشته بوده و هست و با بهبود تخصیص بودجه به مترو، نیاز چندانی به خطوط گسترده BRT نخواهد بود. BRT جز در مواردی برای تکمیل پوشش مترو، ابزاری ناکارآمد است، زیرا:

الف- خطاهای انسانی: رانندگان بدلایل مختلف بی احتیاطی‌های فراوانی دارند که بعضا نیز عمدی نیست ولی جان شهروندان را به خطر می‌اندازد.

ب- ظرفیت جابجایی مترو بسیار بالاتر از BRT است و ضمنا مترو از ترافیک سطح شهر، باران و برف و ... تاثیر نمی پذیرد.

ج- طراحی خطوط BRT با اتوبوسهای تندرو کاملا امنی که در برخی کشورها مشاهده می‌شود فرسنگها فاصله دارد و در برخی خطوط هیچ یک از استانداردها رعایت نشده اند. مسائلی از جمله pre-ticketing، اتوبوسهای چپ در، فاصله ایستگاه‌ها و ..

د- مترو بلحاظ مصرف انرژی و کاهش آلاینده‌ها، بسیار سبزتر از BRT است. اتوبوس‎‌ها سوخت فسیلی مصرف نموده و عبور خودروهای دیگر را نیز مختل می‌کند بنابراین مخرب محیط زیستند.

مسئولان شهرداری بایستی پاسخ دهند که در ازای افزایش سرعت حمل و نقل عمومی از طریق BRT (تنها منفعت این خطوط) چه هزینه‌هایی به شهر تهران وارد شده است. هزینه‌هایی از جنس کشته و زخمی شدن شهروندان، کاهش سرعت رفت و آمد و افزایش آلودگی هوا. بیراه نیست اگر اتوبوس‌های BRT را در تشدید وضعیت بحرانی آلودگی هوای تهران مقصر بنامیم! زیرا این خطوط باعث اصلی کاهش سرعت متوسط حرکت شهر تهران هستند.

مثلا شنیده شده است که در بزرگراه همت نیز قصد تاسیس خطوط BRT وجود دارد که با نیم نگاهی به تجربه ناموفق تاسیس خط منقطع BRT در بزرگراه رسالت، بایستی جلوی اینگونه اقدامات گرفته شود تا شاهراه‌های شهر بتوانند با ظرفیت طراحی خود عمل کنند. حذف یک خط از بزرگراه ها و شاهراه‌ها باعث کاهش شدید سطح سرویس تردد می شود، در حالیکه از خطوط BRT بعضا هر 5 دقیقه یکبار نیز اتوبوسی عبور نمی‌کند، اما ظرفیت بزرگراه با حذف یک خط به کمتر از نصف تقلیل می‌یابد.

بایستی توجه داشت که حذف خطوط BRT به معنی حذف اتوبوس از سطح شهر نیست بلکه اتوبوس‌ها نیز به همراه ترافیک سواری به مقصد خواهند رسید، با این تفاوت که همه زودتر و ایمن‌تر می‌رسند چون هم اکنون نیز خطوط BRT محدودیت سرعت 40 کیلومتر بر ساعت دارند (که البته متاسفانه رعایت نمی‌شود و یکی از علل تصادفات نیز همین موضوع است).

از منظر سیاست‌گذاری نیز این خطوط مضراتی دارند زیرا با تزریق مسکن به رگ‌های بیمار شهر تهران، شدت نیاز به حمل و نقل عمومی صحیح (مترو) را تقلیل داده و اهمیت واقعی نیاز به مترو درک نمی‌شود. در عوض شهرداری با توسعه این خطوط ارزان-که به قیمت جان و نفس مردم تمام می‌شود- از اقدامات بلندمدت و پایدار شهری و سرمایه‌گذاری در این زمینه مغفول می‌ماند. از نظر نویسنده علاقه شهرداری برای اقدامات کوتاه مدت دارای جذابیت خبری، باعث این موضوع است که برای شهر هزینه‌های فراوانی ایجاد می‌کند، زیرا توسعه خطوط مترو جذابیت خبری خود را از دست داده است.

یاسر رشیدی -دانش آموخته MBA - کارشناس حمل و نقل و ترافیک