تراموا جایگزین BRT در کرمان می‌شود
اواخر مهر ماه سال ۹۴ بود که سرپرست وقت شهرداری کرمان از عملیاتی شدن تراموای شهری کرمان با مشارکت بخش خصوصی خبر داد. آن زمان علی بابایی اعلام کرد شهرداری از دو سال قبل پی‌گیر توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی است که بخشی با توسعه اتوبوسرانی و بخشی در قالب تراموای شهری بوده است. به موجب این طرح قرار برآن بود که تراموای شهری در مجموع به طول ۲۸ کیلومتر در مسیر شرق به غرب و شمال به جنوب با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایجاد شود. سرانجام پس از مسکوت ماندن این مهم، شهردارجدید کرمان اعلام کرد: «به منظور اجرای خطوط تراموا دراین شهر تیمی از تهران برای بحث اجرای خطوط تراموا به کرمان سفر خواهند کرد با بررسی‌های صورت گرفته می‌توان با ۱۲۰ میلیارد تومان از فرودگاه تا میدان شهداء خط تراموا اجرا کرد.»
اواخر مهر ماه سال ۹۴ بود که سرپرست وقت شهرداری کرمان از عملیاتی شدن تراموای شهری کرمان با مشارکت بخش خصوصی خبر داد. آن زمان علی بابایی اعلام کرد شهرداری از دو سال قبل پی‌گیر توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی است که بخشی با توسعه اتوبوسرانی و بخشی در قالب تراموای شهری بوده است. به موجب این طرح قرار برآن بود که تراموای شهری در مجموع به طول ۲۸ کیلومتر در مسیر شرق به غرب و شمال به جنوب با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایجاد شود. سرانجام پس از مسکوت ماندن این مهم، شهردارجدید کرمان اعلام کرد: «به منظور اجرای خطوط تراموا دراین شهر تیمی از تهران برای بحث اجرای خطوط تراموا به کرمان سفر خواهند کرد با بررسی‌های صورت گرفته می‌توان با ۱۲۰ میلیارد تومان از فرودگاه تا میدان شهداء خط تراموا اجرا کرد.»
fبه گزارش تین‌نیوز به نقل از روزنامه جوان، گسترش شهر‌ها و نیاز به امکانات جدید باعث افزایش استفاده از امکانات حمل و نقل شهری شده است. مترو، تراموا و منوریل از جمله وسایل نقلیه پرسرعتی هستند که با توجه به افزایش جمعیت و ترافیک شهری نیاز شهر‌ها به این وسایل روز به روز بیشتر می‌شود. دراین میان کرمان نیز ازجمله شهر‌هایی به شمار می‌رود که با توجه به گسترش شهر و افزایش جمعیت، نیاز به امکانات حمل و نقل شهری جدید دارد که باید هرچه زودتر اجرایی شود. از چند سال پیش چهار گزینه روی میز شهرداری و شورای شهر کرمان در رابطه با احداث امکانات حمل و نقل جدید شهری بوده است. اتوبوس تندرو، مترو، ترموا و منوریل چهار گزینه‌ای بوده‌اند که هرازگاهی در مورد آن‌ها بحث شد، اما هنوز هیچ کدام اجرایی نشده‌اند. در این میان مترو نسبت به دو گزینه دیگر سابقه بیشتری دارد، اما بدلیل نوع خاک کرمان و مشکلاتی همچون بالا آمدن سطح آب‌های سطحی کرمان، این پروژه به مرحله اجرا نرسید.
کرمان پایلوت اجرای تراموا در کشور
افزایش جمعیت در کنار توسعه شهر‌ها از جمله مواردی به شمار می‌رود که موحب شده تا حمل ونقل عمومی ارزان وایمن درکلانشهر‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شود. دراین میان از سال‌های قبل، استفاده ازاتوبوس‌های تندرو، مترو وتراموا در بین مدیران شهری به عنوان مهمترین سرویس‌های حمل ونقل عمومی مطرح شده است که در حال حاضر مترو واتوبوس در برخی از استان‌های کشور اجرا ومورد بهره برداری قرار گرفته است. تراموا یا قطار سبک شهری این روز‌ها به عنوان یکی از مدل‌های حمل و نقلی که می‌تواند کارکرد مناسبی در ناوگان حمل و نقل عمومی داشته باشد مطرح شده و براساس همین نگرش قرار است تراموا در یکی ازشهر‌های کشور به صورت پایلوت اجرایی شود.
درحالی که چند سال قبل پیشنهاد راه‌اندازی این طرح در تهران داده شده، اما برخی مشکلات اجرای آن را متوقف کرد، تا اینکه که در همین راستا کرمان به عنوان اولین شهر کشور که صاحب راه‌اندازی تراموا درکشور خواهد شد مطرح گردید. شهردار کرمان با تایید این موضوع واینکه پیرامون مطالعات صورت گرفته درباره اجرای خط تراموا در کرمان گفت: «مطالعات امکان‌سنجی خط ترموا در کرمان باید انجام شود، اما از لحاظ هزینه‌ای ترموا به‌صرفه‌تر از راه‌اندازی خطوط مترو در کرمان است.» مهران عالم‌زاده افزود: «در مطالعات طرح توسعه حمل و نقل کرمان راه‌اندازی خطوط ترموا پیشنهاد شده ضمن آنکه باید مدنظر داشت مزایای ترموا از جمله در حمل نقل پاک، ایمنی و در بالاتر بودن سرعت حمل و نقل؛ از خطوط BRT (سامانه اتوبوس تندور) در کرمان بیشتر است.»
وی با بیان این مطلب که مطالعات خطوط BRT و ترموا در حال انجام است، ادامه می‌دهد: «هر زمان که مطالعات جامع حمل و نقل در این زمینه انجام شود، با توجه به مطالعات و براساس مزیت‌ها یکی از حمل و نقل‌های BRT یا ترموا در کرمان اجرایی خواهد شد.» این اظهارات درحالی مطرح شد که چندی پیش از این شهردار کرمان درباره اجرای پروژه BRT یا تراموا در کرمان در دیدار اعضای شورای شهر با استاندار کرمان گفته بود، تیمی از تهران برای بحث اجرای خطوط تراموا به کرمان سفر خواهند کرد که در این زمینه نیز بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که می‌توان با ۱۲۰ میلیارد تومان از فرودگاه تا میدان شهداء خط تراموا اجرا کرد.
با وجود اینکه ممکن است هزینه احداث تراموا از احداث خطوط اتوبوس و برقی کردن آن‌ها بیشتر باشد، اما تراموا زیبایی شهر را دوچندان کرده و در شهر‌هایی که توریست پذیر است نیز می‌تواند به عنوان جاذبه گردشگری مورد استفاد قرار گیرد؛ ضمن اینکه استفاده از تراموا باعث کاهش آلودگی هوا نیز خواهد شد. از طرفی عمر مفید BRT بین ۷تا ۱۰ سال بوده درحالی که عمر مفید تراموا بالای ۳۰ سال است. همچنین هر رام تراموا می‌تواند حداقل ۳۰۰ نفر را جابه‌جا کند که در مقایسه با اتوبوس تعداد بالایی است؛ بنابراین می‌توان نتیجه گرفت تراموا به عنوان مد حمل و نقلی مزایای بسیاری دارد و در بلند مدت نیز آثار مثبتی بر افزایش کیفیت ناوگان حمل و نقل عمومی و افزایش کیفیت زیست مردم خواهد گذاشت.
مدیران شهری کرمان ازمترو به منوریل رسیدند
اوایل تیرماه ۸۹ بود که سیف الهی شهردار وقت کرمان اعلام کرد: «فاز نخست قطار شهری کرمان از ورزشگاه امام علی (ع) تا میدان شهدا انجام می‌شود و فاز دوم آن از میدان شهدا تا جنگل قائم و همچنین از پل ولایت، انتهای خیابان شهید رجایی تا پل فجر انتهای خیابان شهید مصطفی خمینی ادامه دارد.» امااین تمام ماجرا نبود چرا که خرداد سال ۹۱، اعضای شورای سوم شهر کرمان در آخرین سال این شورا اجرای پروژه قطار شهری با روش تراموا را با توجه به همیاری و مساعدت دولت به تصویب رساندند. مشاوران این طرح، ویژگی‌های اجرای پروژه قطار شهری با روش تراموا را در شورای شهر کرمان شرح دادند سرانجام این طرح مورد قبول اعضای شورا واقع شد.
آن زمان مهاجری رئیس وقت شورا در این باره گفته بود، با توجه به افزایش جمعیت، شهر کرمان نیازمند قطار شهری است که بر اساس مطالعات انجام شده، اجرای تراموا به عنوان بهترین گزینه به دلیل عدم ایجاد مشکلات زیست محیطی و قابلیت استفاده در بافت قدیم مورد موافقت اعضای شورای اسلامی شهر کرمان قرار گرفت. آخرین روز اردیبهشت ماه ۹۳ بود که سیف الهی شهردار وقت کرمان هم از قطعی شدن تراموا به عنوان قطار شهری کرمان خبر داد. وی گفته بود: «احداث تراموا در قالب طرح جامع حمل و نقل ترافیک شهر کرمان قطعی می‌شود و حمل و نقل ریلی در قالب همین طرح اجرا می‌شود.» وی دلیل قطعی شدن تراموا را هم وجود بافت تاریخی در کرمان عنوان کرده بود.
این مدیرشهری درارتباط با مسیر احداث تراموا هم اعلام کرده بود: مقرر شده یک خط از فرودگاه تا میدان شهدا و خط دیگر از پل ولایت در انتهای خیابان شهید رجایی تا پل فجر در ابتدای هفت باغ احداث شود، سرانجام آذر ۹۳ بود شهردار کرمان منوریل را گزینه نهایی قطار شهری عنوان کرد. با این وجود، اوایل آذرماه بود که شهردار وقت کرمان، مترو، ال. آر. تی، تراموا و مونوریل را چهار گزینه قطار شهری کرمان دانست و مترو را به دلیل بافت نامناسب خاک شهر کرمان و ال. آر. تی را هم بدلیل بافت تاریخی شهر کرمان در اولویت ندانست. سیف الهی تراموا را هم بدلیل سرعت پایین و درگیری با ترافیک شهری دارای ایراد دانست و منوریل را گزینه پیشنهادی هیأت چینی و مالزیایی به شهرداری کرمان عنوان کرد.
جالب اینجا بود که شهردار کرمان مسیر اجرا را هم از فرودگاه تا مسجد صاحب‌الزمان (عج) و از پل ولایت تا میدان اول هفت‌باغ مشخص کرد. مسیری که با کمی تغییر قبلا به عنوان مسیر اجرای تراموا مشخص شده بود. سه روز بعد از اظهارات، شهردار کرمان، رزم حسینی استاندار کرمان هم از آغاز کار اجرایی و مطالعات طرح منوریل شهر کرمان صحبت واعلام کرد: «باید هرچه زودتر کار اجرایی و مطالعات طرح منوریل شهر کرمان آغاز شود.» در حالی که قبلا اعلام شده بود مترو بدلیل مشکلات شهر کرمان به عنوان قطار شهری برای کرمان در اولویت نیست، سیف الهی شهردار وقت کرمان اواسط خردادماه ۹۴ اعلام کرد: «مطالعات متروی شهر کرمان نیز توسط قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء آغاز شده است.»
یک ماه پس از اظهارات سیف الهی فتح الله مویدی رئیس وقت شورای شهر کرمان نیز گفت: «پروژه مترو از میدان شهدا تا آزادی توسط مشاوران قوی قرارگاه خاتم در دست مطالعه است.» علی بابایی شهردار فعلی کرمان که در شهریور ماه سرپرست شهرداری کرمان بر عهده گرفته بود نیز در صحبت هایش به طرح متروی کرمان اشاره کردوگفت: «از ۱۱ پروژه قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء ۱۰ پروژه مربوط به تقاطع‌های غیر هم سطح و یک پروژه نیز مربوط به مترو شهر کرمان است.» در حالی که مسئولان شهر کرمان طی شش سال اخیر در انتخاب نوع قطار شهری برای کرمان سردرگم نشان داده‌اند، آن طور که از شواهد برمی آید هنوز در حال مطالعه طرح‌های مختلف هستند، با توجه به اینکه متوسط سفر در کرمان حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار سفر در روز است و این آمار در سال ۱۴۰۴ به حدود ۳ میلیون نفر در روز می‌رسد، قطار شهری یکی از اساسی‌ترین نیاز‌های شهر کرمان است و مسئولان مربوطه باید هرچه سریع‌تر به طرح جامع و قابل اجرایی برسند.
مشکل خاک کرمان برای احداث تونل‌های مترو
بر اساس تحقیقی که دو تن از اساتید ویکی از دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه باهنر در ارتباط با احداث تونل مترو در کرمان انجام داده‌اند، خاک کرمان جزو خاک‌های فروریزشی (رمبنده) قرار دارد و این نوع خاک‌ها به شدت به رطوبت حساس هستند. از طرف دیگر به دلیل عدم وجود شبکه جمع آوری فاضلاب در سراسر شهر کرمان، آب‌های مصرفی از طریق چاه‌های جذبی به خاک تزریق شده و سطح آب‌های زیرسطحی کرمان در برخی نقاط به پنج متر رسیده‌اند. در نتیجه رطوبت خاک شهر کرمان بسیار بالاست و با توجه به نوع خاک کرمان این موضوع در احداث تونل‌های مترو دردسرساز است. البته این موضوع غیر قابل حل نیست و با تکنولوژی‌های جدید می‌توان تونل‌هایی ایمن هم احداث کرد.
معاون عمرانی استاندار کرمان در رابطه با قطار شهری کرمان گفت: «طرح جامع حمل و نقل ترافیک شهر کرمان در ابتدا قطار سبک شهری را پیش بینی کرد. قطار سبک شهری هم در کوتاه مدت اتفاق می‌افتد. برای دراز مدت طبیعتا باید مترو اتفاق بیفتد.» ابوالقاسم سیف الهی افزود: «تراموا منافاتی با مترو ندارد. تراموا ساماندهی سیستم اتوبوس شهری است که به صورت وایرلس به کار خود ادامه می‌دهند. تراموا از دستور کار خارج نشده است و برای کوتاه مدت در نظر گرفته شده است.» وی با بیان اینکه استاندار یک افق بلند مدتی را مطرح کردند که مترو را هم الان کلید بزنیم. ادامه داد: «منابع مالی مترو از بحث شهرداری جداست، اما تراموا را شهرداری انجام می‌دهد. مترو کرمان از منابع مالی ورای منابع مالی شهرداری کرمان انجام خواهد شد. همزمان با مترو شهرداری کرمان هم تراموا را پیش می‌برد.»
معاون عمرانی استاندار درباره منوریل هم گفت: «منوریل در کرمان رد شد. چون فانتزی هست و حمل و نقل زیادی را نمی‌تواند صورت دهد و بدلیل ارتفاعی که دارد بافت قدیم دچار مشکل می‌شود.» سیف الهی با اشاره به اینکه برای مترو افقی ۲۵ ساله دیده شده است، اما ممکن است در یک افق ۱۰ ساله هم اجرا شودافزود: «تراموا کار مترو را نمی‌تواند انجام دهد، مترو برای شهر کرمان واجب است، لذا با توجه به تمامی مشکلات، تکنولوژی ساخت در هر خاک و آبی وجود دارد و تنها ممکن است هزینه ساخت ۱۰ درصد افزایش یابد، اما قابل اجراست.»
خیابان شریعتی با داشتن مسافر زیاد بازهم نمیشه بی ار تی زدچراکه اولا خیابان با انکه یکطرفه است بازهم ترافیکه و عریض کردن خیابان پرهزینه است. بهتر است به فکر حمل و نقل زیر زمینی باشند.