پیدا و پنهان سفر مام جلال به تهران
در ادامه سفر مقامات ارشد عراقی به ایران، رئیس‌جمهوری سابق و دبیرکل اتحادیه میهنی کردستان عراق صبح دوشنبه برای سفری چند روزه وارد تهران شد.
در ادامه سفر مقامات ارشد عراقی به ایران، رئیس‌جمهوری سابق و دبیرکل اتحادیه میهنی کردستان عراق صبح دوشنبه برای سفری چند روزه وارد تهران شد. پیش از این اتحادیه میهنی در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که جلال طالبانی در سفری چند روزه و از پیش برنامه‌ریزی شده و با دعوت جمهوری اسلامی ایران از سلیمانیه به تهران سفر خواهد کرد. اگرچه مقامات عراقی، این سفر طالبانی را غیررسمی و با هدف گردش و استراحت عنوان کرده‌اند، چون بیشتر هیات همراه وی را پزشکان تشکیل می‌دهند، اما نباید از زوایای پنهان این سفر نیز غافل بود، به‌خصوص که موضوع همه‌پرسی برای استقلال کردستان عراق ازسوی مقامات اقلیم به جد در حال پیگیری است و روابط خوب اتحادیه میهنی با حزب دموکرات به رهبری مسعود بارزانی باعث شده تا این فرضیه قوت بگیرد که یکی از اهداف طالبانی که دارای روابط بسیار خوب با مقامات ایران است، در سفر به تهران بحث و گفت‌وگو بر سر موضوع استقلال کردستان عراق با همسایگان است.
به گزارش دنیای اقتصاد، در مقابل اما دیدگاه دوم بر این اعتقاد است که با توجه به وضعیت جسمانی جلال طالبانی، این سفر بیشتر نمادین و در راستای تعاملات همیشگی ایران با کردهای عراق قابل ارزیابی است و پیام سیاسی ندارد. به‌خصوص که دیدار رسمی او با مقامات جمهوری اسلامی ایران هنوز در دستور کار نیست. در همین ارتباط، ناظم دباغ، نماینده دولت اقلیم کردستان عراق در جمهوری اسلامی ایران، درخصوص سفر طالبانی 84 ساله به تهران به رسانه‌های منطقه گفت: «نزدیک به یک ماه است جمهوری اسلامی ایران از طالبانی برای سفر به تهران دعوت کرده است، اما منتظر فرصت مناسبی بودیم که ایشان امکان سفر را داشته باشند.» درخصوص ماهیت سفر طالبانی به ایران ناظم دباغ ابراز کرد: «این دیدار، یک دیدار سیاسی نیست و صرفا یک سفر عادی به شمار می‌رود.» با اینکه جلال طالبانی هنوز رسما به‌عنوان رهبر حزب اتحادیه میهنی کردستان شناخته می‌شود، اما او از سال ۲۰۱۲ پس از یک سکته مغزی از صحنه تصمیم‌گیری‌های مهم سیاسی کردستان عراق کناره گرفته است.
سفری مهم اما نمادین
در همین زمینه سیامک کاکایی؛ کارشناس مسائل سیاسی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درخصوص اهداف و زمینه‌های سفر جلال طالبانی به تهران ابراز کرد: «سفر طالبانی دبیرکل اتحادیه میهنی قابل تامل و توجه است. این اولین دیدار طالبانی از یک کشور خارجی پس از چند سال بیماری است که در دوران نقاهت او انجام شده است. دوم؛ اینکه شخص آقای طالبانی جایگاه ویژه‌ای در عراق و میان کردها هم به لحاظ پرستیژ سیاسی و هم در منطقه کردستان عراق به‌عنوان رهبری با پیشینه مبارزات سیاسی دارد، بنابراین انجام این سفر در نوع خود بسیار مهم است.»
کاکایی در بخش دیگری از این گفت‌وگو افزود: «این دیدار در شرایطی صورت می‌گیرد که عراق در وضعیت خاصی قرار دارد. مبارزه با داعش و آزادسازی مناطق عراق به‌خصوص موصل بسیار مهم بوده و در آینده سیاسی عراق بسیار مهم است. در ماه‌های اخیر بحث از همه‌پرسی استقلال کردستان عراق انجام شده و واکنش‌ها نسبت به این موضوع بسیار متفاوت است. به‌خصوص همسایگان عراق همچون ترکیه و ایران که این مساله را نقد کرده و آن را برخلاف یکپارچگی سرزمینی این کشور دانسته‌اند؛ بنابراین با توجه به ارتباط و جایگاه طالبانی با گروه‌های کرد عراقی و همچنین شخصیت او درخصوص حفظ یکپارچگی عراق که سال‌ها به‌عنوان مظهر یکپارچگی عراق شناخته شده، این سفر بیانگر این واقعیت است که نقش اتحادیه میهنی در چشم‌انداز آینده عراق که در جهت ثبات و امنیت است، بسیار موثر است.»
او درخصوص نقش طالبانی در موضوع استقلال کردستان عراق به‌خصوص با توجه به روابط خوب با مسعود بارزانی رئیس حزب دموکرات کردستان عراق و این که آیا این مساله به منظور فراهم کردن زمینه‌های گفت‌وگو با همسایگان است، اظهار کرد: «چنین فرضیه و دیدگاهی وجود ندارد، موضوع بیشتر به تعامل گروه‌های کرد با ایران بر می‌گردد.»
سفری در ارتباط با آینده عراق
ازسوی دیگر، «آرمان سلیمی» پژوهشگر ارشد مسائل عراق و اقلیم کردستان در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» به اهداف اصلی سفر جلال طالبانی به تهران اشاره کرد و گفت: «دلایل و اهداف سفر طالبانی به ایران در سه سطح قابل تحلیل و بازخوانی است. در سطح اول باید به این موضوع اشاره کرد که سفر طالبانی در ظاهر امر نمی‌تواند سیاسی و دیپلماتیک تلقی شود؛ زیرا او از اواخر سال 2012 به علت سکته مغزی دیگر قادر به حضور در عرصه سیاسی عراق و اقلیم کردستان نیست. این موضوع، به اندازه‌ای است که حتی طالبانی قادر به انجام کارهای روزانه خود نیست؛ از همین جهت بر اساس آنچه ازسوی شخصیت‌های رسمی اقلیم کردستان از جمله ناظم دباغ اعلام شده، سفر بیشتر دوستانه و سیاحتی است.»
این کارشناس افزود: «با این وجود در سطح دوم باید به بعد نمادین سفر و بازتاب‌های احتمالی که خواهد داشت، توجه کرد. حزب اتحادیه میهنی کردستان از اواسط سال 1994 تاکنون سطحی از روابط حسنه و گسترده از مناسبات را با جمهوری اسلامی ایران داشته است. این مناسبات به‌ویژه پس از سال 2003 و متعاقبا بعد از به ریاست جمهوری رسیدن جلال طالبانی در سال 2005، افزایش بیشتری پیدا کرد. واقعیت این است که در کلیت منطقه خاورمیانه نقش اشخاص بسیار راهبردی و تاثیرگذار بوده و متعاقب این اصل شاهد بودهایم که جلال طالبانی در مقام یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های سیاسی کردستان عراق، بیشترین نقش را در برقراری مناسبات استراتژیک میان اربیل با تهران داشته است. بر همین مبنا سفر جلال طالبانی حتی در حالت خانه‌نشین شده در بعد نمادین بسیار دارای اهمیت بوده و به‌گونه‌ای می‌تواند تاکید بر مناسبات و روابط حسنه اقلیم کردستان با تهران باشد.»
سلیمی در بیان سطح سوم سفر او به تهران ابراز کرد: «سومین سطح را در تحلیل اهداف و علل سفر طالبانی باید اندکی جدی‌تر از دو بعد دیگر ارزیابی کرد. این سفر به‌طور حتم ارتباط معناداری را با تحولات کنونی و آینده عراق و سفرهای چند ماهه مقامات عراقی به تهران دارد. همان‌گونه که شاهد بودهایم در مدت اخیر حکومت اقلیم کردستان 25 سپتامبر (3 مهر) سال‌جاری را به‌عنوان زمان برگزاری رفراندوم استقلال تعیین کرده است. همچنین، دیروز یکشنبه به‌طور رسمی آزادسازی موصل از سوی مقامات عراقی اعلام شد و اکنون مساله آینده عراق در وضعیت پسا داعش به مهم‌ترین موضوع این کشور تبدیل شده است.»
آرمان سلیمی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به اهمیت این سفر در آینده عراق پرداخت و گفت: «طی یک ماه گذشته در ابتدا حیدرالعبادی نخست‌وزیر عراق به تهران سفر کرد، سپس عمار حکیم رئیس مجلس اعلای اسلامی راهی تهران شد؛ اکنون نیز سفر طالبانی به نوعی می‌تواند تداومی بر این دو سفر باشد که مجموع آن نمایانگر نقش تاثیرگذار تهران در آینده معادلات عراق است. هر چند شاید بسیاری به این گفته ناظم دباغ که سفر طالبانی کمک به بهبودی او با بهره‌گیری از جاذبه‌های طبیعی ایران است اکتفا کنند، اما این فرضیه به هیچ عنوان نشانگر واقعیت نیست؛ شاید به این منظور در شرایط کنونی سفر طالبانی به یکی از کشورهای اروپایی بسیار موثرتر از سفر به تهران در تیر ماه (با توجه به شرایط اقلیمی) می‌بود. به‌طور کلی، سفر طالبانی نوعی تضمین و تاکید ایران بر تداوم مناسبات خود با حزب اتحادیه میهنی کردستان است و احتمالا در آینده شاهد دیدارهای بیشتری میان مقامات این حزب با مقامات ایرانی خواهیم بود.»
