پیام سفر روحانی به عراق برای واشنگتن
دومین سفر یک مقام عالی‌رتبه ایرانی به عراق پس از سقوط صدام در سال ۲۰۰۳، دیروز توسط حسن روحانی و در صدر یک هیات عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی انجام شد، پیش‌تر محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۶ به بغداد سفر کرده بود. رئیس‌جمهوری اسلامی ایران که به دعوت رسمی رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر عراق، به این کشور سفر کرده و روز دوشنبه در کاخ قصر السلام بغداد مورد استقبال قرار گرفت، در سفر سه روزه مذاکرات دوجانبه‌ای را با مقامات عالی‌رتبه بغداد درخصوص روابط دوجانبه و همکاری‌های منطقه‌ای صورت خواهد داد.
دومین سفر یک مقام عالی‌رتبه ایرانی به عراق پس از سقوط صدام در سال ۲۰۰۳، دیروز توسط حسن روحانی و در صدر یک هیات عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی انجام شد، پیش‌تر محمود احمدی‌نژاد در سال ۱۳۸۶ به بغداد سفر کرده بود. رئیس‌جمهوری اسلامی ایران که به دعوت رسمی رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر عراق، به این کشور سفر کرده و روز دوشنبه در کاخ قصر السلام بغداد مورد استقبال قرار گرفت، در سفر سه روزه مذاکرات دوجانبه‌ای را با مقامات عالی‌رتبه بغداد درخصوص روابط دوجانبه و همکاری‌های منطقه‌ای صورت خواهد داد.
به گزارش تین‌نیوز به نقل از دنیای اقتصاد، روحانی در جریان مذاکرات با رئیس‌جمهور عراق گفت هیچ نقطه اختلافی را ندیدم، رابطه دو کشور به نفع دو ملت و دو دولت است. برهم صالح رئیس‌جمهوری عراق نیز گفت ایران و عراق هیچ انتخابی جز روابط خوب و گسترده ندارند. در شرایط کنونی عراق یک کانال با اهمیت برای ایران است تا از تحریم‌های آمریکا عبور کند. دیدار با آیت‌الله العظمی سیستانی از مراجع عظام تقلید نیز که برای اولین بار توسط یک رئیس‌جمهوری ایران انجام می‌شود، در صدر برنامه‌های روحانی قرار دارد. پیش از این نیز محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران روز شنبه برای انجام مقدمات سفر روحانی وارد بغداد شد و با محمدعلی الحکیم، همتای عراقی خود و دیگر مسوولان عراقی دیدار کرد.
رئیس‌جمهوری ایران با بیان اینکه احساس ما در عراق احساس بودن در وطن خودمان است، گفت: روابط دو ملت ایران و عراق هزاران ساله است و ما علاقه‌مندیم که این روابط دینی، فرهنگی، تاریخی و منطقه‌ای را بیش از پیش مستحکم‌سازیم. حسن روحانی روز دوشنبه در پایان مذاکرات با «برهم صالح» همتای عراقی خود در کاخ ریاست‌جمهوری عراق، این مذاکرات را بسیار سازنده خواند و اظهار کرد: در جریان مذاکرات با رئیس‌جمهور عراق هیچ نقطه اختلافی را ندیدم، رابطه دو کشور به نفع دو ملت و دو دولت است و همه تلاش خود را برای تقویت این روابط به‌کار می‌گیریم.
رئیس‌جمهور ظرفیت همکاری‌های ایران و عراق را بسیار گسترده دانست و افزود: دو کشور در طول سال‌های گذشته با تروریسم درحال مبارزه بوده‌اند و خوشحالیم که در روزهای سخت مبارزه با تروریسم، در کنار ملت و ارتش عراق بودیم. روحانی عراق را یک کشور مهم عربی و اسلامی منطقه دانست و ابراز کرد: عراق می‌تواند نقش بسیار مهمی در امنیت منطقه و ایجاد روابط نزدیک‌تر میان کشورهای منطقه ایفا کند. رئیس‌جمهور تاکید کرد: ما می‌خواهیم با عراق متحد و نزدیک باشیم نه علیه دیگری، بلکه می‌خواهیم دیگر کشورهای منطقه را نیز در کنار خود داشته باشیم. روحانی اظهار کرد: برای ما ثبات، امنیت و دموکراسی عراق بسیار اهمیت دارد و عراق امن و باثبات موجب ثبات و امنیت کل منطقه خواهد شد. رئیس‌جمهور افزود: برای این سفر اهمیت زیادی قائلیم و امیدواریم شاهد توسعه روابط دو ملت برادر و دوست باشیم.
رئیس‌جمهوری ایران گفت: در نشست با آقای دکتر برهم صالح در حوزه‌های مختلف از جمله در زمینه تجارت، صنعت، ایجاد بازارچه‌های مشترک، رفت و آمد زائران، نفت و گاز، برق، بانک، خط آهن، محیط‌زیست و سایر مسائل منطقه‌ای و جهانی گفتوگو کردیم. روحانی توسعه روابط بانکی را پشتوانه محکمی برای گسترش همکاری‌های تجاری و اقتصادی ایران و عراق دانست و گفت: تقویت بانک‌های مرکزی دو کشور و توسعه همکاری‌های تجاری با استفاده از پول‌های ملی، ما را از ارزهای خارجی بی‌نیاز خواهد کرد.
رئیس‌جمهور با اشاره به ضرورت تلاش برای ایجاد تسهیلات لازم در روابط گمرکی، مرزی و استانداردهای کیفی برای توسعه مناسبات اقتصادی و تجاری دو کشور، خاطرنشان کرد: ایران و عراق می‌توانند روابط و همکاری‌های خود در بخش‌های مختلف از جمله انرژی، حمل‌ونقل، ترانزیت کالا، استفاده بهتر از منابع اروندرود و اتصال راه‌آهن دو کشور به هم برای تسهیل در تردد زائران به‌ویژه در ایام اربعین حسینی(ع) گسترش دهند. روحانی تقویت بازارچه‌های مرزی و ایجاد شهرک‌های صنعتی در مرزهای دو کشور را در توسعه روابط فی‌مابین تاثیر گذار دانست و گفت: آماده انتقال تجربیات و ارائه خدمات فنی و مهندسی به عراق و تشویق بخش‌خصوصی ایران برای سرمایه‌گذاری در عراق هستیم. روحانی خاطرنشان کرد: پیام این سفر این است که هیچ بوروکراسی و کشور ثالثی نمی‌تواند در روابط دوستانه و برادرانه ایران و عراق تاثیر داشته و مانع اراده رهبران دو کشور برای توسعه و تعمیق مناسبات شود.
هدف‌گذاری تجارت ۲۰ میلیارد دلاری
روحانی پیش از سفرش در فرودگاه مهرآباد تهران گفت که هدف از انجام این سفر، گسترش روابط دوجانبه است. او گفت: «ما در روزهای سخت در کنار ملت عراق بودیم و امروز که در روزهای صلح و امنیت است نیز در کنار آنها هستیم.» روحانی گفت که یکی از اهداف این سفر سه روزه، گسترش روابط اقتصادی است. به گفته او درحال‌حاضر حجم مبادلات اقتصادی بین دو کشور حدود ۱۲ میلیارد دلار است. او گفت که هدف این است که این رقم در سال‌های آینده به ۲۰ میلیارد دلار برسد.
به نظر می‌رسد با بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، در پی خروج دونالد ترامپ از «برجام»، عراق برای تهران، به یکی از کشورهای کلیدی در جریان مبادلات مالی و تجاری تبدیل شده است. تهران از سال گذشته فروش گاز به بغداد را نیز آغاز کرده‌است. در دی ماه سال‌جاری محمدجواد ظریف گفت که دو کشور می‌توانند «سقف مبادلات را تا ۲۰ میلیارد دلار در سال افزایش دهند.» زیارت عتبات‌عالیات، جلسه با رئیس و نمایندگان مجلس عراق، شرکت در همایش تجاری با حضور بخش‌های دولتی و خصوصی ایران و عراق و همچنین دیدار با سایر مسوولان بلندپایه عراقی و نیز برخی نخبگان، گروه‌های سیاسی و اجتماعی این کشور از دیگر برنامه‌های روحانی در سفر به عراق است.
تلاش بر رفع موانع همکاری با ایران
همزمان رئیس‌جمهوری عراق نیز گفت: برای رفع موانع همکاری با ایران از جمله در حوزه تجارت و گردشگری و زیارت تلاش می‌کنیم. برهم صالح رئیس‌جمهوری عراق روز دوشنبه در کنفرانس خبری به همراه حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد که دو کشور برای رفع مشکلات و موانع در مناسبات از جمله در تجارت، گردشگری و زیارت تلاش می‌کنند.
او گفت: این فرصت ارزشمندی است که از میهمان عزیز و گرامی خودمان بابت نقش و کمک ایران در پیروزی بزرگ عراق بر داعش تشکر کنیم. رئیس‌جمهوری عراق گفت: سفر روحانی برای ما بسیار دارای اهمیت است و ایشان میهمان عزیز و محترم ماست. برهم صالح تصریح کرد: امروز توافقات مهمی را با ایران اعلام خواهیم کرد که به‌نفع دو ملت و منطقه است. او تاکید کرد: ما نمی‌خواهیم که عراق به صحنه و میدانی برای نزاع و درگیری منطقه‌ای یا بین‌المللی تبدیل شود.
رئیس‌جمهوری عراق افزود: امنیت مشترک از عناصری است که مستلزم افزایش همکاری‌ها میان تهران و بغداد و همچنین همکاری همه کشورهای منطقه با هدف افزایش ثبات و امنیت و تامین منافع مشترک در مبارزه با افکار و گروه‌های منحرف تروریستی است. صالح با اشاره به مذاکرات و تفاهمات انجام شده میان دو هیات ایرانی و عراقی در طول روزهای گذشته، تاکید کرد: باید از جزئیات کوچک در روابط فی‌مابین عبور کرد و به فضای بزرگ‌تر و وسیع همکاری‌ها و روابط اندیشید چرا این امر در راستای منافع هر دو ملت خواهد بود.
«برهم صالح» همچنین گفت: ملت ایران را خانواده خود و ایران را کشور دوم خود می‌دانیم. رئیس‌جمهوری عراق با بیان اینکه ایران در مقاطع حساس میزبان بسیاری از مردم عراق بوده و در مسیر مبارزه با تروریسم داعش کمک‌ها و حمایت‌های فراوانی داشته است، افزود: ایران نقش بسیار برجسته‌ای در شکست داعش داشته و این نشان‌دهنده روابط عمیق و دوستانه دو کشور است؛ ایران و عراق هیچ انتخابی جز روابط خوب و گسترده ندارند.
برهم صالح با تاکید بر اینکه اراده عراق توسعه روابط و همکاری‌های همه‌جانبه با جمهوری اسلامی ایران است، خواستار تلاش مسوولان دو کشور برای گسترش مناسبات تهران-بغداد در زمینه‌های گوناگون از جمله راه‌آهن، گردشگری، محیط زیست، صنعت، معدن و همکاری‌های علمی و فرهنگی شد. رئیس‌جمهور عراق با بیان اینکه امنیت باید در منطقه مورد توجه همگان بوده و همه کشورها برای ریشه‌کن کردن تروریسم تلاش کنند، اظهار کرد: هرگز حمایت‌های دولت و ملت ایران از مردم عراق در روزهای سخت را فراموش نخواهیم کرد.
عراق بخشی از تحریم نخواهد بود
پیش‌تر برهم صالح در جمع خبرنگاران ایرانی در بغداد درخصوص تحریم‌های آمریکا علیه تهران و چگونگی پرداخت بدهی‌های عراق به ایران اظهار کرد: عراق بخشی از منظومه تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران نخواهد بود. شکی نیست که ما از این تحریم‌ها متاثر خواهیم شد، اما قطعا جزئی از آن نخواهیم بود. عراق بر اینکه منافع ملت ایران کشور دوست و همسایه ما تامین شود اصرار دارد. ما تمام تلاش خود را می‌کنیم و هر آنچه را در توان داریم به‌کار می‌بریم تا از سطح تنش‌ها در این رابطه کاسته و آزار‌هایی که به ملت دوست ایران می‌رسد، کاهش یابد. عراق مایل است که به ملت ایران کمک کند تا آزار و اذیتی که از تحریم‌ها می‌بینند کاهش پیدا کند. عراق و منطقه از این تحریم‌ها متاثر می‌شوند، اما ما براساس داده‌های موجود تلاش می‌کنیم که از آزار و اذیت ملت ایران در این زمینه کاسته شود. او در ادامه گفت: چگونه می‌توانیم با ملت ایران همصدا نباشیم و با آنها ابراز همدردی نکنیم؟ این حقیقتی است که به نفع همه است که از شدت تنش‌ها در منطقه بکاهیم. این تنش‌ها به منطقه و عراق کمک نمی‌کند.
استقبال رسمی عادل عبدالمهدی
در ادامه دیدارهای حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران بعدازظهر دوشنبه در کاخ نخست‌وزیری عراق مورد استقبال رسمی عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر عراق قرار گرفت. در مراسم استقبال رسمی از رئیس‌جمهوری اسلامی ایران پس از نواخته شدن سرود ملی دو کشور، روحانی و عادل عبدالمهدی از یگان تشریفات سان دیده و سپس هیات‌های عالی‌رتبه همراه را به یکدیگر معرفی کردند. مذاکرات مشترک هیات‌های عالی‌رتبه ایران و عراق پس از ملاقات خصوصی طرفین انجام شد.
پیامی به آمریکا و متحدان آن
روزنامه فرامنطقه‌ای العربی‌الجدید در یادداشتی سفر رئیس‌جمهوری ایران به عراق را نشان‌دهنده این می‌داند که تهران به کشورهای دیگر به‌ویژه آمریکا می‌خواهد این پیام را برساند که جایگاه ایران در عراق برتر از هر کشور دیگری است. به گزارش «ایسنا» روزنامه العربی‌الجدید که مورد حمایت قطر است و دفتر آن در لندن است، در یادداشتی نوشت: یکی از مسوولان دفتر عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق اعلام کرده است، سفر روحانی به عراق با هدف امضای توافق‌نامه‌ها و تفاهم‌نامه‌های اقتصادی، تجاری، سیاسی و همچنین در رابطه با مرزها و آب‌های مشترک است که پیش از این کمیته‌های ایرانی و عراقی بر سر آنها توافق کرده بودند.
این مسوول عراقی افزود: این سفر همچنین در راستای حل مشکلات قدیمی از جمله میدان‌های نفتی مشترک، ترسیم مرزهای بین دو کشور، منابع آبی، تبادلات تجاری و همچنین ایجاد بانک مشترک ایرانی و عراقی و لغو ویزا میان دو کشور است. این مسوول عراقی که نزدیک به نخست‌وزیر این کشور معرفی شده است، همچنین اعلام کرده است که در جریان این سفر در رابطه با افتتاح کنسولگری‌های جدید در دیگر استان‌های عراق نیز توافق خواهد شد و این مساله برای واشنگتن آزاردهنده خواهد بود. او اخبار منتشر شده در برخی رسانه‌های عراقی مبنی بر اینکه روحانی در این سفر درخواست غرامت ۸ سال‌جنگ تحمیلی می‌کند را نفی کرد و افزود که به این پرونده پرداخته نخواهد شد.
از سوی دیگر احمد الحمدانی، تحلیلگر سیاسی به العربی الجدید گفت که این سفر در وهله اول به منظور نمایش دادن قدرت ایران در عراق به واشنگتن و برخی کشورهای منطقه است. اعلان تهران برای سفر روحانی به بغداد از سه هفته پیش و رفتن برخی مسوولان ایرانی به عراق برای تدارک این سفر و نوع توافقاتی که قرار است در این سفر امضا شوند، همگی نشان می‌دهد که ایران به کشورهای مختلف می‌خواهد این پیام را برساند که این کشور قوی‌ترین طرف در عراق است و نفوذ سیاسی، اقتصادی و نظامی در عراق دارد.
پیامی قوی برای واشنگتن
از سوی دیگر، خبرگزاری رویترز با اشاره به سفر رئیس‌جمهوری ایران به عراق گزارش داد: روابط تجاری در کانون این سفر قرار دارد که حامل پیامی قوی برای واشنگتن است.
خبرگزاری رویترز در این باره نوشت: حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران روز دوشنبه در آغاز سفر رسمی‌اش به عراق از مداخله نظامی آمریکا در خاورمیانه به شدت انتقاد کرد، سفری که هدف آن توسعه روابط تجاری با بغداد و افزایش نفوذ تهران است.
این سفر همچنین پیامی محکم به واشنگتن و متحدان منطقه‌ای‌اش مبنی بر این ارسال می‌کند که باوجود تحریم‌های آمریکا، ایران همچنان نقشی کلیدی در سیاست‌های عراق ایفا می‌کند. در جریان این سفر سه روزه قرار است یکسری توافقات در حوزه انرژی، حمل‌ونقل، کشاورزی، صنعت و پزشکی امضا شود.
یک مقام ارشد ایرانی که روحانی را در این سفر همراهی می‌کند به رویترز گفت: عراق یک کانال دیگر برای ایران است تا از تحریم‌های ناعادلانه آمریکا عبور کند. این سفر فرصت‌هایی را برای اقتصاد ایران ایجاد خواهد کرد.
دست برتر ایران در برابر آمریکا
روزنامه آمریکایی در گزارشی درباره سفر رئیس‌جمهور ایران به بغداد، به چرایی دست برتر و نفوذ تهران در عراق در قیاس با واشنگتن پرداخته و از قول یک مقام عراقی نوشت، برخلاف ایران، آمریکا دارای جثه‌ای بزرگ اما مغزی کوچک است. نیویورک‌تایمز می‌گوید، ایران، برنده واقعی انتخابات پارلمانی سال گذشته در عراق بود: گروه‌های مرتبط با الحشد الشعبی که اکثر آنها با ایران پیوندهایی دارند، به‌عنوان بازیگران تاثیرگذار در صحنه سیاست عراق سر برآوردند.»
ترامپ سومین رئیس‌جمهوری آمریکا که ۲۶ دسامبر ۲۰۱۸ و در آستانه سال نو میلادی به‌طور غیرمنتظره و خارج از عرف دیپلماتیک به عراق سفر کرده بود، با اذعان به محرمانه بودن این سفر گفت خیلی غم‌انگیز است، ۷ تریلیون دلار در خاورمیانه هزینه کنی و بعد ناچار باشی در کمال پنهان‌کاری به این منطقه بیایی و هر کاری انجام‌دهی تا سالم به مقصد برسی.
نیویورک‌تایمز با تاکید بر سفرهای مکرر اخیر مقام‌های ایرانی و عراقی به پایتخت‌های یکدیگر می‌نویسد: «در سه ماه اخیر، محمدجواد ظریف وزیرخارجه و همچنین وزیر نفت ایران به عراق سفر کردند و همه آنها برای گفتوگو درباره پیوندهای تجاری بالقوه بین دو کشور به عراق رفتند. عراقی‌ها هم به این سفرها پاسخ دادند. برهم صالح رئیس‌جمهور (عراق) به تهران رفت تا درباره نحوه تداوم پیوندهای اقتصادی دو کشور به‌رغم وجود تحریم‌های آمریکا صحبت کند.»
این روزنامه می‌افزاید: «کمتر از یک هفته قبل بود که محمد الحلبوسی رئیس سُنی پارلمان عراق به تهران رفت و درباره منافع متقابل دو کشور صحبت کرد و عبدالامیر الحمدانی وزیر فرهنگ عراق هم اخیرا برای صحبت درباره طرح‌های باستان‌شناسی به پایتخت ایران رفته بود.» نیویورک‌تایمز در گزارش خود مدعی ماهیت فرقه‌گرایانه سیاست خارجی ایران در عراق و توجه بیشتر این کشور به «شیعیان» شده و از نگرانی‌های «سُنی‌های عراقی» از مواضع ایران سخن گفته است.
این روزنامه در بخش دیگری از این یادداشت، بار دیگر به موضوع تحریم‌های آمریکا علیه ایران پرداخته و می‌نویسد: «ایران اکنون در تلاش برای گسترش تجارت با عراق است که تا حد زیادی دلیل آن، کم کردن تاثیر تحریم‌های آمریکا است.»
شبکه الجزیره هم در گزارشی سفر روحانی به عراق را با هدف توسعه روابط اقتصادی دانست و تاکید کرد که این سفر پیامی قوی برای آمریکا و متحدان منطقه‌ای‌اش دارد.
وبگاه خبری لبنانی العهد نیز در تحلیلی، سفر رئیس‌جمهور آمریکا و ایران به عراق را مقایسه کرد و نوشت، اولی در شب، محرمانه، چراغ خاموش و با دلهره به این کشور رفت و دومی در روز روشن در میان استقبال مقامات عراقی. العهد نوشت: اگر ترامپ و پیشینیانش در شعارها و ادعاهای خود صادق بودند، سفر خود به عراق را از پیش اعلام کرده و در این کشور حاضر می‌شدند مثل رهبر هر کشور دیگری که طبق چارچوب‌های دیپلماتیک و پروتکل‌های رایج عمل می‌کند نه اینکه مخفیانه و چراغ خاموش وارد عراق شود و ده‌ها هواپیما آن را همراهی کند و بدون اینکه با هیچ یک از مقامات عراق دیدار کند پس از بازدید از محل حضور نظامی‌اش در یک پایگاه نظامی در عمق صحرای عراق به همان شکلی که وارد عراق شده بود، خاک این کشور را ترک کند.
