پیش به‌سوی جهان بدون خودرو
طراحی جدید شهرهای آمریکا؛ حمل‌ونقل پوست‌اندازی می‌کند.
طی سال‌های نخست قرن بیستم در کشورهای پیشرفته جهان، شهرها ماوای پروژه‌های عظیم مدرن‌سازی شدند، پروژه‌هایی که در همه آنها خودروها جایگاه ویژه و محوری داشتند. در این پروژه‌ها، شهرها با خیابان‌ها و اتوبان‌های جدید و فضاهای عمومی وسیع تغییر چهره دادند.
به گزارش تین نیوز به نقل از دنیای اقتصاد، چشم‌اندازی که بر پایه وابستگی به خودروهای شخصی در شهرها ترسیم شد، چندین نتیجه داشت: به نمایش در آمدن تمایز قومی و اقتصادی شهروندان، سوانح رانندگی بسیار زیاد، افزایش مسافرت‌ها در مسافت‌های طولانی، افزایش دمای کره‌زمین و انباشت گازهای آلاینده‌ای که ما هر روز نفس می‌کشیم.
پیش به‌سوی جهان بدون خودرو
حالا و در واکنش به مضرات ناشی از این افراط‌گری در مدرن‌سازی زندگی انسان، بسیاری از جوامع به‌دنبال راه‌های فرار از این زندگی ماشینی هستند. جامعه سندیکای ملی مقامات حمل‌ونقل شهری آمریکا (ناکتو) که مقامات بالغ بر ۲۵ شهر بزرگ و ۴۱ شهر کوچک آمریکا عضو آن هستند، گزارشی را با عنوان «ردپای شهری شدن خودکار» منتشر کرده است و در آن خواستار برداشتن گام‌هایی برای اجتناب از هرگونه انتخاب اشتباه در آینده به مانند آنچه جهان در عصر ماشینی شدن شاهدش بود، شده است.
در این گزارش پیش‌بینی شده است که اگر اقدامی در این راستا صورت نگیرد، آینده‌ای تیره و تار در انتظار مردم خواهد بود: «اگر فناوری‌های وسایل نقلیه خودران بر خودروهای شخصی و در اختیار یک فرد تمرکز کند، بر ترافیک و خسارات ناشی از آن خواهد افزود و علاوه بر آن، نابرابری‌های اقتصادی و قومی بیشتر خواهد شد و دستان ما در جنگ با تغییرات جوی خالی خواهد ماند. برای اجتناب از این آینده شوم، شهرها باید به انواعی از حمل‌ونقل مجهز شوند که مردم را با کارآمدی بیشتری جابه‌جا کنند...»
این انواع حمل‌ونقل بی تردید حمل‌ونقل با خودروهای خودران نیستند. در عوض در این گزارش به این موضوع اشاره شده است که فعالیت‌هایی همچون «پیاده‌روی، دوچرخه سواری، استفاده از نوارهای حمل‌ونقل افراد و حتی استراحت شهروندان، اولویت‌های نخست فضاهای شهری و سرمایه‌گذاری و تخصیص منابع است.»
البته باید منصف بود و به این نکته نیز اشاره کرد که این مقامات دستشان هم پر است؛ چون بیش از ۸۰ درصد جمعیت در شهرها زندگی می‌کنند و رسیدن از نقطه الف به نقطه ب در محدوده شهری آنها دیگر به هیچ‌وجه کارآمد نیست. آنها از واقعیت‌های تکان‌دهنده‌ای سخن می‌گویند. در سال ۲۰۱۷ رانندگان آمریکایی به‌طور میانگین ۹۷ ساعت از عمر خود را در ترافیک سپری کردند و عدد وسیله‌نقلیه-مایل که در آن سال مسافرت انجام شد به رکورد ۲/ ۳ تریلیون مایل رسید.
یکی از محاسباتی که در گزارش ناکتو انجام شده این است که تعیین شود چه فضایی برای جابه‌جایی ۱۰ هزار نفر در یک شهر طی یک ساعت موردنیاز است. برای خودروهای عادی در یک مسیر عادی، ۱۳ لاین برای تردد ۸۰۰ خودرو در هریک از لاین‌ها در هر ساعت نیاز است تا تعداد افرادی که عبور می‌کنند به ۱۰ هزار نفر برسد.
در چنین شرایطی تعداد شرکت‌هایی که خدمات تاکسی های هوایی ارائه می‌کنند درحال افزایش است اما حجم فضای موردنیاز برای این‌گونه خدمات هم قابل‌توجه است؛ در این گزارش با استفاده از داده‌هایی از شرکت اوبر (تاکسی‌های اینترنتی آمریکا) آمده است که ایستگاه‌های هوایی می‌توانند در فضایی بین یک تا ۲ هکتار در هر ساعت ۱۰۰۰ فرود داشته باشند، بنابراین ناکتو پیش‌بینی می‌کند که اگر در هر خودرو ۴ مسافر باشد، برای دستیابی به رقم ۱۰ هزار مسافر در هر ساعت ۵/ ۲ تا ۵ هکتار فضا لازم است.
به‌نظر نمی‌رسد که شهر سانفرانسیسکو جایی برای اتوبانی با ۱۳ لاین داشته باشد یا بتوان فضایی ۵/ ۲ هکتاری در شهر نیویورک یافت. بنابراین به‌راحتی می‌توان درک کرد که چرا ناکتو ترجیح می‌دهد از ۳ نوع حمل‌ونقل دیگر استفاده کند.
اگر لاین عبور و مرور مختص فقط دو اتوبوس به پهنای ۲۳ پا وجود داشته باشد، ۸۰ اتوبوس در هر ساعت می‌توانند ۱۰ هزار نفر را جابه‌جا کنند و این حجم از تردد می‌تواند در مسیر باریکی از پیاده‌رو یا مسیر مخصوص تردد دوچرخه به پهنای تنها ۱۲ تا ۱۵ پا انجام شود. با نگاهی به وضعیت ساخت مسکن در این شهرها به‌نظر می‌رسد این روش عملی باشد.
در شرایطی که پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری دو روش ارجح برای حمل‌ونقل شهری هستند، به‌نظر می‌رسد برخی افراد مجبورند برای رسیدن به محل کار خود مسافتی طولانی را سفر کنند. براساس گزارش ناکتو «در فضاهای شهری حمل‌ونقل در مسیرهای ثابت دارای حق‌تقدم، کارآمدترین راه برای جابه‌جایی تعداد زیادی از شهروندان است.»
این موضوع به اهمیت اتوبوس‌های شهری اشاره دارد. اما چرا؟ ناکتو می‌افزاید: «مزیت اتوبوس‌ها در این است که مسافرانش به سمت آن می‌آیند نه اینکه اتوبوس مسیری را برای رسیدن به مسافر طی کند.» به‌عنوان مثال تاکسی‌های اینترنتی لیفت یا اوبر در آمریکا به سمت مسافر می‌آیند تا او را سوار کنند اما از منظر نظم شهری این موضوع برای تسهیل حمل‌ونقل خوب نیست.
در این گزارش، ناکتو انواعی از مشوق‌های اقتصادی را پیشنهاد می‌کند تا رانندگی کردن برای شهروندان از جذابیت کمتری برخوردار شود. به‌عنوان مثال در یک مطالعه مشخص شده است که یک تخفیف سه دلاری در آن نوع از حمل‌ونقل‌هایی که مسافر برای سوار شدن به سمت وسیله نقلیه عمومی می‌رود، می‌تواند حجم ترافیک را در شهر نیویورک تنها سه تا ۴ درصد کاهش دهد. بنابراین برای دستیابی به یک «کاهش معنادار ترافیک» لازم است تا این تخفیف ۱۰ دلاری شود.
علاوه بر این، اخذ هزینه بابت تراکم وسایط نقلیه، می‌تواند حمل‌ونقل با وسیله نقلیه شخصی را در این مناطق پرهزینه‌تر کند و از مطلوبیت آن بکاهد. افزایش هزینه‌های ورودی پارکینگ و ساعتی که خودرو متوقف می‌شود نیز می‌تواند در این راستا موثر باشد. از دیگر توصیه‌های این گزارش این است که تغییرات فیزیکی نیز باید در راستای حمل‌ونقل شهری انجام شود.
هم‌اکنون شهرهای آمریکا برای استفاده افرادی طراحی شده‌اند که دست‌کم ۱۶ سال سن دارند و موفق به اخذ یک گواهی‌نامه رانندگی شده‌اند. در این گزارش اما آمده است: «شهرها باید خیابان‌ها را طوری طراحی کنند که با نیازهای ایمنی و حمل‌ونقل یک کودک خردسال نیز مطابقت داشته باشد.»
این به آن معناست که خودروهایی که در مناطق شهری تردد می‌کنند باید سرعت محدودی داشته باشند، سرعتی که بیشتر از ۲۵ مایل در ساعت نباشد.
برای اطمینان از این موضوع، ناکتو توصیه می‌کند که پهنای خیابان‌ها ۱۰ پا یا کمتر باشد (چون لاین‌های باریک موجب کاهش سرعت می‌شود). البته بی‌تردید کارشناسان ناکتو فقط به پیاده‌رو، مسیر دوچرخه و خطوط تردد اتوبوس در فضاهای شهری فکر نمی‌کنند. آنها به مسیرهای حمل‌ونقل بار هم اندیشیده‌اند و به همین دلیل توصیه می‌کنند ارسال بار با پیک تقویت شود تا از تعداد کامیون‌ها و وسایل حمل بار یا حمل بار توسط افراد کاسته شود.
البته مشخص نیست که برنامه آنها برای حمل بار در لاین‌هایی که عرض آن تنها ۱۰ پا است چیست. به هر حال اما آنچه مسلم است، آینده‌ای که ناکتو برای حمل‌ونقل به تصویر کشیده است، بسیار متفاوت از آن چیزی است که بسیاری از ما تصور می‌کردیم. در واقع در عصر خودران‌ها، باید در خیابان‌ها به پیاده‌ها، دوچرخه‌ها و وسایل عمومی اولویت داده شود.
در این گزارش هیچ یادی از رانندگان خودروهای شخصی نشده است. نکته مهم دیگری که بسیاری از خودروسازان نیز آن را به بحث گذاشته‌اند این است که خودروها باید چنان ساخته شوند که با سرعت‌های ثابت و کم تردد کنند. در اینجا به چند پیش‌بینی دیگر از آینده حمل‌ونقل جهان نگاه می‌کنیم:
۱- قطارهای زیرزمینی: فناوری حمل‌ونقل سریع زیرزمینی زمانی در بین مردم از محبوبیت برخوردار شد که دریافتند این روش می‌تواند در چشم بر هم‌زدنی تعداد زیادی از مردم را در مسافتی طولانی جابه‌جا کند. توسعه قطارهای پرسرعت اما از ابتدا با مشکلات و موانعی روبه‌رو بود. مدیریت اصطکاک و مقاومت هوا در برابر قطارها یکی از این مشکلات بود. مفهوم قطارهای در خلأ در تئوری توانسته‌اند این موانع را برطرف کنند. در این نوع از وسایل نقلیه، قطار پر سرعت در تونل‌های فاقد هوا یا دارای غلظت بسیار کم هوا تردد می‌کنند و به این ترتیب مشکل اصطکاک با هوا و مقاومت در برابر سرعت حل می‌شود. چنین فناوری‌ای می‌تواند منجر به آن شود که هزاران مایل در یک ساعت طی شود.
نوعی از این قطارها موسوم به هایپرلوپ که ایلان ماسک، کارآفرین مشهور حوزه فناوری و مدیرعامل شرکت اسپیس ایکس آن را معرفی کرد، یک ریل قطار زیرزمینی است که در تست‌های اولیه سرعتی بالغ بر ۲۴۰ مایل بر ساعت را محقق کرده است. محققان اما امیدوارند با نسخه نهایی آن بتوانند به سرعتی سه برابر آن دست یابند. هایپرلوپ همان سیستم قطار بدون هواست اما در یک میلی‌بار (فشار ۱۰۰ پاسکال) کار می‌کند.
۲- جی‌پی‌اس: جی‌پی‌اس‌ها نحوه حمل‌ونقل همه ما را تغییر داده‌اند و دیگر یک فناوری جدید محسوب نمی‌شوند. در واقع بیش از یک دهه است که آنها را به زندگی خود راه داده‌ایم. جی‌پی‌اس‌هایی که امروز مورد استفاده قرار می‌گیرند با آنهایی که روزهای نخست به بازار عرضه شده بودند تفاوت بسیار دارد. اما در آینده این تغییرات بیشتر خواهد بود. در گذشته جی‌پی‌اس‌ها بسیار محدود بودند و فقط می‌توانستند مسافت را برای محاسبه زمان تقریبی مقصد نهایی یک وسیله نقلیه برآورد کنند. امروزه اما جی‌پی‌اس‌ها پرکاربردتر و کارآمدتر شده‌اند.
علاوه بر این واقعیت که این ابزارها امروزه برای برنامه‌ریزی یک سفر کاربرد بیشتری دارند، برخی از شرکت‌های حمل‌ونقل از واحد جی‌پی‌اس برای انطباق با وضعیت آب و هوایی استفاده می‌کنند تا بفهمند چه زمانی برای مسافرت مناسب است یا وضعیت ترافیکی هر مسیر را ببینند تا بتوانند هر چه زودتر به مقصد برسند.
۳- خودروهای آب‌سوز: فکر می‌کنید اگر میزان آلایندگی ناشی از یک خودروی بنزینی کاهش یابد چه می‌شود؟ یک خودروی آب‌سوز خودرویی است که در فرضیه انژی خود را از آب به‌دست می‌آورد. خودروهای آب‌سوز در بسیاری از اختراعات، جراید، مقالات مجلات علمی و برنامه‌های شبکه‌های محلی و وب‌سایت‌ها حضور داشته‌اند.
درست همان‌طور که خودروهای بدون سرنشین به حقیقت پیوستند، چندین دانشمند به مدت طولانی روی این نوع خودروها کار کرده‌اند و جای تردید نیست که به‌زودی رنگ واقعیت می‌گیرند و به مدد آنها خواهیم توانست زندگی ساده‌ای را در پیش گیریم. در این راستا تنها نگرانی کاهش ذخایر آب کره زمین است.
۴- شبکه قطار پرسرعت: شبکه‌های قطار پرسرعت سراسری علاقه‌مندان زیادی را در کل جهان به خود جذب کرده است. به تازگی کره جنوبی ساخت یک قطار مگالوو، مگنتی شناور (قطارپرسرعت) را آغاز کرده است که در فرودگاه «اینچه اون» فعالیت خواهد کرد. از سوی دیگر چین هم درحال راه‌اندازی دومین قطار خود از این دست است.
علاوه بر اینها طرحی در دست اجراست که در آن یک قطار پرسرعت مسافران خود را با طی مسافت بیش از ۲۰۰ مایل در تنها ۴۰ دقیقه از ناگویا به توکیوی ژاپن منتقل می‌کند و به این ترتیب کمک زیادی به حل معضل جاده‌های پرترافیک این منطقه می‌شود و آلایندگی محیط‌زیست و احتمال تصادفات و برجای ماندن مصدومان به‌شدت کاهش می‌یابد. هم‌اکنون مهم‌ترین مساله در مورد قطارهای پرسرعت، هزینه بالای راه‌اندازی آنهاست. به‌دلیل سرعت بالای آنها، باید مسیر آنها بین مقاصد مختلف مسیری مستقیم باشد.
۵- توسعه تئوری حمل‌ونقل رشته‌ای: بسیاری از کارشناسان بر این باورند که یک تئوری که هم اکنون دانشمندان در حال مطالعه در مورد آن هستند، آینده حمل‌ونقل جهان را به‌دست خواهد گرفت. این تئوری حمل‌ونقل رشته‌ای نام دارد و در واقع مجموعه‌ای از تلاش‌هاست برای الگوسازی چهار تعامل بنیادین در حمل‌ونقل: نیروی جاذبه، الکترومغناطیسم، نیروی اتمی قوی و نیروی اتمی ضعیف.
در حقیقت در تئوری حمل‌ونقل رشته‌ای هر چهار نیرو در یک تئوری حضور خواهند داشت. کارشناسان فیزیک کوآنتوم درباره تئوری رشته‌ای شنیده‌اند؛ اما آیا در حوزه حمل‌ونقل هم از آن صحبتی به میان آمده است؟ این مفهوم بر پایه استفاده از دو رشته سیم است که یک وسیله نقلیه چرخدار بر آن سوار می‌شود. این یک سیستم کم‌هزینه حمل‌ونقل است و می‌تواند در هر جایی از محیط آبی گرفته تا صحراها و جنگل‌ها و حتی روی برج‌ها نیز کار کند.
درحال‌حاضر نظام حمل‌ونقل مدرن به مدد فناوری‌های نو تحولات شگرفی را تجربه می‌کند. همه این فناوری‌ها در این راستا شکل می‌گیرند که ما کیفیت سطح زندگی خود را ارتقا بخشیم و کارآیی فعالیت‌های روزانه‌مان را بالا ببریم. در کنار فناوری‌های نو اما فعالیت‌هایی که با ساختار فیزیولوژیک بدن آدمی از ابتدای خلقت همخوانی داشته‌اند، همچون پیاده‌روی و فعالیت‌های فیزیکی مانند دوچرخه‌سواری، سر خوردن از سطوح شیبدار و حتی استراحت روی نوارهای نقاله می‌توانند ترکیبی کارآمد را در نظام حمل‌ونقل آینده جهان شکل دهند. در هر صورت آنچه مسلم است در آینده نه‌چندان دور در زندگی بشر نه جایی برای خودروهای شخصی پرسرعت است و نه حتی جایی برای خودران‌ها.
