تبعات فروش خودرو به روش قرعه کشی/ عرضه خودرو در بورس کالا از سر گرفته می شود؟

در شرایطی که از یک طرف شاهد انباشت تقاضا برای خرید خودرو از سال های قبل هستیم، اختلاف قیمت فاحشی میان قیمت خودرو کارخانه ای و بازار آزاد وجود دارد و مردم را به شرکت در قرعه کشی های خودرو ترغیب می کند و از طرف دیگر محدودیت عرضه خودرو وجود دارد، این سوال مطرح می شود که عرضه و فروش خودرو به چه شکل باید باشد؟

به گزارش تین نیوز به نقل از تجارت نیوز، بعد از فروش گسترده خودروهای داخلی در سامانه یکپارچه فروش خودرو در اسفند ۱۴۰۱ و تجربه این روش، اختیار عرضه و فروش خودرو مجدد به خودروسازان واگذار شده است و بر همین اساس هم ایران خودرو طرح فروش خود را آغاز کرده است.

هلت ثبت نام برای دریافت خودروهای این خودروساز برای سه گروه متقاضیان عادی، طرح جوانی جمعیت و جایگزینی خودرو های فرسوده از ۲۴ مرداد آغاز شده بود که ۲ شهریور ماه به پایان رسیده است و قرار است ۶ شهریور ماه نتایج مشخص شود.

در این دوره از عرضه که صرفا متقاضیان عادی باید ۲۳۰ میلیون تومان بلوکه و حساب خود را وکالتی می کردند، حدود دو و نیم میلیون نفر متقاضی شده اند و برای دریافت ۱۲۰ هزار دستگاه ثبت نام کرده اند تا میان آن ها قرعه کشی انجام شود.

با وجود عرضه محدود خودرو نسبت به تعداد متقاضیان و شانس کم برای برنده شدن و همچنین محدودیت هایی مانند بلوکه کردن پول، همچنان شاهد حضور میلیونی افراد و ثبت نام آن ها برای خرید خودرو به قیمت کارخانه هستیم.

در شرایطی که از یک طرف شاهد انباشت تقاضا برای خرید خودرو از سال های قبل هستیم و اختلاف قیمت فاحشی میان قیمت خودرو کارخانه ای و بازار آزاد وجود دارد و افراد را برای شرکت در قرعه کشی ترغیب می کند و از طرف دیگر محدودیت عرضه از سوی خودروسازان وجود دارد، این سوال مطرح می شود که عرضه و فروش خودرو به چه شکل باید باشد؟

رسول سلیمانی، کارشناس حوزه صنعت و بازار خودرو در گفتگو با خبرنگاران به این سوال پاسخ داده است که در ادامه می خوانید.

*سامانه یکپارچه حذف شد و فروش خودرو های داخلی به خودروسازان واگذار شده است، این موضوع را چطور ارزیابی می کنید؟

سلیمانی: روش فروش خودرو تغییر خاصی نکرده، صرفا از سایت سامانه یکپارچه به سایت خودروساز منتقل شده است. ضمن این که دیگر مانند سامانه یکپارچه نوبت برای متقاضی حفظ نمی شود، چون تعداد شرکت کننده ها بیش از ۲ میلیون نفر و تعداد خودرو های قابل عرضه ۱۲۰ هزار دستگاه است، اصلا امکان نداشت که ۲ میلیون نفر در صف تخصیص خودرو بمانند و مجبور شده اند که محدودیت قائل شوند.

*فروش خودرو به صورت قرعه کشی چه تبعات و معایبی دارد؟

این مدل فروش خودرو مشکلات زیادی به دنبال دارد، اول این که نارضایتی اجتماعی ایجاد می کند. دو میلیون نفر را به سرچشمه می بریم و تقریبا همه آن ها را تشنه برمی گردانیم، بنابراین این مدل از بعد اجتماعی اصلا خوب نیست.

مورد بعدی هم این که بلوکه کردن پول یک سری نوسانات اقتصادی ایجاد می کند، مردم را مجبور کرده ایم که برای وکالتی کردن حساب مقداری نقدینگی تامین کنند، آن ها برای این کار طلا، دلار و خودرویی که داشتند را فروخته اند و به تبع آن یک رکودی در بازار ایجاد شده است و اگر کسی الان نیاز داشته باشد خودرو بفروشد ممکن است با مشکل مواجه شود.

این روش فروش یک مشکل دیگر هم دارد که آن هم ناعدالتی است. ممکن است کسی متقاضی خودرو باشد، اما در لحظه ثبت نام، نقدینگی لازم را برای وکالتی کردن حساب خود نداشته باشد و نتواند در قرعه کشی شرکت کند.

*چرا با وجود شانس کم برای برنده شدن در قرعه کشی خودرو، باز هم تقاضا زیاد است؟

اوج فروش خودروی سواری مربوط به سال ۹۶ با نزدیک به یک و نیم میلیون دستگاه بود. در آن شرایط که قدرت خرید مردم بالاتر بود این تعداد تقاضا وجود داشت. در شرایط فعلی فقط دو میلیون نفر در طرح ایران خودرو ثبت نام کرده اند و در ثبت نام های قبلی رکورد ۱۰ میلیونی هم ثبت شده است؛ بنابراین این مدل فروش خودرو که در آن رانت توزیع می شود باعث تحریک تقاضا می شود.

بحث اصلی این است که باید رانت را حذف کنیم. تا زمانی که رانت وجود دارد یک تقاضای غیرمصرفی سنگین برای خرید خودرو تلنبار می شود و این باعث می شود که عملا مصرف کننده واقعی، به خودرو با قیمت کارخانه دسترسی نداشته باشد.

سیاست گذار باید این واقعیت را بپذیرد که مصرف کننده، به خودرو با قیمت کارخانه دسترسی ندارد و باید به سمت حذف رانت برود.

*در شرایطی که از یک طرف تقاضای بالایی برای خودرو های کارخانه ای وجود دارد و با هر بار عرضه از سوی خودروسازان، میلیون ها نفر متقاضی دریافت خودرو می شوند و از طرف دیگر محدودیت عرضه وجود دارد، فروش خودرو باید به چه شکل باشد؟

مدلی که قبلا هم تجربه شده است فروش خودرو در بورس کالا است که یک قیمتی میان قیمت کارخانه و بازار کشف می شد و هم مصرف کننده و هم تولیدکننده نفع می بردند.

در مدل فروش در بورس کالا اختلاف قیمت کشف شده با بازار کم بود و برای واسطه ها صرفه اقتصادی نداشت که فعال شوند.

راه حل عبور از این شرایط این است که فروش خودرو در بورس کالا احیا بشود و مدل قرعه کشی که منسوخ شده را کنار بگذاریم.

فروش خودرو در بورس کالا معادل حذف قیمت گذاری دستوری است، چون قیمت آنجا کشف می شود، اما نکته ای که وجود دارد این است که فشار سیاسی ندارد، چناچه قیمت گذاری خودرو دست خود کارخانه باشد، هیات مدیره هر قیمتی که بگذارد باید به ۱۰ دستگاه نظارتی پاسخگو باشد و احتمالا همزمان با دو سوال متناقض مواجه خواهد شد که چرا ارزان قیمت گذاری کردید، سهامداران متضرر شده اند و این که چرا گران قیمت گذاری کردید مصرف کننده ها متضرر شده اند.

اما با عرضه در بورس کالا چنین مباحثی مطرح نیست و به نظرم در شرایط متلاطم اقتصادی بهترین گزینه احیای بورس کالا است. می توان از خودرو های با رده بالا قیمتی شروع و به تدریج اجرایی شود. با این روش هم زیان خودروسازان در مدت زمان معقولی رفع می شود و هم مردم به دلیل این که می توانند با قیمت پایین تر از بازار خودرو بخرند، به شدت راضی تر خواهند بود.

اما خرید خودرو از بورس کالا پیچیدگی هایی دارد و ممکن است مردم عادی موفق به خرید خودرو نشوند.

پیچیدگی های خرید از بورس کالا در حد همین سامانه یکپارچه است، عموم مردم به دلیل حضور در بازار سرمایه و داشتن سهام عدالت عضو سجام هستند و تمام کارشان را می توانند اینترنتی انجام دهند و فقط باید قیمتی را اعلام کنند.

اگر این روش احیا شود و اجازه بدهیم که خودروساز سود ببرد، می توانیم به خودروساز یک سری تکالیف بدهیم، از جمله این که از پلتفرم های ایمن و موتور های کم مصرف استفاده کند و یا خودرو های فرسوده را جمع آوری کند.

این اتفاق علاوه بر کمک به خودروساز باعث کاهش تورم بلندمدت و افزایش رفاه مصرف کننده می شود. متاسفانه کسانی که از وضعیت فعلی نفع می برند دلالان و بعضی از تصمیم گیران هستند که خودشان را پشت یک تصمیم به ظاهر مصلحت اندیشانه پنهان کرده اند، اما در باطن این تصمیم به ضرر مردم و اقتصاد کشور است.

*شاهد حجم بالایی از نقدینگی با وکالتی کردن حساب برای ثبت نام خودرو هستیم و ممکن است این ارقام سنگین با تاخیر آزاد شود، عواید این اتفاق نصیب چه کسی می شود؟

یک بندی وجود داشت که عواید این کار باید به خودروساز برسد، اما مکانیسم آن شفاف نیست که چطور قرار است این اتفاق بیفتد، چون یک مقدار از این پول ها در بانک های قرض الحسنه بوده و یک مقدار دیگر در بانک های عادی و در حساب های کوتاه مدت بوده است. این که چطور قرار است این محاسبات انجام شود و چگونه عوایدش به خودروساز برسد شفاف نشده است.

این ذهنیت وجود دارد که دولت با پیش فروش خودرو و بلوکه کردن پول متقاضیان به دنبال جمع آوری حجم نقدینگی از جامعه است، نظر شما در این باره چیست؟

در شرایط فعلی بعید می دانم که چنین هماهنگی و برنامه ریزی در ساختار های ما وجود داشته باشد. بعید هم می دانم که این موضوع در اقتصاد کلان تاثیر خاصی داشته باشد، چرا که بعد از آزادشدن این پول ها به بازار های مختلف هجوم می آورند. ضمن این که مدت زمان بلوکه کردن پول ها هم کوتاه است و طی یک تا دو هفته آزاد می شود.