بندر چابهار به روی هیچ‌کس بسته نیست
سرانجام، بندر شهید بهشتی چابهار افتتاح شد. بندری با ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی کم‌نظیر و ظرفیت‌های بندری خوب که می‌تواند چهره شرق کشور را تغییر دهد. درباره ظرفیت‌های این بندر و امکاناتی که با افتتاح بخش ۱ ایجاد شده، بسیار گفته شده است.
سرانجام، بندر شهید بهشتی چابهار افتتاح شد. بندری با ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی کم‌نظیر و ظرفیت‌های بندری خوب که می‌تواند چهره شرق کشور را تغییر دهد. درباره ظرفیت‌های این بندر و امکاناتی که با افتتاح بخش ۱ ایجاد شده، بسیار گفته شده است.
با این حال، چابهار از همان ابتدا با دو مشکل اساسی روبرو بوده است. نخست، وجود بندر گوادر در فاصله‌ای بسیار نزدیک به این بندر که عملاً دروازه اختصاصی چین برای ورود به حوزه «سی‌آی‌اس» (CIS) و دسترسی به روسیه و اروپاست.
شرایط لجستیکی و مشوق‌های لازم برای تشویق فعالان نیز موضوع دیگری است که درباره آن بحث می‌شود. خسرو سرایی، معاون امور تعرفه‌ای سازمان بنادر و دریانوردی، در گفتگو با هفته‌نامه «حمل‌ونقل» به این دو دغدغه پاسخ داده است.
وضع بخش ۱ بندر چابهار باز هم بهتر خواهد شد یا تا پایان با ظرفیت و شرایط فعلی پیش خواهد رفت؟
با افتتاح بندر شهید بهشتی چابهار، ظرفیت این بندر در بخش ۱ به ۵/۸ میلیون تن افزایش یافته است. در این بخش، اسکله‌های جنرال کارگو و کانتینری داریم، اما همه این اتفاقات هنوز بدون حضور هندیها محقق شده است.
یعنی هیچ تجهیزاتی از هند وارد بندر نشده و اینها همه جزو کارهایی است که سازمان بنادر و دریانوردی انجام داده است. به عبارت دیگر، قطعاً با ورود هندیها و تجهیزات آنها شرایط باز هم ارتقا پیدا خواهد کرد و بهتر خواهد شد.
ترانزیت محموله گندم صادراتی هند به افغانستان عملاً پیش از موعد شروع شده است و این می‌تواند یک اتفاق خوب باشد. آیا هماهنگی‌های لازم میان سازمان و ارگان‌ها انجام شده است؟
درباره قرارداد ترانزیت محموله گندم هند به افغانستان یکی از نادرترین هماهنگی‌ها بین دستگاه‌های درگیر با ترانزیت انجام شد.
سازمان راهداری، سازمان بنادر و دریانوردی، گمرک، قرنطینه و سازمان استاندارد و سازمان‌های دیگر تمام تلاششان را کردند تا بیشترین تسهیلات چه از نظر تعرفه و چه مباحث غیرتعرفه‌ای را فراهم کنند. به نظر من، شیوه کاری انجام‌شده در ترانزیت محموله گندم هند به افغانستان می‌تواند به عنوان یک الگو استفاده شود.
مشوق‌های مورد نیاز برای حضور فعالان اقتصادی در این بندر یک موضوع اساسی است. در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
ما برای شروع کار به ایجاد انگیزه نیاز داریم تا فعالان در بندر حاضر شوند و بندر بتواند با بنادر دیگر رقابت کند. همه تلاش ما این بوده و هست که این انگیزه‌ها را ایجاد کنیم. اما همه مشوق‌ها مسئله تعرفه و قیمت نیست. نکات غیرتعرفه‌ای هم هست که می‌خواهیم فراهم کنیم.
به همین دلیل، هماهنگی‌های بسیاری با سازمان‌های دیگر انجام شده است؛ ضمن اینکه یکی از امتیازات ویژه این بندر منطقه آزاد بودن آن است. با توجه به افق توسعه‌ای که مد نظر داریم و ویژگی‌های منطقه آزاد، آینده روشنی خواهیم داشت.
تفاوت اساسی بندر چابهار با دیگر بنادر کشور چیست؟ آیا نکته‌ای ویژه در سیاست‌های توسعه این بندر لحاظ شده است؟
دولت سعی دارد تا صنایع مادر را در چابهار و منطقه آزاد مستقر کند که نه تنها واردات و ترانزیت را در این منطقه داشته باشیم، بلکه به دنبال این هستیم تا بتوانیم با ضریب بالا یک بالانس در حمل‌ونقل ایجاد کنیم.
به این معنا که این‌طور نباشد که کشتی‌ها و محموله‌ها یک‌سربار باشند، بلکه دوسربار بودن اهمیت بسیاری دارد. همین شیوه برای جاده و ریل هم مطرح است و به توسعه بندر کمک زیادی خواهد کرد. می‌خواهیم بین رفت‌وبرگشت تعادل ایجاد کنیم. این یکی از اساسی‌ترین کارهایی است که حتماً پیگیری خواهیم کرد.
نگرانی‌هایی درباره تعرفه‌های اعمال‌شده بر محموله گندم هند به افغانستان وجود داشت...
این مسئله حل شده است، ضمن اینکه تعرفه‌های فعلی به نسبت تعرفه‌های مرسوم بسیار پایین‌تر است. نکته اصلی همان یک‌سربار بودن است که قبلاً اشاره شد. چه کشتی و چه جاده وقتی بار را به افغانستان رساندند، باید خالی برگردند.
این موضوع موجب تردید به صرفه اقتصادی حمل‌ونقل شد. برای همین است که تمام دستگاه‌ها و کشتیرانی و بندر دست به دست هم داده‌اند تا تعرفه‌ها را کاهش دهند.
با توجه به شرایط موجود و میزان عرضه و تقاضاتا چه حد می‌توان به سرعت رشد چابهار امیدوار بود؟
اینکه در حمل‌ونقل اول باید تقاضا وجود داشته باشد یا عرضه، بحثی قدیمی در این حوزه است. به نظر من، دولت در چابهار گام بسیار مهمی برداشته است.
با ایجاد و عرضه خدمات بندری و دریایی حتماً این تقاضا هم ایجاد می‌شود. شخصا اعتقاد دارم که چابهار افق‌های روشنی دارد. چابهار بندری است که اگر پسکرانه‌هایش تکمیل شود، رشد بسیار بالایی را تجربه خواهد کرد. چه برای مسافت‌های کوتاه و چه برای مسافت‌های طولانی.
پاسخ شما به پرسش تقریباً قدیمی رقابت بندر گوادر و چابهار چیست؟
به نظرم بندر چابهار اصلاً رقیب بندر گوادر نیست. این دو بندر مکمل هم هستند و دست‌کم تا چند سال آینده هیچ رقابتی نخواهند داشت، ضمن اینکه پسکرانه‌های دو بندر با هم متفاوت است.
گوادر به پروژه «یک کمربند، یک جاده» چین خدمات ارائه می‌کند و بندر چابهار در کریدور شمال-جنوب و طبق موافقت‌نامه ترانزیتی که بین ایران، هند و افغانستان منعقد شده، نقش مهم خود را ایفا خواهد کرد. این بندر استان‌های شرقی و شمال‌شرقی کشور، افغانستان و کشورهای «سی‌آی‌اس» را پوشش خواهد داد.
دو بندر در صورتی رقابت دارند که پسکرانه مشترک داشته باشند. من فکر نمی‌کنم به این زودی‌ها هیچ پسکرانه مشترکی بین این دو بندر ایجاد شود. شاید در سال‌های آینده این اتفاق بیفتد، اما فعلا این‌طور نیست؛ مأموریت دو بندر متفاوت است.
و نکته آخر؟
چابهار به روی هیچ‌کس بسته نیست. همه سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی می‌توانند وارد بندر شوند و در این بندر سرمایه‌گذاری کنند. در واقع، جمهوری اسلامی ایران این فرصت بی‌نظیر را با کشورهای دوست و همسایه به اشتراک گذاشته و همه می‌توانند مشارکت کنند.
