◄ پاسخ به 7 سوال درباره ابهامات کنوانسیون دریای خزر توسط وزارت خارجه
بنا بر اعلام دستگاه دیپلماسی ایران، کنوانسیون رژیم حقوقی دریای‌خزر حاصل اجماع پنج کشور بوده و در این سند، منافع همه کشورهای ساحلی رعایت شدهاست.
به دنبال توافق و امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای‌خزر به همراه شش موافقت‌نامه دیگر ، وزارت امور خارجه ایران به برخی پرسش‌های متداول در خصوص اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای‌خزر در آکتائو قزاقستان پاسخ داد.
به گزارش تین‌نیوز و به نقل از سازمان بنادرودریانوردی، بنا بر اعلام دستگاه دیپلماسی ایران، کنوانسیون رژیم حقوقی دریای‌خزر حاصل اجماع پنج کشور بوده و در این سند، منافع همه کشورهای ساحلی رعایت شده و از آن می‌توان به‌عنوان یک سند ارزشمند در روابط خارجی کشورمان یادکرد.
۶ سند دیگر مورداشاره که همراه کنوانسیون رژیم حقوقی به امضا می‌رسد کدام هستند؟
این اسناد شامل موافقت‌نامه‌های حمل‌ونقل و ترانزیت، تجاری و اقتصادی، مبارزه با تروریسم، مبارزه با جرائم سازمان‌یافته، تعامل و همکاری‌های مرزبانی و پیشگیری از درگیری‌های نظامی خواهند بود.
اهمیت امضای کنوانسیون رژیم حقوقی دریای‌خزر در چیست؟
کنوانسیون رژیم حقوقی دریای‌خزر مثل قانون اساسی کشورها است، یعنی سندی جامع و چارچوبی که براساس آن حقوق و تعهدات کشورهای ساحلی مشخص می‌شود. متعاقب این اصول کلی، کشورهای ساحلی خزر با امضای موافقت‌نامه‌های تخصصی به جزئیات خواهند پرداخت.
امضای کنوانسیون رژیم حقوقی گام بسیار مهم و حائز اهمیتی است که برداشته می‌شود و به مذاکرات ۲۱ ساله در این خصوص خاتمه می‌بخشد. البته باید اذعان کرد امضای این کنوانسیون، پایان همه مذاکرات و اقدامات در خزر نیست و درواقع نقطه عطف و آغازین برای اجرای تفاهمات، نظارت بر اجرا و همچنین شروع مذاکرات برای امضای موافقت‌نامه‌های جدید و ضروری به شمار می‌رود.
آیا موارد دیگری در خصوص خزر لاینحل باقی‌مانده که در آینده نیاز به مذاکره بیشتر بین کشورهای عضو داشته باشد؟
تقریبا ۹۰ درصد کنوانسیون رژیم حقوقی دریای‌خزر نهایی شده که در آکتائو به امضا خواهد رسید. تنها دو مورد تعیین خطوط مبدأ و تحدید حدود بستر و زیر بستر دریا باقی‌مانده که نیاز به مذاکره بیشتر و تعامل بین کشورهای عضو دارد. امیدواریم با همکاری همه کشورها، این دو مورد نیز هر چه سریع‌تر نهایی شود. بنابراین اجماع بی‌نظیری میان کشورهای ساحلی دریای‌خزر حاصل‌شده که برای همه این کشورها یک پیروزی به شمار می‌رود.
خطوط مبدا و تحدید حدود، چه زمانی مشخص خواهد شد؟
در کنوانسیون مزبور روشن می‌شود که خطوط مبدا برای رژیم حقوقی با اتفاق‌نظر پنج کشور بعداً تعیین شود؛ البته در مورد خطوط مبدا نکاتی در این کنوانسیون آمده و مخصوصا در یک‌بند قیدشده که شرایط ساحل بعضی از کشورها به‌گونه‌ای است که نیازمند مقرراتی ویژه است و این به ساحل دریای‌خزر اشاره می‌کند که این ماده برای ما بسیار اهمیت دارد، اما درعین‌حال خط مبدا هنوز در این کنوانسیون روشن نیست و در موافقت‌نامه‌های بعدی باید روشن شود.
حدود بستر و زیر بستر هم در این موافقت‌نامه روشن نیست و تعیین آن به آینده واگذار می‌شود و این‌یکی از مسائلی بوده که حدود ۲۲ سال است راجع به دریای‌خزر بین این پنج کشور مذاکره می‌شود.
ویژگی‌های کنوانسیون رژیم حقوقی دریای‌خزر چیست؟
خزر یک دریاچه است که طبیعتا رژیم حقوقی آن خاص و ویژه خودش است و با رژیم حقوقی دریاهای آزاد مندرج در کنوانسیون سال ۱۹۸۲ حقوق دریاها نیز متفاوت است. ما و کشورهای ساحلی با الگوبرداری از رژیم حقوقی سایر دریاچه‌ها و استفاده از مفاد کنوانسیون حقوقی دریاها و تطابق آن‌ها با وضعیت دریای خزر، یک رژیم حقوقی خاص و منحصربه‌فرد برای خزر تنظیم کرده‌ایم.
در این کنوانسیون تصریح‌شده که همه مسائل حقوقی دریای‌خزر تنها با اتفاق‌نظر پنج کشور عملی و اجرایی بوده که این نکته بسیار مهم و اساسی است و کاملا رژیم حقوقی این دریا را از کنوانسیون دریاها جدا می‌کند. همچنین این کنوانسیون، رفت‌وآمد کشتی‌های نظامی خارجی را در این دریا کاملا ممنوع می‌کند. این موضوع اهمیت بسیاری ازلحاظ امنیت ملی کشورهای حاشیه خزر دارد. در کنوانسیون ذکرشده دریای سرزمینی مشخص و مناطق انحصاری ماهیگیری و رفت‌وآمد کشتی‌ها تعیین می‌شوند. درمجموع، این‌یک کنوانسیون بسیار مهم است که ما را یک‌قدم جلو می‌برد، اگرچه هنوز مسائل بسیار مهمی برای آینده باقی می‌ماند.
مسئله ترانزیت در دریای‌خزر تا چه میزان برای جمهوری اسلامی ایران اهمیت دارد؟
مسئله ترانزیت یکی از مسائل بسیار مهم برای دریای خزر، کشورهای ساحلی و منطقه محسوب می‌شود. شرق خزر، یعنی ترکمنستان و قزاقستان به ایران و از آن طریق به آب‌های جنوب و خلیج‌فارس و دریای عمان متصل شده است؛ برای اتصال غرب دریای‌خزر هم‌قدم‌های اولیه برداشته‌شده و پروژه آستارا - آستارا اجراشده است و ما به فکر اجرای خط آهن رشت به آستارا هستیم که با همکاری دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، این کار انجام می‌گیرد.
ایران و بسیاری از کشورهای آسیایی از این دو کریدور بزرگ در شرق و غرب دریای‌خزر و از طریق این راه مهم ترانزیتی به آسیای میانه، قفقاز، روسیه و به اروپا متصل می‌شوند.
آیا موضوعات دیگری در اجلاس سران مطرح می‌شود؟
کشورهای ساحلی دریای‌خزر ظرفیت‌ها و فرصت‌های بسیار خوبی مخصوصا ازلحاظ اقتصادی، حمل‌ونقل، جابه‌جایی کالا و مسافر و مسئله گردشگری دارند که در کنار مباحثی که در این جلسات مطرح می‌شوند، این ظرفیت‌ها نیز موردبحث قرار می‌گیرند.
