◄ بن‌بست دریا
در آستانه دور جدید تحریم‌ها «حملونقل»، میزگردی را برای بررسی شرایط حملونقل دریایی برگزار کرد. این میزگرد که قرار بود با حضور پنج نفر از مسئولان بخش دولتی و خصوصی یعنی محمد راستاد رئیس سازمان بنادر، هادی حق‌شناس معاون بندری سازمان بنادر، مسعود پل‌مه رئیس انجمن کشتیرانی، محمد عیقرلو از اتاق بازرگانی تهران و روزبه مختاری عضو انجمن کشتیرانی برگزار شود و تنها با حضور دو مدعو، پل‌مه و مختاری که نمایندگان بخش خصوصی قلمداد می‌شدند، برگزار شد.
در آستانه دور جدید تحریم‌ها «حملونقل»، میزگردی را برای بررسی شرایط حملونقل دریایی برگزار کرد. این میزگرد که قرار بود با حضور پنج نفر از مسئولان بخش دولتی و خصوصی یعنی محمد راستاد رئیس سازمان بنادر، هادی حق‌شناس معاون بندری سازمان بنادر، مسعود پل‌مه رئیس انجمن کشتیرانی، محمد عیقرلو از اتاق بازرگانی تهران و روزبه مختاری عضو انجمن کشتیرانی برگزار شود و تنها با حضور دو مدعو، پل‌مه و مختاری که نمایندگان بخش خصوصی قلمداد می‌شدند، برگزار شد و برخلاف قول مساعد، مسئولان دولتی در این میزگرد شرکت نکردند. پل‌مه در کسوت رئیس انجمن کشتیرانی از عدم سیاست‌گذاری مناسب و مقتضی در دوران تحریم انتقاد کرد و درعین‌حال عنوان کرد که چرا در این برهه حساس تجارت بین‌الملل، سیاست‌های درستی برای جذب نظر شرکای خارجی اتخاذ نشده و دولت از بسته حمایتی که اعلام کرده است، رونمایی نمی‌کند. روزبه مختاری نیز به‌عنوان عضو انجمن کشتیرانی بر هوشمندی رقیب و دشمن صحه گذاشته و از رفتار دولت به‌عنوان نهاد حاکمیتی انتقاد کرد.
از چه زمانی برای انجمن محتمل بود که امکان افزایش قیمت دلار و تحمیل شرایط تحریم به اقتصاد کشور وجود دارد و چه زمانی پیشنهادات خود را به دولت ارائه کردید؟
پل‌مه: با توجه به روند اخبار و احتمالات، وضعیت بازار را رصد می‌کردیم و به‌واسطه اتفاقاتی که در کسب‌وکار می‌افتاد، پیش‌بینی‌هایی داشتیم. طبیعتا شرایط سیاسی که به دنبال تغییر دولت در آمریکا اتفاق افتاد و عدم ثبات سیاسی در حفظ توافقات برجام که در آمریکا شکل گرفته بود، پیش از اعلام رسمی، توسط شرکای تجاری خارجی به ما هشدار داده می‌شد احتمال اینکه آمریکا تهدید یا تحریم جدیدی را متوجه ایران کند؛ بسیار زیاد است.
درنهایت سناریوهای مختلفی را طراحی کردیم که اگر اتفاق نامیمون تحریم تحقق یافت چه کنیم. روی این اصل در دیدار عیدانه‌ای که با جناب آقای راستاد، مدیرعامل سازمان بنادر داشتیم، دل‌نگرانی‌هایی را که در عرصه فعالیتی در جهت تحقق تحریم به وجود آمده بود مطرح کردیم و خواهان تشکیل کارگروه و جلسات تخصصی در این رابطه شدیم. یک یا دو هفته بعد، حدود دهه اول اردیبهشت‌ماه، سازمان بنادر، ما را به اولین و آخرین نشست دراین‌باره دعوت کرد.بار دیگری هم هماهنگی لازم برای برگزاری جلسه صورت گرفت اما جلسه‌ای برگزار نشد و باوجود تقاضاهای مکرر برای برگزاری جلسات تخصصی و دستیابی به نسخه مقابله درست با تحریم‌ها، دیگر هیچ جلسه‌ای با انجمن برگزار نشد. ما رایزنی‌ها را از مراجع دیگر مانند وزارت راه، مجلس، شورای عالی امنیت ملی و هر مرجع دولتی دیگری که مقدور بود آغاز کردیم تا به سرانجام برسیم.
سی‌ام اردیبهشت‌ماه در نامه‌ای خطاب به جناب آقای آخوندی تحلیل خود و هشدارهای موجود در حوزه بندر و دریا در دوران تحریم و عواقب آن را ارائه کردیم و درعین‌حال راهکارهای حرفه‌ای را نیز در نامه مطرح و رونوشتی هم به دفتر ریاست سازمان بنادر ارسال کردیم و انتظار داشتیم که بعد از ارسال نامه مسئولان امر برای بررسی بیشتر، جلسه‌ای دراین‌باره برگزار کنند و خواهان توضیحات و ارائه مستندات تکمیلی نامه باشند.اما متأسفانه از سوی هیچ‌یک از همکاران دولتی هیچ‌گونه پیگیری به عمل نیامد. این در حالی بود که در جلسه‌ای توضیحات شفاهی را به آقای آخوندی ارائه دادم و عنوان کردم که برخلاف اینکه ما اعلام آمادگی کرده‌ایم که در دفع و رفع اثرات سوء تحریم حاضر به همکاری هستیم؛ اما از سوی دولت گوش شنوا یا دست یاری ندیدیم. البته این بدان معنی نیست که کلا در سازمان نشستی برگزار نمی‌شود، بلکه به این معنی است که تنها یک جلسه با انجمن برگزار شد و نسبت به مکاتبه انجمن نیز، جواب روشن و شفایی دریافت نشد. هرچند متعاقبا متوجه شدیم از نظرات مکتوب ما استفاده شده است.
به نظرتان چرا سازمان چنین رفتاری می‌کند؟
پل‌مه: نباید یک بخش، خود را تنها متولی سازمان بنادر و دریایی کشور فرض کند و درعین‌حال استقلال ویژه‌ای هم در دید کارشناسی برای خود قائل شود. این دیدگاه باعث شده تا کم‌تر به دیدگاه‌های کارشناسی ما یا دیگر کارشناسان توجه شود.
متعاقب عدم حصول نتیجه از مکاتبه اول، مکاتباتمان را ادامه دادیم و پیشنهاداتی را بر پایه مدیریت فضای سرزمینی، به دولت ارائه کردیم.
درعین‌حال با تدبیر وزارت راه‌وشهرسازی جلسات ماهانه شورای عالی ترابر کشور به‌صورت هفته‌ای برگزار می‌شود و چند هفته متوالی با موضوعات روز ازجمله تحریم این جلسات برگزار شد. در این جلسات مجددا هشدارهای لازم را ارائه کردیم که با توجه به حجم عملیات دریایی که متکی بر ناوگان ایرانی است باید توجه داشت وضعیت بنادر کشور رو به بحران نرود.
آمار و اطلاعاتی هم در خصوص تأیید وضعیت بحرانی بنادر دارید؟
پل‌مه: بله. طبق آمار سازمان بنادر، در حال حاضر عملیات بندری با کاهشی حدود ۲۰ درصد مواجه شده است؛ اما طبق شواهد و قرائن به نظرم امروز با کاهش حدود ۲۵ درصد از عملیات بندری مواجه هستیم.
بر چه اساسی آمار را بالاتر از سازمان راهداری اعلام می‌کنید؟
پل‌مه: به دلیل اینکه ۳۹ درصد گردش دریایی کشور توسط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران انجام می‌شود؛ با این فرض که یک درصد حملونقل دریایی هم توسط سایر بازیگران داخلی انجام شود، آمار حملونقل دریایی توسط شرکت‌های ایرانی به ۴۰ درصد می‌رسد. بدین ترتیب ۶۰ درصد حملونقل دریایی کشور، توسط شرکت‌های خارجی انجام می‌شود که در تمام سطح حمل دریایی ایران فعالیت دارند. این آمار ۶۰ درصدی در حالی اعلام می‌شود که تمام شرکت‌های لاینر، ترمپ، فیدر و تانکر و ... اعلام کرده‌اند که دیگر به ایران نمی‌آیند، قطع رابطه کرده یا خواهند کرد یا تاریخ قطع همکاری خود را با ایران اعلام کرده‌اند.
به نظر شما در چنین فضایی برای بهبود شرایط و گذر از بحران چه می‌شود کرد؟
پل‌مه: از سال ۹۰ بارها شفاهی و مکتوب از سازمان بنادر درخواست کرده‌ایم که دسترسی ما را به سامانه‌های آماری و اطلاعاتی باز کند؛ اما همواره از سوی ارگان‌های دولتی مطرح شده که اطلاعات و آمار محرمانه هستند و امکان افشا و دسترسی به آنها وجود ندارد. در واقع اگر همراهی درستی صورت بگیرد آن بخش از اطلاعات و آمار را که محرمانه تلقی می‌شوند، می‌توان حذف کرد و بخش عظیمی از اطلاعات که امکان افشا و بهره‌برداری آن وجود دارد، منتشر کرد. از این تریبون از آقای آخوندی درخواست می‌کنم با همان رویکرد محوری که برای بخش خصوصی قائل هستند، به بخش خصوصی توجه کند. بخش خصوصی به استناد قانون نیازمند دسترسی آزاد به اطلاعات و آمار است. باید آمارها و اطلاعات و تأثیر عملکردها منتشر شوند تا ضمن دسترسی به اطلاعات و تحلیل درست از عملکردها از سوء اجرا و مدیریت احتمالی و یک‌جانبه اجتناب شود.
علاوه بر تهدیدهای محتمل که بیشتر شامل قطع همکاری و محصور شدن تجارت دریایی کشور است، چه تهدید دیگری وجود دارد؟
پل‌مه: یکی از مهم‌ترین تهدیداتی که داریم در حوزه باکس کانتینری است. یعنی عدم وجود تعداد حداقلی و الزامی باکس کانتینری که متعلق به خودمان باشد و امکان مدیریت آنها را داشته باشیم. بر اساس بررسی کارشناسی که صورت گرفته بود، در شورای عالی ترابری پیشنهاد ابتیاع یک‌صد هزار دستگاه کانتینر را دادیم. در کنار آن شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران باید به تأسیس و حمایت از شرکت‌های کشتیرانی کوچک‌تر که از توانایی لازم برای انتقال کالا به کشور برخوردارند، توجه کند.
