◄ شفافیت گمشده در طرح «کلید به کلید»: سایپادیزل، جا زد

با گذشت نزدیک به 270 روز از تحویل 200 دستگاه خودروی تجاری توسط «سایپادیزل» برای نوسازی ناوگان حمل بار جاده‌ای که عنوان بلندپروازانه «کلید به کلید» را نیز داشت؛ حالا و در آخرین اطلاعیه‌ای که این شرکت برای سهامداران خود منتشر کرده، گفته می‌شود که طرح «کلید به کلید» در صورتی قابلیت اجرایی دارد که «کلیه موارد مرتبط با این طرح (تأمین اعتبار از محل صندوق توسعه ملی، ایجاد گشایش اعتبار توسط بانک‌های عامل و ...) مهیا و آماده باشد.»

به گزارش تین‌نیوز، شرکت «سایپادیزل» که عهده‌دار این پروژه است در نامه‌ای که 31 شهریورماه سال جاری به سازمان بورس اوراق بهادار ارسال کرده، با بیان این موضوع اضافه کرده که «با توجه به عوامل متعدد دخیل در طرح کلیدبه‌کلید، تعیین آثار ریالی که برنامه‌ای دو یا چندساله است در حال حاضر امکان‌پذیر نیست.» در این نامه همچنین عنوان‌شده که میزان زیان شش‌ماهه ابتدای سال جاری برای «سایپادیزل» به 1.075 میلیارد ریال رسیده است.

بیش‌تر بخوانید:

• کامیون‌هایی که دست‌نیافتنی شدند

این در حالی است که «سایپادیزل» در نامه‌ای که درست یک هفته پیش از این نامه ناامیدکننده برای فعالان حمل‌ونقل جاده‌ای، به سازمان بورس ارسال کرده، صراحتاً اعلام کرده است «که تمامی اقدامات و تمامی مراحل قانونی طرح نوسازی ناوگان تجاری (تأمین منابع ارزی از محل صندوق توسعه ملی، تصویب شورای اقتصاد و تضامین بازپرداخت آن) انجام شده است.»

اداره نظارت بر ناشران بورسی، در نامه‌ای که به محمدهادی نوری، مدیرعامل «سایپادیزل» به تاریخ هفتم مهرماه سال جاری ارسال کرده، از وی درخواست کرده که دلیل این تناقض‌گویی و «اطلاع‌رسانی مبهم و دوگانه» را اعلام کند. در این نامه اضافه شده: «مستندات ارائه‌شده از سوی آن شرکت در مورد طرح مورد اشاره، تنها شامل تصویر برگ ثبت سفارش منقضی شده و جدول مبلغ پروفرمای آن است. در این خصوص ضروری است مستندات مربوطه به‌طور کامل به این اداره ارائه گردد.» همچنین در این نامه از مدیرعامل «سایپادیزل» درخواست شده که «در صورتی که طرح مذکور دارای گزارش توجیهی مالی تأییدشده است، گزارش تجزیه‌وتحلیل فروش، بهای تمام‌شده و هزینه‌های مالی طرح مذکور بایستی به این اداره ارائه گردد.»

حالا با این نامه‌نگاری‌ها، به نظر می‌رسد که طرح «کلید به کلید» نیز حداقل برای باقیمانده سال جاری، به فراموشی سپرده شده است. طرحی که 22 اسفندماه سال گذشته با تبلیغات فراوان برای این شرکت تولیدکننده خودروهای تجاری همراه بود. در آن زمان، مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت، از طرح «کلید به کلید» به‌عنوان یک «مگاپروژه» یاد کرده و عنوان کردند که «کلید به کلید، طوری طراحی‌شده که با کمترین تأثیرپذیری ارزی و ریالی، از نظر قیمتی برای متقاضیان جذاب باشد.» اما در همان زمان نیز مشخص بود که اساس این طرح به‌صورت تزریق منابع ارزی بوده است. قرار بود ۱۱.۲ میلیارد دلار طی سه سال به این پروژه تزریق شود. سال اول ۳.۵ میلیارد دلار، سال دوم ۴ میلیارد دلار و سال سوم، ۳.۷ میلیارد دلار. باوجوداین، کیست که نداند در شرایط بحران ارزی کنونی، تأمین چنین رقمی چه کار سختی است.

انتظار چندساله برای 80 هزار دستگاه کامیون فرسوده

در حال حاضر نه در وب‌سایت شرکت «سایپادیزل» و نه در اطلاعات منتشرشده در وب‌سایت «کدال» که مخصوص افشای اطلاعات شرکت‌های حاضر در بورس است؛ نشانی از «کارنامه طرح کلیدبه‌کلید» به چشم نمی‌خورد. مشخص نیست مگاپروژه ای که قرار بود کل ناوگان فرسوده حمل بار جاده‌ای ایران را دگرگون کند؛ هم‌اکنون در چه شرایطی است و چگونه قرار است ادامه پیدا کند.

بیش‌تر بخوانید:

• اعتراض رانندگان به عدم تحویل به موقع خودروها توسط سایپا دیزل
• چگونگی نوسازی ناوگان جاده‌ای

مطابق آماری که سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای از سال 1394 منتشر کرده، 80 هزار دستگاه خودروی فعال در شبکه حمل‌ونقل جاده‌ای، بین 30 تا 50 سال عمر کرده‌اند. شگفت‌انگیز این‌که هزار و 500 دستگاه کامیون نیز بالای 50 سال عمر داشته و فعال‌اند.

برای به‌روزرسانی این عدد، باید به این موضوع توجه کرد که در فاصله سال‌های 94 تا 96، بالغ‌بر 6 هزار و 700 کارت هوشمند تردد کامیون صادر شده است. با احتساب اضافه شدن این رقم به ارقام کلی ناوگان فرسوده جاده‌ای، این نکته نیز وجود دارد که در سال جاری، هنوز هیچ کامیونی از چرخه حمل‌ونقل خارج نشده است.

چرا به‌صرفه نیست؟

در طرح کلید به کلید، ۲۰ درصد هزینه نوسازی کامیون توسط کامیون‌دار تأمین می‌شود، ۳۰ درصد از تسهیلات بانکی است و مابقی هزینه از محل صرفه‌جویی در مصرف سوخت است. اقساط ماهیانه برای نوسازی کامیون نیز ۲.۵ میلیون تومان تعیین شده است. به‌طوری‌که قیمت یک کامیون ۵۰۰ میلیون تومان پیش‌بینی‌شده و دولت ۲۹۶ میلیون تومان آن را از محل صرفه‌جویی در مصرف سوخت در نظر گرفته است. ۱۰۰ میلیون تومان آن، از سوی کامیون‌دار تقبل می‌شود و ۱۰۰ میلیون نیز تسهیلات بانکی است که با ۱۸ درصد سود پرداخت می‌شود.

بیش‌تر بخوانید:

• تعداد ناوگان فرسوده دلیل عدم توفیق در نوسازی
• متغیرهایی که نوسازی ناوگان باری را غیرممکن می‌کند

اما باید توجه داشت که ناوگان باری، اصولاً بعد از ۵ سال بهره‌وری خود را از دست می‌دهد و بعد از ۱۰ سال، فرسوده محسوب می‌شود و هزینه نگهداری آن، بیش‌تر از سود آن است؛ بنابراین یک کامیون‌دار نمی‌تواند امیدوار باشد که در مدت ۱۰ سال، ۷۰۰ میلیون تومان پولی که برای خرید یک کشنده نو، پرداخت کرده، به نقطه سربه‌سری رسیده و در سال دهم، به سود برسد.

 با احتساب ۴۷۰ هزار راننده پایه‌یک بیمه شده و فعال با کارت هوشمند و ۳۵۹ هزار و ۷۰۱ دستگاه ناوگان (بر اساس آمار سال ۹۵ سازمان راهداری) و ۱۲۰ هزار راننده مازاد، حداکثر بهره‌وری ناوگان بر اساس اعلام سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای ۶۰ هزار کیلومتر با بار است. در این شرایط چگونه مالک یک ناوگان باری می‌تواند بازگشت سرمایه مطابق با ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری امروز خود داشته باشد؟

نگاهی به شرایط سایپادیزل

به این موضوع نیز باید توجه کرد که «سایپادیزل» با وجود فروش بالای محصولات خود، هنوز نزدیک به 80 میلیارد تومان بدهی جاری و غیرجاری (تا پایان 6 ماهه اول سال جاری) در تراز مالی خود دارد. این بدهی در پایان سال گذشته، نزدیک به 100 میلیارد تومان بوده اما حالا 18 درصد کاهش پیدا کرده است. «سایپادیزل» در این گزارش عنوان کرده که بالغ‌بر 55.2 میلیارد تومان نیز در پایان 6 ماهه اول سال، زیان انباشته دارد.

نبود شفافیت

گزارش «سایپادیزل» از عملکرد تولید و فروش محصولات در حالی منتشر شده که در میان محصولات تولیدی این شرکت، خودروی KX480 که محصول شرکت چینی «دانگ‌فنگ» است؛ قرار شده تا به‌جای کامیون‌های ولوو پیش‌فروش شده به خریداران عرضه شود. البته این یک «آپشن» برای خریداران نیست و «سایپادیزل» پس از بازگشت دوباره تحریم‌ها به بهانه خروج «ولوو» از ایران، اعلام کرد که به کسانی که این خودرو را «پیش‌خرید» کرده‌اند، KX تحویل می‌دهد. از این نوع خودرو نیز طی 6 ماه نخست امسال، 96 دستگاه در «سایپادیزل» تولید شده که 44 دستگاه آن به فروش رفته است. «سایپادیزل» قیمت فروش این محصول چینی را که در ایران مونتاژ می‌شود؛ نزدیک به 300 میلیون تومان نرخ‌گذاری و عنوان کرده که در 6 ماه نخست سال جاری، 13 میلیارد تومان از این محل درآمد داشته است.

با این حال مشخص نیست که این خودروها در طرح کلید به کلید و با اسقاط و از رده خارج کردن کامیون‌های فرسوده به متقاضیان عرضه شده یا فقط در عملکرد سازمانی این شرکت به‌عنوان «میزان فروش» یک محصول گنجانده شده است. در حال حاضر، «سایپادیزل» گزارش مستند و دقیقی از شرایط نوسازی ناوگان جاده‌ای ارائه نمی‌کند. تنها چیزی که باقی می‌ماند، تقاضایی است که در بازار وجود داشته و نارضایتی‌های پی‌درپی که گاه با تجمع مالکان کامیون در مقابل کارخانه این شرکت دیده می‌شود.