دانش ریلی آلمان در راه ایران

توسعه صنعت و افزایش سهم حمل‌ونقل ریلی در جابه‌جایی‌های کشور که در چشم‌انداز توسعه ایران بر آن تاکید شده، مسئولیت دشواری بر دوش مسئولان و برنامه‌ریزان این حوزه گذاشته است؛ آنها باید در عین استفاده از تجربه‌های کشورهای توسعه‌یافته در صنعت ریلی، از تولید داخلی هم حمایت کرده و در زمینه توانمندسازی شرکت‌های داخلی تلاش کنند.

به گزارش گسترش تجارت، در این زمینه، ایجاد تعامل با کشورهای صاحب صنعت و پیشرفته و همکاری‌های مبتنی بر انتقال دانش فنی، یکی از راهکارهای پیش رو است که در دستور کار دولت نیز قرار دارد. در دولت یازدهم، به‌ویژه پس از اجرای برجام، رفت و آمد هیات‌های ایرانی به خارج و برعکس، در حوزه ریلی افزایش یافته و در این میان، آلمان به‌عنوان یکی از کشورهای صاحب‌نام در صنعت ریلی، جایگاه ویژه‌ای در تلاش مسئولان برای ایجاد همکاری‌ها در این صنعت داشته است. در سفر اخیر وزیر راه و شهرسازی به آلمان نیز نشانه‌هایی از افزایش تعامل ریلی ایران با این کشور به چشم می‌خورد؛‌ تعاملی که اگر با انتقال دانش فنی همراه باشد، می‌تواند نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌ها و افزایش توان ایران در این صنعت داشته باشد.

به گزارش گسترش تجارت، عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی در روزهای اخیر به آلمان سفر کرد؛ سفری که مذاکره‌های ریلی و هوایی بخش مهمی از آن بود. آخوندی در این سفر، با مدیران شرکت حمل‌ونقل تالس ملاقات و از آزمایشگاه شبیه‌ساز سامانه سیگنالینگ این شرکت بازدید کرد و همین، مقدمه‌ای برای مذاکره او با آلمانی‌ها در زمینه نصب سامانه‌های سیگنالینگ راه‌آهن پرسرعت و رادارهای فرودگاهی بود.

در صورت نهایی شدن این مذاکرات، فصل جدیدی در تعامل ریلی ایران و آلمان گشوده خواهد شد. علاوه بر تعاملات سال‌های گذشته، در سال‌های اخیر نیز به لطف اجرای برجام، ارتباطات ریلی ایران با آلمان توسعه چشمگیری داشته است. در همین زمینه، پاییز گذشته، وزیر حمل‌ونقل آلمان به ایران آمد و در این سفر، ۶سند همکاری بین او و وزیر راه و شهرسازی ایران بسته شد که برآورده کردن بخشی از نیازهای تخصصی اجرای قطارهای حومه‌ای تهران، قطار حومه‌ای تبریز و افزایش سرعت قطار تهران ـ تبریز از سوی شرکت زیمنس، بخشی از این اسناد بود.

یکی از دلایل وجود سابقه همکاری طولانی ایران با آلمان در زمینه ریلی و ابراز تمایل به افزایش این همکاری‌ها را باید در جایگاه این کشور در صنعت ریلی دانست. آلمان از جمله کشورهای پیشرفته اروپایی در حوزه صنعت است که بعد از جنگ جهانی دوم، ورود و رشد قابل‌توجهی در صنعت داشته است. در آلمان به عنوان یکی از کشورهای مهم صنعتی، شرکت‌های بزرگ و مطرحی در بخش‌های مهمی از جمله ساخت نیروگاه، قطار، صنایع الکترونیک، صنایع نظامی و... شکل گرفته است.

حسین سلیمیان ریزی، کارشناس حمل‌ونقل ریلی در پاسخ به «گسترش تجارت» در زمینه جایگاه آلمان در صنعت ریلی گفت: آلمان شبکه ریلی گسترده‌ای در سراسر کشور دارد. طول خطوط راه‌آهن این کشور، حدود ۳۸ هزار کیلومتر است.

به گفته وی، شبکه‌های محلی و سراسری راه‌آهن در آلمان به نحو مناسبی با یکدیگر هماهنگ شده‌اند. روزانه ۶۰ قطار، مسافران را از آلمان به کشورهای همجوار در اروپا منتقل می‌کند. آلمان یکی از ۱۰ کشور برتر دنیا از نظر صنعت ریلی و راه‌آهن است.

آنطور که این کارشناس می‌گوید، درحال‌حاضر آلمان در زمینه سیگنالینگ (سامانه‌های ارتباطات و علائم الکتریکی)، ناوگان و آلات ناقله(دیزلی و واگن)، تجهیزات امداد و آتش‌نشانی و مدیریت نیروی انسانی با ایران همکاری دارد. وی معتقد است همکاری ریلی با آلمان، علاوه بر این موارد، می‌تواند در زمینه تحویل و تحول سازمانی، تشکیلات و چارت سازمانی نیز به راه‌آهن ایران یاری رساند.

شرط همکاری مطلوب با آلمانی‌ها

با توجه به آنچه درباره گستردگی و برنامه‌ریزی ریلی منظم در آلمان گفته شد، ایران برای دستیابی به اهداف کلان خود در صنعت ریلی، می‌تواند از تجربه‌های این کشور به خوبی بهره‌برداری کند، درواقع شرط مطلوب بودن این همکاری آن است که به جز دادوستد، انتقال دانش فنی یا توانمندشدن ایرانی‌ها در برخی زمینه‌های تخصصی در پایان کار، حاصل شود.

سعید قصابیان، کارشناس حمل‌ونقل ریلی در گفت‌وگو با «گسترش تجارت» در این زمینه اظهار کرد: به‌طور قطع، راه‌آهن آلمان یکی از راه‌آهن‌های مرجع در حمل‌ونقل ریلی است و صنعت ریلی این کشور، همواره در فناوری و ارائه خدمات، پیشرو بوده است.

قصابیان با اشاره به بازدیدهای ریلی وزیر راه و شهرسازی در آلمان، درباره اهمیت استفاده از تجربه و تخصص ریلی این کشور در راه‌آهن ایران گفت: بی‌تردید همکاری با آلمان موجب می‌شود ما در ایران، به فناوری دست اول دسترسی پیدا کنیم.

وی ادامه داد: در زمینه همکاری ریلی با آلمان، تجربه نه چندان موفق همکاری با شرکت زیمنس در تولید ۲۰ رام ترن‌ست پردیس را داریم و می‌توانیم از آن تجربه استفاده کنیم. زیمنس تجربه موفق تولید قطارهای مشابه در اروپا را داشته و تردیدی در کیفیت بالای فناوری صنایع آلمان وجود ندارد. همیشه می‌توان یک معامله برد- برد با دارندگان فناوری برقرار کرد؛ البته این کار شرایط و الزاماتی دارد.

وی توضیح داد: آنچه در اوایل دهه ۸۰ به مردم و رسانه‌ها ارائه شد، این بود که می‌توانیم قطار پرسرعت در داخل تولید کرده و مردم را ۸ ساعته از تهران به مشهد برسانیم اما در عمل، نه‌تنها مردم ۸ ساعته به مشهد نرسیدند، بلکه آنچه به عنوان تولید ملی معرفی شد، چیزی جز مونتاژ نهایی قطارها در کشور با استفاده از کارگر ایرانی نبود. در واقع در این پروژه‌ها، هیچ دانش فنی طراحی قطار در کشور جذب نشد و آنچه از پروژه پردیس در کشور رسوب کرد، نقشه‌های تولید بدنه و مونتاژ قطار با مُهر شرکت زیمنس بود.

به گفته این کارشناس، در همکاری گذشته با آلمان، هیچ‌گونه دانش فنی در زمینه تعمیرات و نگهداری قطارها نیز جذب نشده است. این در حالی است که به نظر می‌رسد این بخش، در برآورد هزینه عمر صنعتی ماشین‌آلات(LCC) و سهم هزینه‌های بهره‌برداری، بسیار بیشتر از هزینه‌های تولید است.

وی در تایید این ادعا که دانش تعمیرات و نگهداری از آلمانی‌ها جذب نکرده‌ایم، گفت: بعد از حدود ۱۵ سال هنوز کارگاه تعمیراتی مناسبی برای پردیس به عنوان پیشرفته‌ترین قطار در ناوگان ریلی ایران وجود ندارد. از سوی دیگر می‌بینیم که ضریب در دسترس بودن (Availability ) این قطارها، عدد مطلوبی نیست.

قصابیان ادامه داد: البته این سخن بدان معنی نیست که بر داشتن دانش فنی طراحی قطار اصرار داشته باشیم زیرا گاهی به‌دست آوردن آن، میسر نمی‌شود و اغلب، کشور مقابل حاضر به فروش آن نیست.

وی افزود: مهم این است که مسئولان با مردم روراست باشند و ادعایی بیش از مونتاژکاری تحویل مردم ندهند. به هر حال مونتاژکاری هم یک قابلیت صنعتی و دارای ارزش است و ما می‌توانیم در منطقه مدعی این باشیم که مونتاژکار خوبی هستیم و این توانایی را به شرکت‌های خارجی بفروشیم، اما تجربه قطار پردیس در این زمینه نیز موفق نبوده است زیرا فاصله زمانی تحویل نخستین و آخرین رام قطار ترن‌ست پردیس، بیش از ۱۰ سال است. از سوی دیگر، غلبه حرفه مونتاژکاری بر دیگر حرفه‌ها در شرکتی که قطارهای پردیس را مونتاژ کرد، این شرکت را به ورطه سقوط کشاند و این شرکت هم‌اکنون زیانده شده است. این در حالی است که همین شرکت در دهه ۷۰ پا را از مونتاژکاری فراتر گذاشته و دست به کار طراحی واگن‌های باری شد و ابتکارات بسیار خوبی در ایرانیزه کردن واگن‌های باری اروپای غربی و شرقی به خرج داد.

این کارشناس یادآوری کرد: به هر حال استفاده مناسب و بهره‌ورانه از فناوری کشورهای پیشرفته از جمله آلمان، نیازمند وجود آمادگی و ورزیدگی برای پذیرش و جذب دانش فنی (شامل طراحی، تولید، بهره‌برداری و شبکه) است؛ در غیراین صورت از این همکاری‌ها تجارت پرسودی نصیب ما نخواهد شد.

فرصت توسعه ریلی

به گزارش گسترش تجارت، با توجه به اینکه در چشم‌انداز توسعه، اهداف بلندی برای صنعت ریلی دیده شده است و حمل‌ونقل ریلی یکی از اولویت‌های نخست دولت و رهبر معظم انقلاب است، به نظر می‌رسد هرگونه همکاری با کشورهای صاحب‌نام در زمینه صنعت ریلی، راهگشای دسترسی مطلوب به اهداف کشور در این حوزه خواهد بود.

جزییات همکاری‌های آینده ایران و آلمان در صنعت ریلی هنوز به طور دقیق اعلام نشده، اما به هر حال ممکن است برخی افراد، به بهانه حمایت از تولید داخل، چنین همکاری‌هایی را زیر سوال ببرند. به این افراد باید یادآوری کرد که چنین همکاری‌هایی، علاوه بر اینکه برای به‌دست آوردن دانش روز بسترسازی می‌کند، بلکه موجب می‌شود در حالی که هنوز به سطح مطلوب از فناوری‌های خاص نرسیده‌ایم، بتوانیم تولید داخلی را ارتقا دهیم.

چه بخواهیم چه نه؛ صنعت و حمل‌ونقل ریلی ما درحال‌حاضر فاصله کیفی زیادی با دنیا دارد و هنوز در این زمینه به دستاورد عملی نرسیده‌ایم، بنابراین گریزی از فناوری‌های روز و دانش دیگر کشورها در این زمینه نداریم؛ به‌ویژه آلمان به عنوان یک کشور پیشرفته صنعتی که تمامی استانداردهای اروپا را در حوزه قطارهای مسافری رعایت می‌کند.