فصل استانداردسازی راه‌آهن
سال‌ها است که حمل‌ونقل در جایگاه یکی از بالنده‌ترین و پرشتاب‌ترین صنایع حملی و نقلی در اروپا خودنمایی می‌کند. جایگاهی که نه تنها موجب رشد این صنعت در بخش حمل‌ونقل شده است، بلکه به رشد و توسعه خطوط ریلی نیز انجامیده است.
سال‌ها است که حمل‌ونقل در جایگاه یکی از بالنده‌ترین و پرشتاب‌ترین صنایع حملی و نقلی در اروپا خودنمایی می‌کند. جایگاهی که نه تنها موجب رشد این صنعت در بخش حمل‌ونقل شده است، بلکه به رشد و توسعه خطوط ریلی نیز انجامیده است.
به گزارش روزنامه دنیای اقتصاد، در حقیقت، یکی از مهم‌ترین دلایل رشد بی وقفه صنعت ریلی و متعاقب آن خطوط ریلی «ایمنی» حمل‌ونقل ریلی و شرایط «استاندارد» این روش است. اتحادیه اروپا اما سال‌هاست که به توسعه این حمل‌ونقل سبز توجه کرده و از جنبه‌های مختلف این صنعت و چالش‌ها و فرصت‌های آن را بررسی کرده است.
در نتیجه سیاست‌هایی که اتحادیه اروپا اتخاذ کرده است، بازاری مناسب برای تجهیزات باکیفیت در صنعت ریلی ایجاد شده و ایجاد رقابت منجر به بهبود کیفیت در عملکرد قطار‌ها شده است. علاوه‌بر این، سیاست‌های مثبت اتحادیه اروپا و سیاست‌های ملی مرتبطی که در توسعه صنعت خطوط ریلی این قاره سبز به‌کار گرفته موجب شده تا صنعت ریلی در قاره سبز وارد دوره جدیدی شود که با سایر کشورها و مناطق دنیا متفاوت است. مقررات ایمنی نیز در توسعه خطوط ریلی و دستیابی آن به یک استاندارد نقش داشته‌اند. تصمیماتی که در این خصوص گرفته شده‌اند، اثراتی ایستا و پویا بر این صنعت داشته و موجب صرف مقادیر هنگفتی در این مورد شده است. اما این استانداردها چگونه به وجود آمده و متکامل شده است؟
شکل‌گیری اتحادیه‌ای برای خطوط راه‌آهن
در زمینه به وجود آمدن استانداردهای خطوط ریلی و بهبود کیفیت آن و نیز ارتقای ایمنی و کاهش تصادفات در این خطوط، می‌توان نخستین اقدامات را در شکل‌گیری اتحادیه بین‌المللی خطوط راه‌آهن دانست. خطوط راه‌آهن اروپا پس از جنگ جهانی اول و معاهده ورسای با مشکلات زیادی به دلایل تغییراتی که در مرزهای کشورها ایجاد شده بود، روبه‌رو شد. خطوط راه‌آهن مستعمره‌ای نیز در برخی کشورهای دیگر به راه افتادند و تحت مسوولیت کشور مادر (استعماری) قرار داشتند. در چنین شرایطی در روز 17 اکتبر 1922، اتحادیه بین‌المللی خطوط راه‌آهن با هدف استانداردسازی فعالیت‌های این صنعت تشکیل شد. طبقه‌بندی‌های این شرکت و کدهای کشوری اجازه داد تا قابلیت‌های زیادی در خصوص راه‌آهن برای خطوط مختلف ایجاد شود. ماموریتی که برای این اتحادیه تعریف شده، عبارت است از: ارتقای حمل‌ونقل ریلی در سطح جهانی و هموار کردن مسیر برای دستیابی به توسعه پایدار.
اهداف اصلی این اتحادیه نیز عبارت است از: تسهیل به اشتراک گذاشتن بهترین اقدامات حوزه ریلی بین اعضای آن؛ حمایت از اعضا در تلاش برای توسعه کسب‌وکارهای جدید و حوزه‌های نوین فعالیت ریلی؛ معرفی و پیشنهاد راه‌های جدید برای بهبود عملکرد فنی و محیطی؛ ارتقای قابلیت همکاری، ایجاد استانداردهای نوین برای خطوط ریلی از جمله استانداردهای رایج در سایر وسایل نقلیه دیگر و در نهایت توسعه مراکز رقابتی مانند قطارهای سریع‌السیر، ایمنی، امنیت، کسب‌وکارهای الکترونیکی و مثال‌های دیگری از این قبیل. وقتی در سال 1922 این اتحادیه تشکیل شد، اعضای آن 51 مورد از 29 کشور بود که ژاپن و چین را نیز در بر می‌گرفت. پس از مدتی نیز کشور شوروی و منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به این جمع افزوده شدند. امروزه این اتحادیه 194 عضو از 5 قاره دارد که شامل 73 عضو فعال، 68 عضو همکار و 53 عضو وابسته است. این اتحادیه سیستم‌هایی را برای طبقه‌بندی لکوموتیوها و واگن‌ها و وسایل متعلق به آنها ایجاد کرده است. مقررات این اتحادیه نقش مهمی در استانداردسازدی بخشی از صنعت ریلی در جهان و فراهم آوردن اطلاعاتی در این خصوص بازی می‌کند. بنابراین، کدهایی برای این اتحادیه در نظر گرفته شده‌اند.
از شکل‌گیری اتحادیه خطوط ریلی تا توجه به ایمنی
با شکل‌گیری این اتحادیه راه برای بهبود و تدوین استانداردها هموار شد و این امر خود منجر به بهبود ایمنی در صنعت ریلی شد. بررسی و مقایسه کشورهای اروپایی که از نظام مقررات ایمنی راه‌آهن استفاده می‌کنند، تحلیلی کلی در مورد وضعیت ساختار راه‌آهن در هر یک از کشورهای عضو فراهم می‌کند. در برخی از کشورهای عضو، در کنار رشد مشارکت خصوصی و تغییرات در این صنعت که پیشتر ملی شده بود، نگاه نسبت به مقوله ایمنی تغییرات زیادی کرده است و کیفیت زیرساخت‌ها اهمیت بیشتری پیدا کرده‌اند. بازسازی تجهیزات فرسوده بخش ریلی یکی از مهم‌ترین مسائل مورد توجه در این حوزه است، با این حال سرعت کشورهای مختلف در این بحث متفاوت بوده است. به‌طور کلی می‌توان گفت در سال‌های اخیر مسوولیت‌های مختلفی برای ایمنی بر دوش اپراتورها، قانون‌گذاران و سایر نهادها افتاده است.
از سوی دیگر باید توجه کرد که بیشتر قوانین و استانداردهای صنعت ریلی در تمام کشورهای اروپایی عضو، آن دسته از قوانینی هستند که تحت رژیم‌های قبلی که در واقع صنعت ریلی ملی بود، ایجاد شدند و به‌طور کلی می‌توان نتیجه گرفت به‌رغم خوبی‌هایی که در این استانداردها وجود داشته، نیاز به اصلاحات و تعهد به تغییرات اهمیت زیادی دارد، اما با این وجود تغییرات مهم در قوانین ریلی و استانداردها نمی‌توانند به سرعت رخ دهند. پس از اینکه شبکه صنعت ریلی اروپا از سطح کشورها فراتر رفت، تاثیر زیادی بر همکاری بین خطوط ریلی کشورها و تهیه استانداردهای اتحادیه بین‌المللی خطوط راه‌آهن که طبق قانون اتحادیه اروپا الزام‌آور نیست و با این وجود یک بخش مهم از معیارهای مورد قبول در اروپا به شمار می‌روند، گذاشت. اتحادیه بین‌المللی خطوط راه‌آهن، استانداردهایی را از دیرباز در صنعت ریلی وضع کرده است. کدهای RIV و RIC در این مجموعه برای پذیرش و مقبولیت بین‌المللی واگن‌ها مدت‌های زیادی مورد قبول عام قرار داشته‌اند، به‌طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌اند و همچنان نیز اعتبار دارند. علاوه‌بر این، همگام‌سازی استانداردهای ریلی در اروپا شدیدا مورد توجه قرار داشته‌اند تا همگی بتوانند استانداردهای نزدیکی داشته باشند.
حل مساله ایمنی با استفاده از جریمه شرکت‌ها و خطای انسانی
یکی از راه‌هایی که برای مساله ایمنی اندیشیده شده، افزایش سطح مجازات افراد شرکت‌های خاطی است. مجازات‌های شدید به‌طور سیستماتیک در بریتانیا پیش گرفته شده است تا از وقوع تصادف‌های ریلی جلوگیری کند. در برخی کشورهای دیگر، رویکردی سیستماتیک نسبت به وقوع تصادف‌ها تنها پس از بروز تصادفات بسیار جدی روی داده است. با این حال در کشورهای اسکاندیناوی و هلند چنین رویکردی اتخاذ نشده است. در واقع بریتانیا و اسکاندیناوی دو رویکرد متفاوت نسبت به کارآیی موثر جریمه‌های بیشتر برای حل مساله ایمنی اتخاذ کرده‌اند.
